Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
“Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının Azərbaycan Respublikasının yeni sosial-mədəni strategiyasının reallaşdırılmasına vətəndaş dəstəyi məqsədilə həyata keçirdiyi “Yüksək mədəniyyətli Azərbaycan vətəndaşı” innovativ kulturoloji layihəsi davam edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı olaraq “Simurq” Assosiasiyasının prezidenti, professor Fuad Məmmədovla əlaqə saxlayaraq ondan layihənin növbəti oxunmaları barədə məlumat aldıq. Məlumatı nəzərinizə çatdırırıq.
QARA-ŞAXTAYA BAXMAYARAQ…
21 fevral 2025-ci il tarixində Azərbaycan Atatürk Mərkəzində Azərbaycan Respublikası Mədəniyyət Nazirliyinin qrantı ilə “Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının “Yüksək mədəniyyətli Azərbaycan vətəndaşı” layihəsi çərçivəsində keçirilən beşinci kulturoloji elmi oxunmaları keçirilib.
Bakı üçün havaların qeyri-adi soyuq keçməsinə baxmayaraq, oxunmalarda alimlər, ali və orta məktəblərin müəllimləri, tələbələr, məmurlar, həkimlər, ictimai xadimlər, yaradıcı ziyalılar, QHT nümayəndələri, muzey və kitabxana işçiləri iştirak ediblər. Oxuların moderatoru “Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının vitse-prezidenti, professor Səlahəddin Eyyubov olub.
Oxumalarda “Kulturologiya və yüksək mədəniyyətli insan: anlayışlar və vəzifələr” mövzusunda giriş sözü ilə bəndəniz - “Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının prezidenti, professor Fuad Məmmədov çıxış edib.
FUAD MƏMMƏDOV
O bildirib ki, Azərbaycanda yüksək mədəniyyətə malik insanların “istehsalı” Ümummilli Lider Heydər Əliyevin xalqın ruhi mədəniyyətinin hərtərəfli inkişafının zəruriliyi haqqında göstərişlərinin həyata keçirilməsinin ən yaxşı yolu və Azərbaycanın yeni sosial-mədəni strategiyasının ən mühüm vəzifəsidir. Anlamaq bilikdən daha vacibdir. Mədəniyyətin insanın ağlı, qəlbi və əməyi ilə yaradılmış vahid sosial sistem kimi, düzgün dərk edilməsi Azərbaycan cəmiyyətində mütərəqqi transformasiyaların maraqları naminə ruhi mədəniyyətin nəhəng dəyişdirici potensialından məhsuldar istifadə etmək üçün yeni imkanlar açır.
Natiq eyni zamanda, bəşəriyyətin dayanıqlı, rəqabətədavamlı və təhlükəsiz inkişafının əsas qüvvəsi kimi,i ntellektual mədəniyyətin prioritet inkişafının zəruriliyini vurğulamışdır. Buna misal olaraq XIX-cu əsrin sonlarında Yaponiyada “Meydzi restavrasiyası” kimi tanınan mədəni inqilab göstərildi. Onun iki imperativə - “Yapon ruhu üstəgəl Avropa biliyi” və “Maarifli idarəetmə”yə əsaslanan uğurla həyata keçirilməsi, ən qısa tarixi dövrdə ölkəni dünya sivilizasiyasının ön sıralarına çıxardı.
O, dövrün tələblərinə, dünya sivilizasiyasında baş verən sürətli dəyişikliklərə və qloballaşmanın çağırışlarına stinad edərək, Azərbaycan cəmiyyətində, universal kulturoloji biliklərin yayılmasının müxtəlif formalarından, ilk növbədə, icbari kulturoloji təhsil və maarifləndirmədən, dövlət tərəfindən istifadə edilməsinin, eləcə də meritokratik tərbiyə və idarəetmə mədəniyyətinin inkişaf etdirilməsinin vacibliyini vurğulamışdır.
Kulturologiyanın və cəmiyyətin və dövlətin strateji inkişafı problemlərinin təhlilinə sistemli kulturoloji yanaşmasının əvəzsiz əhəmiyyətini vurğulayan Fuad Məmmədov, qeyd edib ki, bu, dövlətçilik mədəniyyətinin inkişafı, istehsalın, cəmiyyətin bütün sahələrinin təşkili və idarə olunması sahəsində yüksək səviyyəli səriştə, bilik və peşəkarlıq, əmək mədəniyyəti və məsuliyyət mədəniyyətinin formalaşması üçün etibarlı açardır.
