Ölkəmizdə Kino ssenarilərini dərc edən bir mətbu orqan, dərgi yoxdur. Ümumən, son illərdə heç dramaturji kitablar da nəşr edilmir. Kinoşünaslıq, kinotənqid sahələri də öz qürub dövrünü yaşayır. Bu da kinomuzun inkişaf strategiyasının ziddinədir.

Hazırda həm Mədəniyyət Nazirliyinin, həm də Kino Agentliyinin reallaşdırmaq istədikləri geniş fəaliyyət spektrində bu nöqsanların aradan götürülməsi də aparıcı rol oynayır.

Bu günlərdə “Elm və təhsil” nəşriyyatı tərəfindən tanınmış kinodramaturq, yazıçı, Azərbaycan Kini Agentliyinin direktoru Orxan Fikrətoğlunun “Kinocizgilər” adlı kitabı işıq üzü görəcək. Kitabda həm tammetrajlı, həm qısametrajlı bədii və sənədli film ssenariləri, ekran həlli üçün uyğunlaşdırılmış qısa hekayələr və novellalar yer alıb.

Bu gündən etibarən oxucularımızı “Kinocizgilər” kitabındakı yazılarla tanışlıq gözləyir. Xüsusən, kino sahəsi ilə maraqlananlar üçün, gənc ssenaristlər və rejissorlar üçün düşünürük ki, bu dərclər faydalı olacaq.

“TURAN” bədii film ssenarisini təqdim edirik.

Titr yazı. Bakı. 1918-ci il. 11 noyabr.

 Nuru paşa, Nazim bəy və Xan Xoyski Cəfər Cabbarlının kasıb, balaca daxmasına qonaq gəlib, saxsı kasalarda bozbaş yeyirlər...

Nazim bəy bozbaşı yeyə-yeyə yağlı olduğuna işarə edir...

Xan Xoyski: – Cəfər bu yağlı bozbaşları yeməkdən belə sinədəftər olub, yəqin, – deyir.

Nuru paşa ayağa qalxıb Cəfərin kasıb daxmasına baxır...

Onu yanına çağırıb bağrına basır...

Səhər Cəfər Cabbarlının anası Nuru paşanın onlara gön­dər­diyi hədiyyələri qapıda qəbul edir...

Hədiyyələr arasında nikelli çarpayı, iri daş güzgü xüsusilə nəzərə çarpır...

***

Titr yazı. 1921-ci il. Gürcüstan. Qarayazı.

“Agit teatr” Gürcüstanın Qarayazı bölgəsində yerli türk­lərə tamaşa göstərir...

Səhnə bu dəfə arabanın içində qurulub.

Arabanın üstündə ayaq üstə dayanmış Ravi-aşıq üzünü Kosaya tutub deyir: – Kosa, Şura hökuməti sənə nə verdi?

Kosa: – Arvad.

Ravi-aşıq: – Arvadı neynədin?

Kosa: – Torpağa dəyişdim...

Ravi-aşıq: – Torpağı neynədin, Kosa?

Kosa: – Kartof əkdim.

Ravi-aşıq: – Kartofu neynədin, ay Kosa?

Kosa: – Satıb yenə arvad aldım.

Tamaşaya baxan bir arvad ucadan: – Arvadı niyə əvvəldən satmışdın onda, a külbaş? – qışqırır...

O biri kəndlilər arvadın sözlərinə gülüşürlər...

Tamaşanı izləyən zəhmli sovet komissarı gözünü Ravi-aşığa ağardır.

Komissar: – Təbliğat aparan teatrın işi gülüş doğur­maq deyil, yerlərdə izahat aparıb hökuməti kəndlilərə sevdirməkdir. Yoldaş aktyorlar, bunu unutmayın. Türk paşalarını ifşa edən tamaşanız hanı bəs? Mən sizə bu tamaşanı göstərməyə icazə vermişdim. Başlayın, görək nə oyun çıxaracaqsız.

Kosa: – Bu dəqiqə.

Komissar: – Başlayın görüm.

İki aktyor onbaşı İzzətin qoluna girib arabanın qaba­ğına dartır. Onbaşı İzzəti görən kimi kəndlilər yerlərindən: “Necə də oxşayır”, “Elə bil bu dəqiqə türk ordusundan qaçıb gəlib”, – deyə qışqırışırlar.

