Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Rubrikamızda Azərbaycan poeziyasının ən çox səs salmış, ən çox oxunan və əzbərlənən şeirlərinin təqdimatını yekunlaşdırırıq. Unudulmaz sevgi şairimiz Nüsrət Kəsəmənlinin “Sən demə təzədən sevmək okarmış” şeirinin növbəsidir. 

Sevgi qara sevda olub da bizi bitirir. Amma çıxış yolu vardır. Çıxış yolu təzədən sevməkdir…

Sən demə təzədən sevmək olarmış,

Tale də təzədən gülə bilərmiş,

Küsüb gözüyaşlı gedən məhəbbət

Peşiman-peşiman dönə bilərmiş.

Ürək bulud kimi boşalırsa da

Demək bulud kimi təzədən dolur.

Sonuncu şöləsi titrəyən şamdan

Ayrı bir şamı da yandırmaq olur.

Sən demə təzədən sevmək olarmış,

Köhnə yaraları vaxt, zaman silir,

Kəsilən budaqla ölən ağaclar

Təzə pöhrələrlə dirilə bilir.

Ağlaya-ağlaya dünyaya gəlib

Biz ana südüylə gülməmişikmi?!

Hər axşam sapsarı batan günəşi

Hər səhər təzə-tər görməmişikmi?

Sən demə təzədən sevmək olarmış,

Sevgi fürsət deyil quş kimi uça.

Nə də kölgədir ki,

Qaçasan qova,

Ya da sən qovasan

O səndən qaça...

Çıxarsan qəlbindən ötən sevgini,

Bir gün də tənhalıq sıxacaq səni.

Kiməsə etdiyin yaxşılıq kimi

Məhəbbət qarşına çıxacaq sənin.

İlk sevgi yuvadan düşən quşcuğaz,

Körpə qanadları pöhrələnməyib.

Məcnunun ahıyla uçan məhəbbət

Min hiylə əliylə yerə enməyib...

Mən ki görməmişəm sevgini susan,

Məhəbbət zirvədə bəslənən qarmış.

Kim deyir bir dəfə sevilir insan,

Sən demə hər zaman sevmək olarmış...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2023)

Əlibala Məhərrəmzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dünyaşöhrətli investor, filantrop Uorren Baffet həm də uğur nəzəriyyəsinin banisidir. Onun 13 bənddən ibarət “Uğur qazanmaq qaydası” təlimi də var. Bu gün sizlərə ilk dörd bəndi təqdim edəcəyik. Növbəti günlərdə isə digərlərini.

Əminik ki, sizlərə bu dahi şəxs çox faydalı olacaq.

Qayda 1

 Unutmayın – həmişə  özünə investisiya qoymaq lazımdır!

«Hər gün öz xarakterinzin zəif cəhətləri üzərində çalışın, onları daha yaxşı edin, öz qabiliyyət və bacarıqlarınızı inkişaf etdirin. Özünə investisiya qoymaq həmişə universitetlərə təhsil haqqı ödəmək anlamında deyil. Mənim iki diplomum var, amma mən onları çərçivəyə salıb divardan asmıram. Mən hətta bilmirəm ki, onları hara qoymuşam».

Qayda 2

«Yox!» deməyi öyrənin

«Siz «yox» deməyi öyrənməsəniz, heç vaxt öz zamanınızı tam olaraq idarə edə, ona nəzarət edə bilməyəcəksiniz».

Qayda 3

Heç vaxt başqalarına qulaq asmayın

«Çalışın, başqalarının düşüncəsinə əsaslanan qərar qəbul etməyəsiniz. Karyeramın əvvəlində mənə yalnız uğursuzluq vəd edirdilər. Hətta mən investorlardan 100 min dollar toplamağı bacaranda da həmin şəxslərin  fikirləri dəyişməmişdi. Təsəvvür edin, 10 ildən sonra bu pullar mənə 100 milyon dollar gətirəndə onların sifətlərinin ifadələri nə cür oldu.

Özünüzə yalnız öz daxili şkalanız ilə qiymət verin!»

Qayda 4

Cəld və məhsuldar hərəkət edin

«Qərarı çox uzadıb çox düşünməyin. Həmişə çalışın, hər şeyin məğzini cəld, zamanında anlayasınız. Sonradan başa düşəcəksiniz ki, bu, pul qazanmağın yeganə vasitəsidir».