Kulturologiya, milli inkişaf panoramasında, dünya sivilizasiyasının məkan və zamanında yeni imkanların görünməsinə kömək edir. Bu elm xalqın sistemli kulturoloji təfəkkürünün inkişafı üçün əvəzsiz mənbədir. O, xalqın mədəni genezisinin mütərəqqi proseslərinin inkişafını təmin etmək üçün lazım olan, keçmişdən düzgün tarixi dərslərin çıxarılmasına kömək edir.
Professor Azərbaycan Respublikasının yeni sosial-mədəni strategiyasının əsas vəzifəsi kimi, ölkədə yüksək mədəniyyətə malik insanların formalaşmasını və inkişafını qeyd edərək, vurqulayıb ki, bu gün bu, təkcə Azərbaycanın davamlı inkişafı üçün deyil, həm də bütün bəşəriyyətin humanitar təhlükəsizliyinin təmin edilməsi üçün zəruri olan ən mühüm vəzifədir.
Bu yanaşma Azərbaycan dövlətinin rəqabət qabiliyyətinin və təhlükəsizliyik səviyyəsinin yüksəldilməsində mühüm rol oynamalıdır. O cümlədən, intellektual mədəniyyətin sürətləndirilmiş inkişafı, əmək və idarəetmə mədəniyyəti səviyyəsinin yüksəldilməsi hesabına.
NİZAMİ CƏFƏROV
Daha sonra Azərbaycan Atatürk Mərkəzinin direktoru, Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi İctimai Şurasının sədri, akademik Nizami Cəfərov “Azərbaycan dilinin inkişafı - Azərbaycanın yeni sosial-mədəni inkişaf strategiyasının prioritet vəzifəsi kimi” mövzusunda maraqlı məruzə ilə çıxış edib. Nizami Cəfərov çıxışında Azərbaycan dilinin zənginliyini deyil, həm də milli inkişaf üçün yaradıcılıq potensialını əks etdirən tamamilə yeni cəhətləri önə çəkib.
Dünya mədəniyyəti və sivilizasiyasının inkişafına öz töhfəsi ilə tanınmış, mədəniyyət yaradıcılarının elmi və bədii əsərlərinin Azərbaycan dilində nəşrinin və bu kitabların dünyanın müxtəlif ölkələrinin kitabxanalarına istifadə üçün göndərilməsinin vacibliyi də vurğulanıb. Natiq qeyd edib ki bu, təkcə Azərbaycan dilinin inkişaf etdirilməsi və beynəlxalq nüfuzunun yüksəldilməsinə deyil, həm də Azərbaycan xalqının dünyagörüşünün genişləndirilməsinə, o cümlədən, intellektual mədəniyyətinin inkişafına yönəlmiş mühüm məsələlərdən biridir.
FİRDOVSİYYƏ ƏHMƏDOVA
Azərbaycanın Əməkdar Müəllimi, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Tarix kafedrasının müdiri, dosent Firdovsiyyə Əhmədova Azərbaycan xalqının və onun mədəniyyət elitasının mədəniyyət tarixinin məzmunlu kulturoloji təhlilini təqdim edib.
“Azərbaycanın mənəvi mədəniyyətinin inkişaf tarixindən: mədəni elitalar xalqın milli sərvəti kimi” adlı məruzəsində şəxsiyyətin hərtərəfli, harmonik inkişafının vacibliyi vurğulanıb. Firdovsiyyə xanım qeyd edib ki, məhz məqsədyönlü və səmərəli yaradıcılıq fəaliyyəti, eləcə də yüksək mədəniyyətə malik ziyalı azərbaycanlıların vətənpərvərliyi sayəsində əsrlər boyu Azərbaycan xalqının yüksək intellektual və mənəvi mədəniyyəti formalaşıb.