Aktyorlardan biri onbaşı İzzəti tamaşaçılara təqdim edir.

Aktyor: – Bu adam sonuncu türk paşasıdır. O, fəhlə və kəndliləri anlamır. Onun tanıdığı, bizim tanıma­dığımız Allah­dır. O sizə qan tökməyi öyrədir, biz toxum əkməyi. O, sizə vuruş­­mağı öyrədir, biz barışmağı. Bu gün sizə turpla türkün nağılını danışacağam. Qulaq asın...

Arabanın qarşısına qara çarşablı aktrisa qarı çıxır.

Qarı arabaya söykənib cibindən iki qırmızı turp çıxardır.

Onları ovcuna qoyub kəndlilərə göstərir...

Ravi-aşıq nağılın gerisini danışır.

Ravi-aşıq: – Bu qarının adı Nazlıdır. O, turp əkib.

Qadın pantomim hərəkətlərlə yerdə turp əkir.

Arabaya ikinci aktyor yaxınlaşır. O, qoca kişi qrimin­də­dır.

Ravi-aşıq: – Bu qocanın adı Mazandır. O isə bil­məyib, səhvən türk paşası əkib.

 Aktyor onbaşı İzzəti qucağına alıb pantomim jestlərlə guya yerə basdırır.

Ravi-aşıq: – İllər keçib... Turp bitib, türk bitməyib.

Qadın aktrisa bol məhsul yığmış kimi əllərini geniş açıb yanını basa-basa arabanın başına dolanır...

Mazan rolunu oynayan kişi aktyor pantomim jestlərlə ağlayır.

Ravi-aşıq: – Hə, necəsən, Qoca Mazan? Bundan sonra nə əkəcəksən?

Mazan: – Mənə dərs oldu. Bundan sonra mən də turp əkəcəm.

Ravi-aşıq: – Mazan kişinin əhvalatı örnəkdir. Gə­ləcək tür­kün deyil. Sosialist gerçəkliyi keçmişinizi sizə unutdurur. Siz daha türk deyilsiniz.

Qarayazı türkləri gah əlini qoburlarına doğru aparıb zəhmlə tamaşaya baxan komissarın üzünə baxırlar, gah da Ravi-aşığa.

Hiss olunur ki, türklərin təhqir olunması onlara xoş gəlmir...

İri planda onbaşı İzzətin gözləri dolub...

Ravi-aşıq aranın qarışacağından qorxub bərkdən əl çal­ma­­ğa başlayır...

O biri aktyorlar da ona qoşulub əl çalırlar...

Tamaşadan bir mətləb anlamayan qırmızı komissar da ayağa qalxıb əl çalır...

Tamaşa bitəndən sonra bir ağsaqqal kəndli Ravi-aşığa yaxınlaşıb üzünə tüpürür.

Qoca kəndli: – Yediyin çörəyə tüpürüm... Adam da millə­tini satar? – deyir.

Ravi-aşıq: – Çox sağ ol, dədə, – deyir.

Qoca kəndli: – Nəyə görə sağ ol, ay axmaq?

Ravi-aşıq: – Ona görə ki, düşünürsən.

Qoca kəndli: – Sən düşün, bala... Kişi kimi ölə də bilmir­sən? – deyib qocafəndi yerişlə Ravi-aşıqdan uzaq­laşır.

 Qoca kəndlinin arxasınca baxan Ravi-aşığa onbaşı İzzət yaxınlaşır:

– Sənin işin çətin imiş. Savaş bundan çox asandır, aşıq... – deyir.

Aktyorlarla bərabər onbaşı İzzətlə Ravi-aşıq da ara­balara oturub kənd yolu ilə yırğalana-yırğalana gedirlər...

İkisi də susub...

***

Titr yazı. 15 sentyabr. 1918-ci il. Bakının alın­ması.

Nuru paşa Hökməli dağları üzərində durub şəhərə baxır.

Səhər hələ tam açılmayıb. Alatoranlıqdır.