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2023)

Aida Eyvazlı Göytürk, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Onun məqamı Tanrı dərgahında çox Ucadır, çox Böyükdür!

Tanrı istədiklərini, sevdiklərini ucaldar, ən qatı zülmətlərdən, ən dərin quyulardan çıxarar.

Tanrı buyurduğu üçün İlham Heydər oğlu Əliyev Prezident oldu. Qədim türklər üçün dövləti idarə edən, dövləti quran şəxsin titulu “Xaqan” idi.  Ən qədim konstitusiyamız sayılan, Ötükəndə tarixə şahid qalan Bilgə Xaqanın daş məktubunda belə yazıdırıb:

“Babamızın, əmimizin qazandığı millətin adı- sanı yox olmasın deyə, Türk milləti üçün gecə uyumadım, gündüz oturmadım. Kiçik qardaşım Kül Tegin ilə, iki şad ilə məhv olmaqdan qurtardım… Ondan sonra dövlətim, qismətim olduğu üçün, öləcək bir milləti əyin-başlı etdim. Fağır milləti zəngin etdim. Az milləti çox etdim. Dəyərli ellərdən, dəyərli xaqanlardan daha yaxşı etdim”.

Doğulandan kürəyinə Çingiz Xan tamğası vurulan Xaqan İlham Heydər oğlu!

Məqam elə məqamdır ki, Bilgə Xaqanın daş kitabəsinə yazdıqları İlham Əliyevin alın yazısı oldu.

“Adil hökmdar, Ədalətli Xaqan, Uzaqgörən Prezident!”.

Bu adların hamısını ona bu XALQ verdi! Onu bu XALQ seçdi! Bu XALQ ona inandı!!!

...Tanrı sevib seçdiyinə səbr verər. Səbirlidir. Bütün beynəlxalq basqılara, düşmən həmlələrinə, içərimizdə olan “daxili düşmənlərə” səbrlə cavab verdi.  

2003-cü ildə hakimiyyətə gəldiyindən bu günə kimi xalqa verdiyi vədlərini söz-söz, cümlə-cümlə həyata keçirdi və xalqına müjdələr verməkdədir.

Bilgə Xaqanın kitabında yazılır:

“Tanrı buyurduğu üçün, özüm də dövlətli  olduğum için Xaqan oturdum. Xaqan oturup aç, fağir milləti həp toplatdım. Fağir milləti zəngin kıldım. Az milləti çox kıldım. Yoksa bu sözümdə yalan var mı? Türk bəyləri, milləti, bunu eşitin!".

Azərbaycan yurdunun Xaqanı - İlham Heydər oğlu Əliyev bu dövlətin rəhbəri olduğu gündən  gecə uyumadan, gündüz oturmadan- dünyanın hər yerindən üstümüzə gələn siyasi güclərin ucbatından qaytara bilmədiyimiz Vətən və torpaq problemimizin çözülməsi üçün yollar axtardı... Sonunda 2020-ci ildə savaşa üstünlük verdi. Əmir Teymurun hərb siyasətinə uyğun bir döyüş siyasəti aparıb, İlham Heydər oğlunun adına yazılacaq yeni döyüş siyasəti yazdı. Bu həm də dünyaya açılan haqq-ədalət savaşı idi. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin sərkərdəliyi ilə Ordumuz tarixi torpaqlarımızı geri qaytardı. Tarixin çiyinlərinə qoyduğu missiyanı bir Türk fatehi, Türk sərkərdəsi kimi mətinliklə, qətiyyətlə həyata keçirdi.  

Bilgə Xaqan atası Kutluq Xaqan haqqında daşa həkk etdiyi məktubda elə bil ki, bizim taleyimiz yazılıb.

Bilgə Xaqanın kitabında yazılır:

“...Toplanıb yetmiş ər olmuş. Tanrı qüvvət verdiyi üçün babam xaqanın əsgəri qurd kimi idi, düşməni qoyun kimi idi. Şimala-Qərbə əsgərlərini yığıb topladı. Hamısı yeddi yüz ər oldu. Yeddi yüz ər olub, elsizləmiş eli, xaqansız milləti , cariyə olmuş , qul olmuş milləti , Türk törəsini buraxmış milləti, əcdadımın töprəsini yığıb, yetişdirdi”.