Natiq eyni zamanda deyib ki, Azərbaycanda minillik dövlətçilik ənənəsində sülalə hakimiyyətinin əsas rol oynadığı mərhələ hakimdir. Tarixdə irsi hakimiyyətin uğurları ayrı-ayrı şəxslərin adları ilə bağlıdır. Mənəvi keyfiyyətlərin öz təsirini itirmədiyi şəraitdə, dünyagörüşü, təcrübəsi, liderlik qabiliyyəti, təhsil səviyyəsi, siyasi bəsirət və diplomatik bacarıqlar zaman keçdikcə sülalələr daxilində müəyyən adları yüksəldə bilirdi. Azərbaycan mütəfəkkirləri ruhi mədəniyyətin inkişafında mühüm rol oynamışlar. İntellektual və mənəvi mədəniyyət daşıyıcıları olan şəxslər mədəni mühit yaratmağa qadirdirlər. Bu baxımdan cəmiyyətin intellektual potensialının daşıyıcıları müxtəlif modelləri həyata keçirməyə can atan ziyalılar idi. 20-ci əsrin əvvəllərində cümhuriyyət modelində birləşən mədəniyyət elitası türk-islam dünyasında ilk dəfə müasir dövlət yarada bildi.
Elmin və təhsilin inkişafı nəticəsində formalaşan intellektual potensial müstəqil Azərbaycan Respublikasının əsas sərmayəsinə çevrilmişdir. Xalqın milli sərvəti olan mədəni elita yüksək mədəniyyətli insanların yaratdığı mühitdə formalaşır. Tarazlıq yüksək mədəniyyətli insanın intellektual və mənəvi mədəniyyətinin vəhdətində mühüm amildir. Əks halda, bəşəriyyət keçmişin acı taleyinə dözməli olacaq. Bir intellektual mədəniyyətin digərindən üstünlüyü müasir dünyamızın təhdid və təhlükələrini qaçılmaz edir. “Yüksək mədəniyyətli insan” məqsədi qlobal əhəmiyyət kəsb edir və professor Fuad Məmmədovun Azərbaycanda keçirdiyi müvafiq təlimlər və mühazirələr beynəlxalq ictimaiyyətə ciddi mesajdır.
YEGANƏ ƏLİYEVA
“XXI əsr Şərq ziyalılarının kulturoloji təfəkkürü qlobal ideyalar dialoqunda: alternativlik və paritet” - Bu maraqlı mövzu kulturologiya üzrə fəlsəfə doktoru, Milli Elmlər Akademiyasının Memarlıq və İncəsənət İnstitutunun aparıcı elmi işçisi, Azərbaycan Kulturoloqlar Cəmiyyətinin üzvü, dosent Yeganə Əliyevanın məruzəsində açıqlanıb. Natiq XXI əsrdə mədəni dəyərlərin qlobal transformasiyası fonunda Şərq ziyalılarının mədəni əks etdirilməsinin meqa-trendlərini araşdırıb. O qeyd edib ki, mənəvi dəyərlərin qlobal transformasiyası fonunda insanlar və cəmiyyət yeni kommunikativ münasibətlərə cəlb olunur. Müxtəlif mədəniyyətlərin mənəvi dəyərlərinin ziddiyyətli təsiri altında sərhəd mövqeyində olan İnsan obrazı gündəmə gətirilir. Cəmiyyətin mənəvi-mədəni həyatında müşahidə olunan tənəzzül, xaos və böhran şəraitində yaşanan ziddiyyətli hadisələri izah etməyə ancaq kulturologiya elmi və kulturologiya metodologiyası qadirdir. Bu gün bütün humanitar və təbiət elmləri, tədqiqat predmetində sərhəd hadisələrinin izahı üçün metodoloji əsasların kifayət qədər olmadığı ortaya çıxanda kulturoloji metodologiya aparatına müraciət edirlər.
Yeqyanə Əliyeva vurğulaylb ki, “Simurq” Mədəniyyət Assosiasiyasının həm milli, həm də beynəlxalq əhəmiyyət kəsb edən, kulturoloji layihəsi – “Yüksək mədəniyyətli insant” Ulu Öndər Heydər Əliyevin vəsiyyətlərinə, dövlətimizin başçısının çağırışına və ölkəmizin yeni sosial-mədəni strategiyasının qarşıya qoyduğu vəzifələrə son dərəcə aktual cavabdır. Bu, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin 10 yanvar 2024-cü il tarixdə yerli telekanallara verdiyi müsahibədən sonra xüsusi əhəmiyyət kəsb etmişdir. Respublika Prezidentinin bu məsələni ictimai müzakirə səviyyəsinə qaldırmaq çağırışına hərarətlə cavab verən Azərbaycan kulturoloqları ölkədə ilk kulturoloji elmi oxunmalarını təşkil etdilər. Onlar cəmiyyətimizə müraciət edərək, ölkəmizin gələcək inkişafının prioritetlərini müəyyən edən milli ideyanın nədən ibarət olması məsələsinin müzakirəsində məmurların, alimlərin, müəllimlərin, həkimlərin, incəsənət xadimlərinin və yazıçıların, jurnalistlərin, muzey və kitabxana işçilərinin, qadın və gənclər təşkilatlarının nümayəndələrinin fəal iştirakına çağırıblar.