Nazim bəy Nuru paşaya məruzə edir: – Gecə Nargin adasıyla şəhər arasında bir hərəkət vardı. Kəşfiyyat onların qaçmaqda olan ingilis əsgər və zabitləri olduğunu təsdiqlədi. Saat on otuzda üstündə İran bayrağı ilə yanaşı böyük bəyaz bayraq taxılmış qapalı minik avtomobilinin şəhərdən çıxmaq istədiyini gördük. Gələn avtomobildən İran konsulu ilə Bakı qərb cəbhəsinin erməni komandanı çıxdı. İngilis generalı Dens­tervil deyir ki, Bakını türklərin əlindən ala biləcək qüvvə yer üzündə yoxdur. On dördü-on beşi gecəsi bütün cəbhə boyu makinalı tüfənglərdən düşmən mövqelərinə atəş açmışıq.

Nuru paşa: – Səhər açılan kimi topçular da möv­qeləri bombalasın.

Mürsəl paşa Nuru paşaya məruzə edir: – Cəbhədə min nəfərlik azərbaycanlı qüvvəsi var. 210 tüfəng, altı top və bir zirehli qatar əmrinizə tabedir. Qazax, Gəncə, Zaqatala, Nuxa, Cavanşir, Ağdam, Salyan, Quba və Bakıətrafı süvari polis təşkilatları, silahlı könüllülər də səfərbərdir. Şəhərə girmək əmrini gözləyirlər.

Nuru paşa: – Bir az susub içinizi dinləyin. Haqq uğrunda savaşırıq deyə, haqq bizimlədir.

Nuru paşa bir qədər susandan sonra onbaşı İzzətin ona sarı gətirdiyi atının belinə qalxır...

Nuru paşa qılıncını sıyırıb: “Haydı, igidlərim, irəli!” – qışqırır...

Bütün cəbhə boyu Qafqaz İslam Ordusu hücuma keçir...

Vertolyot çəkilişi...

Batal döyüş səhnələri...

Bakı günortaya yaxın Qafqaz İslam Ordusu tərəfin­dən tam azad edilir...

Azərbaycanın, Qafqaz İslam Ordusunun, Osmanlı dövlə­tinin bayraqları şəhər binalarının üstündə dalğa­lanır...

Şəhər əhalisi qələbəni bayram edir...

Döyüş meydanından şəhidləri yığan tibbi personal...

Axşama yaxın şəhəri tərk edən ingilis və bolşevik bir­ləşmələri...

Küçələrdə şadyanalıq...

Yanmış Həşimov mülkünün qabağı ilə at belində hərbi marşların müşayiəti ilə keçən Nuru paşa və Qafqaz İslam Ordusunun zabit heyəti...

Damlarda rəqs edən uşaqlar...

Neft buruqlarından asılan Osmanlı və Azərbaycan bayraqları...

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ədəbiyyat qəzeti” ilə birgə ƏDƏBİYYATIMIZI SEVDİRƏK layihəsində bu gün sizlərə Lənkəranda yaşayan şair Mübariz Süleymanlının şeirləri təqdim edilir. 

Əzizim

Ağrılarım ürəyimdə ağladı,

Baxışların gözlərimi dağladı.

Arzularım gecikəndə çağladı,

Küsəmmədim taleyimdən, əzizim.

Ümüdlərim ümüdümdən yanadı,

Bitişməyən yaralarım qanadı.

Tanıyanlar taleyimi qınadı,

Qarabaxtam bələyimdən, əzizim.

Gecələrim gündüzümlə tənimdi,

Sızıldayan dərdlərimə qənimdi...

Çəkdiklərim beşiyimdən mənimdi,

Yaralıyam ürəyimdən, əzizim.

Qıvrılmaqdan qırışıram neynəyim,

Ürəyimlə danışıram neynəyim.

Taleyimlə barışıram, neynəyim? -

İncimirəm mələyimdən, əzizim.

Eylər

Sevginin sönməyən isti nəfəsi,

Məhəbbət bağının sevgi nəğməsi...

Yaşamaq həvəsi, qurmaq həvəsi

Sevənin yolunu gülüstan eylər.

Aşiqin əzəldən könlü tox olar,

Canında, gözündə qorxu yox olar,

Yaşamaq həvəsi həddən çox olar,

Sevgisin ellərə bir dastan eylər.

İntizar çəkməkdən səbri daralar,

Yollara baxmaqdan gözü saralar,

Sığallı sözlər də qəlbi yaralar,

Getdiyi yerləri bir bustan eylər.