Həmin tarixi savaş günlərimizi təkcə azərbaycanlılar deyil, bütün dünya xatırlayır. Biz adi vətəndaşlar, sıravi əsgərlər, ordumuzun əzəmətli oğulları düşmənlə vuruşduqsa, Ali Baş Komandan İlham Əliyev bütün dünya ilə, böyük güclərlə siyasi və güc savaşına çıxdı. Dünya yeni bir İlham Əliyevi tanıdı! Dünya bildi ki, qarşılarındakı adi insan deyil, fövqəlbəşər bir sərkərdə, diplomat və sərkərdədir!

Həmin ağrılı və savaşlı, qanlı-qadalı günlərimizdə bir gözümüzü güldürüb, bir gözümüzü ağlatdı qəhrəman oğullarımız! Lakin hamımız bir olub Ali Baş Komandanın ətrafında birləşə bildik! Hər gün ondan hesabat gözlədik. Sərkərdə İlham Əliyev də mavi ekranın işığı ilə bizə Ordumuzun qazandığı uğurları bəyan edirdi.  

Böyük güclərin Şahmat taxtasında oyuna çıxarılan Azərbaycanı Şah gedişi ilə başa gətirdi. Dünyanı mat qoydu.

2023-cü il 15 oktyabrda Xankəndində üçrəngli hilalımız dalğalandı. Azərbaycanın tarixi torpaqları birmənalı şəkildə İlham Əliyevin iradəsi, gücü ilə özünə qayıtdı. İndi içimizdə bir rahatlıq, bir firavanlıq vardır.

İki gün bundan əvvəl Xankəndində furbol oyununu izləyən dostlardan biri sosial şəbəkədə belə bir fikir yazmışdı: “Tanrıya and olsun, hər il bu vaxtı Xankəndində boran, tufan, qar olardı. İndi isə havaya bir baxın, Günəş şəfəqləri ilə Xankəndini nura boyayıb”.

Bu məqamın özündə də böyük Yaradanın, Tanrının hikməti və bildiyi vardır. Tanrı xoş məqsədlə yola çıxanın yolunu işıqlandırar... Həmin gün Xankəndinə istisini çoxaltmışdı ki, Xaqan İlham Əliyevin düşmənin viran qoyduğu torpaqlarımızda apardığı quruculuq, abadlıq işlərini dünya bir daha görsün.

... Bir neçə gün bundan əvvəl bir taksi sürücüsü ilə söhbətimi xatırlatmaq istəyirəm. Söhbət 2024 cü il fevralın 7-də keçiriləcək növbədənkənar prezident seçkilərindən düşdü. Sürücü dedi: “Mən və mənim bütün sülaləm İlham Əliyevə səs verəcəyik. Çünki mənim aşağıya dikilmiş başımı, qısa dilimi uzun edib. Bacı, tez-tez səfərlərdə olurdum. Ərəb ölkələri, Rusiya, Avropa.... Azərbaycanlı olduğumu biləndə məni dəfələrlə pərt etmək üçün Qarabağın kimin torpağı olduğu haqqında suallar verirdilər. “Bizimdir” deyəndə, rişxəndlə  deyirdilər ki, səninki olsaydı səndə olardı... Prezidentimiz “Qarabağ Azərbaycandır!”-dedi. Və bunu tarixə yazdı. Heç bilirsiniz, indi bizə münasibət necə dəyişib? Azərbaycanlı olduğumu biləndə hər kəs İlham Əliyevdən danışır...”.

Siyasi lider, güclü sərkərdə İlham Əliyevin apardığı siyasi xətt bu gün Azərbaycanı geosiyasi məkanda ən güclü region edibdir. Türk Dövlətləri Təşkilatında, BMT-də, İslam Əməkdaşlıq Təşçkilatında... və digər beynəlxalq təşkilatlarda qərarlar veriləndə , mütləq Azərbaycanın nüfuzu və gücü, imzası nəzərə alınır.

“İmza” dedim, cənab İlham Əliyevin İMZA-sını xatırladım. Onun “Sözü imzası qədər, imzası da sözü qədər keçərlidir!”.

Dünya hara baxsa da, neyləsə də İlham Əliyevin çevik siyasəti nəticəsində indi dünyanın bütün yolları Azərbaycandan keçir.