İLHAMƏ ÖMƏROVA
Qədim dünyanın diplomatik mədəniyyəti kontekstində dövlətçilik mədəniyyəti tarixi problemi siyasi elmlər üzrə fəlsəfə doktoru, Azərbaycan Respublikasının Prezidenti yanında Dövlət İdarəçilik Akademiyasının Tarix kafedrasının dosenti İlhamə Ömərovanın məruzəsinin mövzusu olub. Bu maraqlı tarixi məruzədə qədim dövlətlərin: Şumer dövləti, Qədim Roma İmperiyası, Yunanıstan, Misir, Hindistanın daxili və xarici siyasətləri ilə bağlı məsələlər təhlil edilirdi. Çıxışda təsvir edilən kulturoloji panorama, tarixi mənbələrə görə, Mesopotamiya, Misir, Çin, Hindistan, Cənubi Avropa və Yunanıstanda IV minilliyin ikinci yarısında və ya sonlarında yaranmış ən qədim dövlətləri əhatə edirdi. İlhamə Ömərova qeyd edib ki, qədim dövlətlərdə diplomatiyanın təşkilinə quldarlıq sisteminin özəllikləri də təsir edib. Bu dövlətlərin səfirləri tamhüquqlu vətəndaşların açıq iclasında seçilirdilər və öz missiyalarını başa vurduqdan sonra öz rəhbərləri qarşısında məsuliyyət
daşıyırdılar. İstənilən tamhüquqlu vətəndaş öz hərəkətini düzgün hesab etmədiyi halda, səfiri məsuliyyətə cəlb edə bilərdi. Bu, Romadan daha çox Yunan respublikalarında tətbiq olunurdu. Əgər Yunanıstanda xarici siyasətin ali orqanı milli məclis idisə, Romada bu funksiyanı Senat yerinə yetirirdi. Qədim Şərq diplomatiyasının ən parlaq nümunələri e. e. ə. XV-XIV əsrləri əhatə edən Tell əl-Amarna yazışmalarıdır. Bunlar Misir fironları ilə Xet İmperiyası, Babil və digər Mesopotamiya fövlətləri arasında iqtisadi və diplomatik münasibətlər kontekstində bağlanmış müqavilələrdir. Tell el-Amarna arxivi hazırda Londondakı Britaniya Muzeyində və Berlindəki Dövlət Muzeyində saxlanılır. Manu qanunları (e.ə. II əsr – eramızın II əsri) qədim hind ədəbiyyatının abidəsi və tarixi mənbəyidir. Manu qanunları dünyanın ilk qanun dəstlərindən biridir.
Natiq çıxışına yekun vuraraq qeyd edib ki, dünyanın müxtəlif ölkələrində dövlət quruculuğu və idarəetmə proseslərinin tarixi qanunauyğunluqlarını və xüsusiyyətlərini dərk etmək üçün dövlətçilik və dövlət idarəçiliyi mədəniyyətinin qədim təcrübəsinin sistemli kulturoloji təhlili heç də az əhəmiyyət kəsb etmir.
Oxunmalar maraqlı kulturoloji diskussiya ilə başa çatıb, burada çıxış edənlərlə yanaşı “Simurq” AMA-nın vitse-prezidenti, professor Səlahəddin Əyyubov, İqtisad Universitetinin dosenti Anar Əyyubov, kulturoloq Xanım Mehdixanlı, Ədliyyə Nazirliyinin nümayəndələri, QHT-çılər və başqaları iştirak ediblər.
LAYİHƏ MARTDA YEKUNLAŞACAQ
“Simurq” Azərbaycan Mədəniyyət Assosiasiyasının Azərbaycan Respublikasının yeni sosial-mədəni strategiyasının reallaşdırılmasına vətəndaş dəstəyi məqsədilə həyata keçirdiyi “Yüksək mədəniyyətli Azərbaycan vətəndaşı” innovativ kulturoloji layihəsinin nə zaman yekunlaşacağı barədə də “Simurq” Assosiasiyasının prezidenti, professor Fuad Məmmədovdan bilgi aldıq. O, mart ayının əvvəlində layihəyə yekun vurulacağını bildirdi.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.02.2025)