Səadət, sədaqət, təravət onda,

Cəsarət, mərhəmət, ibadət onda...

Arzuya, istəyə çatdığı anda

Aşiqin elini bir ostan eylər!..

Layla

Anaların nəfəsi

Tez isidər övladı...

Dünyanın şah nəğməsi

Ana səsi, layladı!

Layla dadına çatar,

Övladın hər çağında...

Bir məhəbbət boy atar

Ananın qucağında.

Möcüzəli, şəfalı,

Anaların əlidir!

Unudulmaz, vəfalı,

Baltək ana dilidir.

Mən səni sevmirəm ki

Mən səni sevmirəm ki,

Tellərini sevirəm!

Əllərimi isidən

Əllərini sevirəm.

Mən səni sevmirəm ki,

Məni dəli eyləyən...

Sözü şirin söyləyən

Dillərini sevirəm!

Mən səni sevmirəm ki,

Ömrə məna gətirən...

Səni mənə yetirən

Ellərini sevirəm!

Mən səni sevmirəm ki,

Məni divanə salan...

Eşqindən bihuş olan

Güllərini sevirəm!

Mən səni sevmirəm ki,

Bulaq kimi çağlayan...

Səni mənə bağlayan

İllərini sevirəm!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət”

1.

Sudan quru çıxmaq xüsusən yağışlar mövsümümdə çox çətindir.

2.

-Xahiş edirik xətdə qalın və operatorun sizi cavablandırmasını gözləyin. Sizin zənginiz bizim üçün çox vacibdir. 

Bunu deyib xanım qız çantasını yığıb, iş otağının qapısını bağlayıb evə yollandı.

Səhər o işə gələndə ilk işi xətdə gözləyən həmin şəxsə bu sözləri demək oldu:

-Xahiş edirik xətdə qalın və operatorun sizi cavablandırmasını gözləyin. Sizin zənginiz bizim üçün çox vacibdir. 

3.

Evdə hər şeyi mənim əvəzimə həyat yoldaşım, işdə müdirim, ölkədə prezidentim həll edir. Mənim özümün həll etdiyim yeganə şey isə krossvorddur. 

4.

Arxivlər açıldı. Sən demə, Koroğlu Qıratı geri qaytaracağı təqdirdə Keçəl Həmzəyə başında tük əkdirməyi boyun olubmuş. 

5.

Həqiqəti deyən ya həbsxanada, ya dəlixanada, ya da məzarda olar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Aktualda bu gün:

Sosial medianı son ərəfələrdə aktiv izləyə bilməsəm də, bir çox mövzuların dildən dilə dolaşması istəməsəm belə artıq mənj də narahat etməyə başlayır. Düşünürəm ki, bir çoxunuz bu yaxınlarda geyiminə görə marketdən qovulan qadının gündəmə gəlməsindən xəbərdarsınız. Məlumatsız olanlar üçün qısa bir məlumat özəti keçmək istəyərdim: hadisə Bakıda mağazalardan birində geyimi açıq olduğu üçün başqa müştəri tərəfindən qovulan xanımın gündəmdə müzakirə yaratmasından ibarətdir. 

Mən bu məsələyə öz növbəmdə iki aspektdən yanaşmaq istəyirəm və buna görə həm özümə həm də siz oxucularıma iki sual verəcəyəm. Öncəliklə sualım xanımın başqa bir həmcinsi və eyni səviyyədə olub sadəcə pulunu verib istədiyini olacaq qadın tərəfindən qovulmasını nə dərəcə düzgün hesab etmək olar? 

Bir digər sualım isə xanımın yarıçılpaq küçədə gəzməsi nə dərəcə doğrudur?

Mən ilk cavabımı ikinci suala vermək istəyirəm. Daha öncələrdə geyimin əxlaq ölçüsü olub olmaması barədə öz fikirlərimi yazdığım bir məqalədə vurğulamışdım ki, geyim əxlaq ölçüsü deyil, lakin əxlaq geyimin ölçüsünü tənzimləyə biləcək bir göstəricidir. 