Azərbaycan beynəlxalq nəqliyyat qovşaqlarının mərkəzində yerləşir. Bu baxımdan, ölkənin nəqliyyat dəhlizləri sahəsində əhəmiyyəti günbəgün artır. Ətrafımızda gedən prosesləri nəzərə alsaq, Azərbaycan alternativsiz varianta çevrilir. Ona görə də hazırda respublikamız Transxəzər Beynəlxalq Nəqliyyat Dəhlizinin inkişafı üzərində fəal iş aparır. Bu, çoxformatlı bir şəbəkədir. Azərbaycan həm də TDT-nin yaradıcılarından biri olmaqla yanaşı, nəqliyyat dəhlizi üçün alternativsiz bir məkandır.

XXI əsr türk əsridir. Bu əsrə hər bir türk dövləti və ədalət, haqq axtaran ölkələr, dövlətlər və insanların öz tövhələrini verəcəklərinə inanıram.

Bu əsrdə İlham Əliyevin imzası ilə yazılan türk tarixində qalacaq böyük Qələbəmiz vardır. Əsrin əvvəlini belə böyük bir Zəfərlə başlamağın özü də gələcək yolların İPƏK kimi olacağına inamı artırır. Bu yol Zəngəzurdan keçir. Zəngəzurdan keçən yolun tarixi adı isə İpək Yolu olub.  Bu yolda özünü türk sayan, soyu-kökü türk olan hər bir kəs, hər bir dövlət Azərbaycanın yanındadır.

Bilgə Xaqan məktubunda yazır ki:

“İnsan oğlunun üzərinə əcdadım Bumun Xaqan (Kutluiq Xaqan nəzərdə tutulur), İştemi Xaqan oturmuş. Oturaraq türk millətinin elini, törəsini ucaltmış, bir araya gətirmiş. Dörd tərəfimiz düşmən idi. Ordu yığıb, dörd tərəfimiz düşmən idi. Başıyla baş endirdi, diziylə diz çökdürdü.  Doğuda Kadırğan meşələrinə qədər, Batıda Dəmir Qapıya qədər əraziləri aldı... İlteriş Xaqan qazanmasaydı, mən özüm qazanmasaydım el də millət də yox olacaqdı. İlteriş Xağan qazandığı üçün, mən özüm qazandığım üçün, elimiz el oldu, millətimiz millət oldu... “.

Tarixin İpək Yolunda Zəfərlə qoşulanlar nə xoşbəxtdirlər.

Bu Zəfəri, bu Qələbəni Göy Tanrı istəyir. Pis niyyətli neyləsə də, Tanrı sevdiyini hər bəladan, hər qəzadan hifz edər.

Necə ki, Bilgə Xaqanın daş kitabında yazılıb:

“Türk- Oğuz bəyləri, eşidin! Üstdə göy  çökmədikçə, altda yer dənizi  yarılmayınca, elin, türkün törənini kim poza bilər? Ey Türk ulusu! Kəndinə dön. Səni yüksəltmiş Bilgə Xağanına, özgür və azad ölkənə qarşı  xəta etdin, pis duruma düşürdün”.

Vətənimizi, elimizi pis duruma salmamaq üçün bir olaq, birlik olaq, birgə olaq! Unutmayın ki, Tanrı da buyurub ki, əvvəl Söz yarandı. Və o sözü ilk dəfə daşlara da göy türklər yazdı. Ona görə də belə hesab edirəm ki:

“Ulu türkük, daşda bitən sözümüz,

Bir İMZAdır daş  tarixin içində”.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2023)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bakıdakı “Holidey İnn” otelinin böyük konfrans zalında Ümummilli lider Heydər Əliyevin 100 illiyi və “Simurq” Mədəniyyət Assosiasiyasının 30 illiyi münasibətilə Assosiasiyanın Qurultayı keçirildi. 

Qurultayda “Simurq”un prezidenti, görkəmli kulturoloq, professor Fuad Məmmədov ilk öncə təşkilatın xarici üzvlərini - “Sülh Mədəniyyəti İnstitutu”nun (UNESCO) rektoru, “Avropa-Asiya” Beynəlxalq Akademiyasının prezidenti, “Simurq”un vitse-prezidenti, akademik Engel Tagirovu (Tatarıstan), “Sivilizasiyaların dialoqu” Açıq Universitetinin prezidenti Sühəyl Fərəhi, “Dünya Söz Akademiyası”nın prezidenti, akademik Hayrəttin İvgini (Türkiyə) və b.-larını təqdim etdi. 

Professor Fuad Məmmədov çıxış edərək Assosiasiyanın 1990-cı ilin aprelində təhsil və maarifçilik uğurlarını inkişaf etdirmək məqsədilə yaradıldığını bildirdi. “Simurq”un görkəmli nümayəndələri tərəfindən Azərbaycan xalqının ruhi mədəniyyətinə vətəndaş yardımı üçün təsis edilən yeni tipli, ilk çoxşaxəli, mədəniyyət təşkilatı olduğunu qeyd edən professor söylədi: “Assosiasiya innovativ mədəniyyət konsepsiyalarını hazırlayıb, Azərbaycanda və xaricdə üç yüzdən çox elmi maarifləndirici layihə, konfrans, seminar, mühazirə və ustad dərsləri həyata keçirib. Qurultay ərəfəsində Assosiasiya fədakar üzvlərinin 30 ildən artıq yaradıcılıq fəaliyyətini əks etdirən “Ruhi mədəniyyətin inkişafına xidmət” adlı fundamental əsər nəşr edib”.

Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin Mədəniyyət Komitəsinin sədri Fazil Mustafa Qurultayda çıxış etdi. O, Ümummilli liderin mədəniyyətə, mədəniyyət və incəsənət xadimlərinə xüsusi diqqət-qayğısından söz açıb, bu unudulmaz diqqət-qayğının ölkə Prezidenti İlham Əliyev və Birinci vitse-prezident Mehriban xanım Əliyeva tərəfindən layiqincə davam və inkişaf etdirildiyini bildirdi. 

Fazil Mustafa Assosiasiyanın, şəxsən Assosiasiya prezidenti, görkəmli kulturoloq, professor Fuad Məmmədovun uzunmüddətli, çoxşaxəli və səmərəli fəaliyyətini təqdirlə qeyd etdi, ürək sözlərini bölüşdü. O, Mədəniyyət Komitəsinin təbrik məktubunu professor Fuad Məmmədova təqdim etdi. 

Komitənin təbrik məktubu üçün təşəkkür edən professor Fuad Məmmədov öz növbəsində, Komitə sədrinin “Simurq”un 30 illik yubiley medalı ilə təltif olunduğunu bildirdi, medalı və müvafiq sertifikatı Komitə sədrinə təqdim etdi. 

Qurultayda digər təltiflər də oldu. 

96 yaşlı akademik, görkəmli heykəltaraş Ömər Eldarovun təltif olunduğu

“Simurq”un ali mükafatını - tunc Simurq quşu heykəlciyini akademikə Fazil Mustafa təqdim etdi. 

Mədəniyyət sahəsinə verdikləri töhfələrə görə azərbaycanlı və xarici mədəniyyət xadimlərinə, eləcə də assosiasiya üzvlərinə medal, diplom və təşəkkürnamələr verildi. Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun Baş direktoru Varis “Simurq” Beynəlxalq medalı və müvafiq Sertifikatla təltif olundu. 

Daha sonra alim və tədqiqatçıların müəllifi olduğu kollektiv monoqrafiya təqdim olundu. 

Tədbirdə Milli Məclisin üzvü, Mədəniyuət Nazirliyi İctimai Şurasının sədri, akademik Nizami Cəfərov, Elm və Təhsil nazirinin müavini Firudin Qurbanov, Azərbaycan Milli Konservatoriyasının rektoru, professor Siyavuş Kərimi, Azərbaycan Rəssamlar İttifaqının katibi, Xalq rəssamı Ağaəli İbrahimov və başqaları çıxış edərək, assosiasiyanın təsisçiləri və üzvlərini 30 illik yubiley münasibətilə təbrik edib, yeni uğurlar dilədilər. 

Bəli, “Simurq” 30 ildir ki pərvəzlanıb Azərbaycanın mədəniyyət səmasında qanad çalır. Ömrü uzun olsun! 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2023)

Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu günə təsadüf edən əsas tarixi hadisələri diqqətinizə çatdırırıq.