Hər zaman vurğuladığım kimi yenə qeyd edirəm, mən feminist biri deyiləm, ancaq çox sevdiyim bir cümlədən yola çıxaraq demək istəyirəm ki, daşı ən günahsız olan atmalıdır. Bu gün geyiminə görə fahişə dediyimiz xanımı daş-qalaq edəcək qədər özündə haqq görən bir qism kütlə var ki, daim özlərini Avropa ilə müqaisə edir və ya Amerikanın hər hansısa ştatında yüksək səviyyədə yaşam standartı ilə Azərbaycanın ortastatistik həyat standartlarını eyni tərəziyə qoyub narazıçılıq edir. Və ilk sualıma cavab verərək sırf əqidə, din, dil, irq, cins, geyim üzərindən insanları alçalda biləcək haqqı özlərində görən insanların baxış bucağına da müəyyən dərəcə açıqlıq gətirəcəyəm. Bəli, düz deyirsiniz, mən də sizinlə razıyam, xanımın geyimi ictimai asayiş üçün xeyli vulqar görünsə belə, bizim bəh-bəhlə danışdığımız Avropada, xüsusilə, İngiltərə, Almaniya, İtalyada ictimai asayişə nəzarət edən polis sistemləri qanunvericiklə müəyyən olunmuş səviyyədə geyim forma və standartları tətbiq edir və bu standartlardan kənara çıxan şəxslər müəyyən məbləğlərdə cərimələndiyi üçün hər kəs sərbəst şəkildə müəyyən normalarda geyim standartlarını nəzərə alaraq heç kimin həyatına qarışmadan, öz hədəf və prinsipləri uğruna çalışaraq başqa millət və milliyyətlərlə yarış etmək əvəzinə xoşbəxt olmağı, kin güdməməyi, lazımsız məsələlər üzərindən diqqət çəkməməyi seçirlər.

Kiçik bir xatırlatma: burun nəfəs almağa, gözlər görməyə, beyin düşünməyə, dil danışmağa yarandığı halda çənə və dodaqlar gözlərin görüb burunumuzun işinin olmayacağı yerlərdə zatən biraz düşünən kimi formatlaşdırmasını unudan beyində yaranan düşüncələri dilimizdə dolaşdırıb ağızda bişirilməmiş halda çıxıb cəmiyyəti qınayıb aşağılamaqdan başqa bir işə yaramayan zaman susmaq və susa bilməyənləri susdura bilmək üçün insana lütf olunub. 

Həyat xoşbəxtliyi axtarmağı unudub yaşamaqdan xoşbəxt olmağa başladığımız zaman bizi xoşbəxt hiss etdirir. 

Və yarışmadan yaşamaq diləyi ilə!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Təqdim edir: Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən hicranla dolu ömür sürmüşəm, 

Min əzab çəkmişəm, min qəm görmüşəm. 

Axıb neysan kimi gözümün yaşı, 

Nələr çəkdirməmiş mənə bu aləm. 

İnan ki, əyilər dağların başı 

Əgər dərdlərimi ona söyləsəm. 

Fəqət qurtarmışam dardan, çətindən 

Tək sənin eşqinlə, vətən, ey vətən. 

Ömrümün gəncliyi bir çiçək oldu, 

Vaxtsız tufanların əlində soldu. 

Qanunlar bağladı qoluma zəncir, 

Məni ayırdılar doğma elimdən. 

Özüm də bilmədim günahım nədir, 

Fəqət dedilər ki, müqəssirəm mən.

Daddım zəmanənin hər möhnətindən, 

Sənin xatirinçin, vətən, ey vətən. 

Keçdi aylar, illər, zaman da döndü, 

Yüzillik bir həyat bir anda döndü. 

Yenə də başlandı haqq savaşları, 

Xalqım at oynatdı, silah götürdü. 

Silib yanağına axan yaşları, 

İnsanlar yurduma pənah gətirdi. 

Ölkələr danışdı rəşadətindən, 

Düşdün dildən-dilə, vətən, ey vətən. 

Deməyin bunlar ki, bir xatiratdır, 

Yox, mənim ömrümdür, bu bir həyatdır. 

Onun hər sətrində ürək qanım var, 

Könlüm dincəlməyir onu anmasa. 

Bunu yaxşı demiş bizim babalar: 

"Gözdən yaş çıxmayır ürək yanmasa". 

Bir kədər duysan da hər söhbətimdən, 

Sənin həsrətindir, vətən, ey vətən. 