25 dekabr

Katoliklərin Milad bayramı

Christmas Day. Milad bayramı xristian dünyasının ən əsas bayramı hesab edilir, xristianlıq peyğəmbəri İsanın doğulmasını özündə ehtiva edir. Dünyanın 100-dən artıq ölkəsində Milad dövlət bayramı sayılır. Tarixdə xristianların Miladı bayram etməsinə aid ilk yazılı mənbə 4-cü əsrə aiddir. İsa Məsihin dəqiq doğulma tarixi həmişə mübahisələrə yer açıb, amma katoliklər bu tarixi 25 dekabr kimi qəbul ediblər. Olsun ki, məhz bu tarixi seçməkdə erkən dövr xristianlarının 25 dekabrda Xristin təməli və Pasxa bayramlarını qeyd etmələri, eyni zamanda Günəşin bərqərar olması gününü də bu təqvim günündə qeyd edilməsi rol oynayıb. Bu bayram 4 gün öncədən başlayıb 6 gün sonrayadək davam edir, bayramaxşamı – ayın 24-də soşelnik deyilən məcburi rituala bütün katoliklər əməl edirlər – buğda və bal qarışığı yeyilir, səmada ilk ulduz görününcəyə qədər bu post davam edir. Gecə, ayın 25-nə keçəndə, işıqlaşanda və  25-i günorta hər kəs Allaha xidmət edir, dualar oxuyur, şam yandırır. Kilsələrə böyük axın olur, uşaq və gənclər nəğmə oxuyaraq, şənlənərək evlərə gedir, hər bir ailəyə xoşbəxtlik diləyir. Əvəzində ailələr onlara qovrulmuş şabalıd, boyanmış yumurta, kolbasa qaxacları, meyvə və şirniyyat verir. Pay verməyən xəsis ev sahiblərini lağa qoyur, onları bədbəxtçiliklərlə qorxudurlar. Səs-küylü şənlənmələrdə hamı maska taxır, əsl karnaval əhval-ruhiyyəsi duyulur.

Məbədlərdə xüsusi Milad çörəkləri bişirilib insanlara paylanılır. Və ən vacibi – dekabrın 24-də, Miladdan bir gün öncə evlərdə rəngbərəng şarlarla bəzədilmiş küknar ağacları qurulur, bu, üstü meyvəli cənnət ağacının simvolu sayılır, bollu-bəhərli bir yeni il arzulanır hər kəsə.

Çauşeskunun və Yelenanın güllələnməsi

Lüteryanların da Milad bayramıdır bu gün. Pakistanda Kvay-e-Azam günüdür, o, Pakistanın milli dövlətinin atası-qurucusu hesab edilən şəxsdir. Pakistanın rəqibi olan Hindistanda Tulasi Pudjan Divas günüdür, bu günün bir adı da “müqəddəs reyhan günüdür”, indust dinində reyhan müqəddəs bitki hesab edilir. Peruda Takanakuy adlanan rəqs festivalı başlayır. Çin və Tayvan Konstitusiya, Kamerun uşaqların müdafiə günü, Mozambiksə ailə gününü qeyd edir. Zat aliləri amerikalılar isə bu gün iki mətbəx bayramı qeyd edirlər. Birincisi Milli balqabaq piroqu günüdür. Dadmışam, çox dadlıdır. İkincisi, Milli aşbazları öpmə günüdür. Bax bunu dadmamışam, nə yalan deyim.

1989-cu ilin bu günündə rumınlar ölkənin keçmiş rəhbəri Nikolae Çauşeskunu və həyat yoldaşı Yelenanı güllələyiblər. “Xalqın sərvətini ailə olaraq talayan, rumınları zillət içində yaşadan, azadlığa həsrət qoyan” diktator və həyat yoldaşı küçədə, minlərlə insanın gözü qarşısında öldürülüb.

1977-ci ildə dünyaşöhrətli komik aktyor Çarli Çaplin 88 yaşında vəfat edib. 1969-cu ilin bu günündə amerikalı Artur Blessit dünya tarixindəki ən uzun piyada səyahətinə başlayıb, o, 29 il ərzində  55011 kilometr məsafə qət edib. 1958-ci ildə SSRİ qanunvericiliyində milyonlarla insanın qəniminə çevrilmiş “xalq düşməni” ittihamı ləğv olunub. 1741-ci ildə isveç astronomu Anders Selsiy temperaturu ölçmək üçün şkalanı kəşf edib. Ən nəhayət, 1000-ci ildə macar qardaşlarımızın başda 1-ci Stefan olan Macar krallığı yaradılıb.

Qaziantepin azadlığı günü

Türkiyənin böyük şəhərlərindən olan Qaziantepin özünəməxsus xüsusiyyətləri var ki, bu da onu fərqli bir məkan kimi tanıdır. Əvvəla, şəhərin tarixi qədim dövrlərə dayanır. İkincisi, əvvəlki adı Antep olan bu qədim türk şəhəri Mustafa Kamal Atatürkün rəhbərliyi ilə aparılan Qurtuluş savaşından sonra “Qazi” (qəhrəman şəhər) statusu qazanaraq Qaziantep adlandırılıb. Qaziantep həm də Türkiyə Cümhuriyyətinin qurucusu Atatürkün rəsmi şəkildə əhali qeydiyyatına düşdüyü şəhərdir. Şəhər cənub-şərqi Anadolu bölgəsində sənayesinin inkişafı baxımından ön yerdə dayanmaqla yanaşı, həm də fərqli və zəngin mətbəxi ilə məşhurdur. Qaziantep böyüklüyünə görə Avropada 2-ci, Türkiyədə isə 1-ci olan zooparkı ilə də tanınır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2023)

Məti Osmanoğlunun tərcüməsində

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində hələ ki tanınmış ədəbiyyatşünas Məti Osmanoğlunun Gənc yazarlar üçün nəzəriyyə dərsi davam edir. Bu gün Məti müəllim özü tərcümə etdiyi rus poeziyasının zirvələrindən sayılan Konstantin Balmontun “Poeziya sehr kimi” məqaləsini təqdim edir.

Güzgüdə əks olunan güzgü, iki əksi qarşı-qarşıya yerləşdirin və onların arasına bir şam qoyun. Şamın alovu ilə şölələnən iki dibsiz dərinlik getdikcə dərinləşdirəcək, biri digərini dərinləşdirəcək, şamın alovunu zənginləşdirəcək və onları bir yerdə birləşdirəcək. Bu, şeirin obrazıdır.

Bir-biri ilə əlaqəsi olmayan, lakin bir qafiyə ilə şölələnən iki misra ahəngdar şəkildə qeyri-müəyyənliyə və məqsədsizliyə gedir və bir-birinə baxa-baxa dərinləşir, birləşir və ahənglə şəfəq saçan vahid bir bütövlük yaradır. Üçlüyün bu qanunu, ikinin üçüncü ilə birləşməsi bizim Dünyamızın əsas qanunudur. Güzgünü güzgüyə yönləndirərək dərindən baxsaq, hər yerdə oxuyan qafiyə tapacağıq. Dünya çoxsəsli musiqidir. Bütün dünya heykələ dönmüş bir misradır.

Sağ və sol, yuxarı və aşağı, hündürlük və dərinlik, yuxarıdakı Göy və aşağıdakı Dəniz, gündüz Günəş və gecə Ay, göydəki ulduzlar və çəmənlərdəki çiçəklər, ildırımlı buludlar və nəhəng dağlar, gözişləməz düzənliklər və sərhədsiz fikir, havadakı tufanlar və ruhdakı fırtınalar, qulaqbatıran göy gurultusu və qulağa güclə çatan çay səsi, qorxunc bir quyu və dərin bir baxış – bütün dünya ikiliyə əsaslanan bir uyum, nizam, harmoniya içindədir, gah səslərin və rənglərin sonsuzluğuna dalır, gah da ruhun daxili bir himninə, ayrıca bir ahəngdar mənzərənin vəhdətinə, sağın və solun, yuxarının və aşağının, zirvənin və uçurumun ucsuz-bucaqsız müxtəlifliyini özündə cəmləşdirən bir Mənin hər şeyi əhatə edən simfoniyasına qovuşur.