Qoy düşmən deməsin uzaqdayam mən, 

Yox, məni böyüdən torpaqdayam mən. 

Onun nəfəsilə qızınır sinəm, 

Sevib əzizləyir bu dağlar məni. 

Mən böyük Babəkin nişanəsiyəm, 

Əyməz bu yaralar, bu dağlar məni. 

Hər gün ilham alıb məhəbbətindən, 

Artır qüdrətimiz, vətən, ey vətən. 

Atamın səngəri məzarı oldu,

Üstünə bir qırıq kərpic qoyuldu. 

Dostları süngüylə qazdı: "Mücahid". 

Mənim də "Fədai" qalacaq adım. 

Sabahkı döyüşə olmasam şahid, 

Başqa bir ad ilə yenə övladım 

O gün vuruşacaq.... Bil, bu zülmətdən

Qurtaracaq səni, vətən, ey vətən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Ülviyyə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Poeziyamızda bir ad var. Bu ad bizə gözəl lirik şeirlər bəxş edir, eləcə də ədəbiyyatımızın təbliği yolunda təqdirəlayiq işlər görür. Onun 70 illik yibiley tədbiri keçirildi. 

Təfsilatı:

Laçın şəhərində Azərbaycan Respublikası Prezidentinin xüsusi nümayəndəliyinin və Laçın rayonunda Bərpa, Tikinti və İdarəetmə Xidmətinin təşkilatçılığı ilə Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Bədii Ədəbiyyatı Təbliğ Bürosunun direktoru, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü, şair, publisist Nazim Əhmədlinin 70 illik yubileyi keçirildi. 

Tədbir barədə Nazim Əhmədlidən bilgilər aldıq. 
İlk öncə tədbir iştirakçıları şəhidlərinin əziz xatirəsini bir dəqiqəlik sükutla yad ediblər.
Daha sonra qonaqlar şairin həyat və yaradıcılığını əks etdirən 20-dən çox kitabın yer aldığı sərgi ilə tanış olublar.

Nazim Əhmədli bir sıra beynəlxalq təşkilatların tədbirlərində ölkəmizi ləyaqətlə təmsil edib. Şeirləri, hekayələri respublika mətbuatında müntəzəm dərc olunub və rus, çeçen, alman, ingilis, yapon dillərinə tərcümə edilib, Türkiyə, özbək türkcələrində işıq üzü görüb. Nazim Əhməd yerli yazarların xaricdə də yayımlanmasına bacardıqa kömək edir. Məsələn, “Krımın səsi” dərgisində müntəzəm həmyerlilərimizin ədəbi nümunələrinə yer ayrılır. 
Elm, ədəbiyyat və incəsənət xadimlərinin iştirakı ilə keçirilən tədbirdə Beynəlxalq Avrasiya Mətbuat Fondunun prezidenti Umud Rəhimoğlu, Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin Moskva bölməsinin katibi, şair Nəsib Nəbioğlu, naşir Səbuhi Aslanov, AMEA-nın əməkdaşı, filologiya elmləri doktoru Esmira Fuad və başqaları Nazim Əhmədlinin yaradıcılığından söz açıblar, şairlə bağlı xatirələrini bölüşüb, onun şeirlərini oxuyublar.

Sonda şair həm müəllifi olduğu və həm də başqa yazarların kitablarını Laçında fəaliyyət göstərən "Simurq" kitabxanasına hədiyyə edib.


bir gün mən də bulud olum

bir gün mən də bulud olum,


göy üzündən baxım sənə;


sonra  qaralım, bozarım,


guruldayım yağım sənə;

əllərini uzat göyə,


yağma-yağma deyə-deyə;


mən də qoşulum küləyə


toxunsun ayağım sənə;

sonra dönüm işıq olum,


baxım sənə, aşiq olum;


yaşıl bir sarmaşıq olum,


dolansın budağım sənə;

bir az saral, bir az da sol,


bir az kövrəl, bir az da dol;


sonra bir şirin bulaq ol


qurusun dodağım sənə.

Düz tapdınız. Nazim Əhmədlinin şeiridir. Urvatlı şeir heç vaxt onu yazan şairi kölgədə saxlamaz.

Yubileyin mübarək, Nazim Əhmədli!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Əli Bağışın “Dörd tabut” hekayəsini təqdim edir.

“Qızıl saraylarda fərman verildi,

Tarix gəldi keçdi ac komalardan”

B. Vahabzadə.

Əri onu - Sonanı atıb Rusiyaya qazanc dalınca gedəndə Nihadının 2 yaşı vardı.

And-aman etmişdi ki, gedib özünə yer eləsin, qayıdıb gələcək, öz əzizlərini aparacaqdı ora.

Sonanın içində bir hiss yaranmışdı ki, o - Səttar bir daha qayıtmayacaq və onu bir daha görməyəcək.

Vaxt vardı, kənd cavanlarının çoxunun vurulduğu, dəli-divanəsi olduğu Sona üçün maqnitafonlarda Qədirin “Sona bülbüllər”i yorulub-yorulub heydən düşənəcən oxunardı.

Sona isə nə yanıqlı səsə fikir verərdi, nə də ona yanıqlı-yanıqlı baxan kənd oğlanlarına.

Və bir gün Sonanı sevənlərdən Səttarın (Səttar da boylu-buxunlu, atıb-tutan, vurub-yıxan bir oğul idi ha…) anası uzun tumanının ətəyindən tutub, onların taxta qapısından içəri girib Səttarın tərifini toz basmış küçələrdən göyün yeddinci qatına qaldırmış, Sonanın anasının qızından “hə”cavabı yerinə aldığı “özünüz bilərsiniz”indən sonra da elə göyün yeddinci qatına qaldırdığı oğluna  şad xəbəri çatdırmaq üçün göyün yeddinci qatına qanadlanmışdı.

Elə o gündən Qədirin “Sona bülbüllər”i o kəndin tozlu-torpaqlı küçələrindən birdəfəlik uçub getmişdilər - Sonanın dərdindən dəli-divanə olan cavanlar kimi.

Sonanın dərdindən dəli-divanə olanlardan biri Yanıq Kərəm kimi yanan Kərəm də bir bənd şeir yazıb bacısına - Gülgəzə vermişdi ki, mütləq Sonaya çatdırsın.

Bacısı da o dörd misranı oxumuşdu və heç nə başa düşməmişdi. Nə səkkizillik ortabab təhsili, nə baxdığı hind filmləri, nə də ki Meksika serialları köməyinə gəlmişdi:

Səni dəs gora verdilər,

Gəlin getdin, qız gəldin.

Elə bir ilə verdilər,

Yaz getdin, payız gəldin.

Vəssalam.

Sona da Gülgəz kimi heç nə başa düşməmişdi və eləcə kağızı parça-parça edib vermişdi yellərin ağzına…

O gün, bu gün Kərəmi görən olmamışdı…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qardaş Türkiyənin dəyərli yazarları ilə müsahibələrim davam etməkdədir. Bu dəfəki müsahibim yazıçı Seher Yılmaz Çerçi

xanımdır.

-Xoş gördük, Seher Yılmaz Çerçi xanım, necəsiniz? Zəhmət olmasa öncə özünüz haqqında məlumat verərdiniz.

-Salam. İlk öncə bu gözəl fürsətə görə sizə təşəkkür etmək istəyirəm. Günlər məktəb, tələbələr və yeni kitab həyəcanı ilə keçməkdədir. İlk öncə özümü sizə bir az təqdim edim. Mən Seher YILMAZ ÇERÇİ. 1978-ci ildə Alanyada anadan olmuşam. Universitetə qədər məktəb həyatımı orada keçirdim. Çanaqqalada məktəbəqədər müəllimlik təhsili almışam. 24 ildir dərs deyirəm. Müxtəlif şəhərlərdə işləmişəm. Son 17 ildir ki, Ankarada yaşayıram. Bir oğlum, iki pişiyim və bir itim var. Uşaqları, kitabları və heyvanları sevirəm.

-Ədəbiyyata gəlişiniz haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-Düzünü desəm, ədəbiyyata gəlişim bir az qəfil və sürətli oldu. Uşaqlıqdan həmişə yaxşı oxumuşam. Həmişə oxumağı çox sevmişəm. Kaş dünyada yazılan hər kitabı oxuya bilmək istədiyim zamanlar oldu. Oxumağa belə güclü həvəs. Çünki hər kitab başqa dünyalara açılan bir qapı idi. Amma uşaq vaxtı bir gün kitab çıxarım deyə xəyalım yox idi. Ya da cəsarətim. Kitab yazmaq həvəsim karyerama başlayanda və uşaq kitabları ilə çox vaxt keçirəndə formalaşdı.