Bir günümüz iki yarıya – gündüzə və gecəyə bölünür. Günümüzdə iki parlaq şəfəq var, səhər və axşam şəfəqləri, biz gecədə toranlığın qatılaşan və seyrəkləşən ikiliyini bilirik və həmişə varlığımızdakı  başlanğıcın sonla qovuşduğu ikiliyinə arxalanırıq, gümüşü ulduzlar səpələnmiş qara məxmər yolda səhərdən axşama qədər aydınlığa, parlaqlığa, ayrılığa, genişliyə, həyatın çoxluğu ilə kainatın ayrı-ayrı hissələrinin rəngarəngliyi duyğusuna, ala-toranlıqdan ala-qaranlığa doğru gedib böyük sükut məbədinə, mənzərənin dərinliyinə, vahid bir xorun, bütöv bir Ahəngin dərkinə daxil oluruq. Həmin dünyada gecə-gündüz o ahəngi səsləndirə-səsləndirə ikini bir araya gətiririk, ikiliyi həmişə bütövlüyə çeviririk, birləşdirən düşüncəmizlə, onun yaradıcı toxunuşu ilə bir neçə simi səsli bir alətdə birləşdiririk, əbədi ayrı olan iki böyük yolu bir araya gətiririk, onlar qafiyədə öpüşən iki ayrı misra kimi ayrılmaz ahəngdə birləşirlər. 

Səslər və əks-sədalar, hisslər və onların yaratdığı xəyalat,

Yaradıcılığın sirri, yeni yaranmış misra.

Bir yaz səhərində leysan yağışının təzəcə yağdığı və selin bütün su tutarlarından daşdığı zaman gərginləşmiş qulağımıza bəzən kristal bir səs gəlir – damın harasındansa düşən damlalar uzun müddət yüngül cingilti ilə bir-birini təqib edir,  su yığıntısının altından gələn bu səs fikirlərdə əks-səda verərək insan düşüncəsini bir xəyaldan başqasına, bir daxili xülyadan yeni xülyaya aparır, bu xülya getdikcə genişlənir, kiçik ilə böyüyü, fərd ilə dünyanı qovuşdurur. Bir damcı səslənərək Dünya haqqında danışır, bərq vuran bir damlada göy qurşağının bütün rəngləri cilvələnir. Beləcə misra doğulur, ahəngdar obraz yaranır, insan özünü Dünyada görür, əks olunan Dünyanı da özündə tapır.

İnsan həm damladır, həm də Dəniz. Dənizdə nə qədər xəzinələr var! Mərcan meşələri, ağ, mavi, çəhrayı, qırmızı, sarı, göy və sirli yosunlar, kürəyində xaç təsviri olan, müxtəlif nöqtə və xətlərin bir-birilə kəsişdiyi naxışlı meduza var - və dəniz suyunun ənginliklərində rəngarəng formada balıqlar  qaçışır, elə orada kəskin qısqacları olan dəhşətli canlılar sürünür. Gecə bənövşələri üzür, kiçik avarlara oxşayan üzgəcləri ilə hərəkət edir, onlar gündüzlər Dənizdə qırmızımtıl talalar əmələ gətirir, gecələrsə fosfor işığı ilə işıldayırlar və bu işıq dalğada yellənib daha güclü alovlanır, sülhməramlı Dənizdə şüa saçan kökayaqlılar yaşayır, onların naxışlı üzləri cilvələnir, tikan-tikan kiçik şəffaf toplar, canlı torlar, dəbilqələr və fənərlər, canlı səbətciklər, zənglər, minlərlə xırda məxluqlar -  hamısında da mahnı var, onların hər qatarı bir misradır.

Dərinliklərindəki formaların səssiz musiqisindən ləzzət alan Dənizin üzündə dalğalar nərə çəkir, oyulmuş çanaqları sahilə atır – onlardan bəzilərini insan Dəniztək zəngin olmaq, dəniztək azad olmaq üçün talisman kimi sinəsindən asacaq, bəzilərini qalaq-qalaq yerə atacaq, tapdalayacaq, əzib onlardan hamar yollar salacaq, üçüncü qismini naxışlı, yüngül, kiçik boyunbağıya düzəcək, əyri buynuza bənzəyən, spiral şəklində bükülüb dənizin qorxunc səsini özündə saxlayan dördüncü qismini isə acgözlüklə dodaqlarına toxunduracaq və bu, ilk döyüş şeypuru olacaq, insan onda ilk döyüş havasını çalacaq, havasını təzələmək istəyəndə isə öldürməyə gedəcək.

Təbiətin bütün səslərinin musiqisini dinləyən ibtidai ağıl onları öz içinə yığır. O, tədricən naxış-naxış çoxlaylı ərintilərə qarışaraq daxilində onlardan musiqi yaradır və zahirdə onu ahəngdar sözlə, nağılla, sehrlə, tilsimlə ifadə edir.

Poeziya zahirdə ölçülərə salınmış nitqlə ifadə olunan daxili musiqidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2023)