-Uşaq kitablarınızln adlarını çəkə bilərsinizmi?

-Dediyim kimi, peşə həyatım boyu həmişə uşaq kitablarını izləmişəm. Tələbələrimin də kitabsevər olmasına çox önəm verirəm. Onların müxtəlif, əyləncəli və yüksək keyfiyyətli uşaq kitablarına çıxışının olmasını təmin edirəm. İllər keçdikcə beynimdə bəzi fikirlər yarandı və yazmaq qərarına gəldim. Xüsusilə mühit və təbiət məsələlərində. Bunlar önəm verdiyim və uşaqlarla tez-tez işlədiyimiz mövzulardır. Beləliklə, ilk kitabım “Bu Kapak Konuşuyor” və bir ay əvvəl işıq üzü görən ikinci kitabım “Pelerinsiz Kahraman” canlandı. Hər ikisi də ətraf mühitin çirklənməsi, tullantılar və təkrar emalı problemlərindən bəhs edən və uşaqları darıxdırmadan bu problemlərə diqqəti cəlb etməyə çalışan illüstrasiyalı uşaq kitablarıdır.

-Zaman sizin üçün nə ifadə edir?

-Zaman. Əlimizlə tuta bilmirik, gözümüzlə görə bilmirik, amma onun bizim üçün çox dəyərli olduğunu deyirik. Bəzən onun çox sürətli getdiyini düşündüyümüz üçün kədərlənirik, bəzən isə çox yavaş keçdiyini düşünürük. Nə qədər sürətlə keçdiyindən çox necə keçdiyi önəmlidir deyə düşünürəm. Doğulduğumuz zaman hamımız üçün müəyyən bir müddət müəyyən edilir, lakin onu doldurmaq bizim əlimizdədir.

-Türkiyədə oxuma səviyyəsi sizi qane edirmi? 

-Türkiyədə oxuma nisbəti və insanların oxumağa marağı ilə bağlı təəssüf ki, bu vəziyyət məni qane etmir. Çünki oxuma faizi çox aşağıdır. İnsanlar kitaba, mütaliəyə lazımi dəyəri vermirlər. Təbii ki, bunların hamısı təhsil səviyyəsi və maliyyə imkanları ilə düz mütənasibdir. Uşaqlara kitabları sevdirməkdə də güclü rəqibimiz var: Rəqəmsal dünya.

Təəssüf ki, texnologiya asılılığı çox vaxt kitablara olan sevginin önünə keçir.

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi? 

-Təəssüf ki, mən hələ Azərbaycan ədəbiyyatı ilə o qədər də tanış deyiləm. Sosial şəbəkələrdə eşitdiyim adlar var, amma yeni nəsil gənc yazarları deyim…

-Bir dahi yazıçıyla görüşmək imkanınız olsaydı kiminlə görüşmək istərdiniz?

-Bir ad düşünmədim, amma etiraf etməliyəm ki, bu, əslində mənim çox köhnə arzumdur. Xüsusilə dünya klassikası sayılan kitabların müəllifləri ilə tanış olmaq istərdim. Həqiqətən ustadım, bu kitabları necə yazmısınız, bu necə istedad, bu necə xəyaldır deyə soruşmaq istərdim. 

Hətta yazıçının təxəyyülünün ardınca gedə bilmək kimi fantastik arzularım da var idi. Yazarkən nə düşündüyünü, nə hiss etdiyini, hansı əhval-ruhiyyədə yazdığını bilmək istərdim.

-Bir yazar olaraq digər yazarlara məsləhətləriniz nədir?

-Əslində hələ özümü tam olaraq yazıçı kimi adlandıra bilmirəm. Sadəcə yazıram deyim. Bu çox uzun bir yoldur. Bu, səbr tələb edən, həyəcanlı və eyni zamanda yorucu bir yoldur. Bəzən tədbirlərdə məndən “kitab yazmaq üçün nə etməliyəm” deyə soruşurlar.

Hər şeydən əvvəl çox yaxşı oxucu olmaq lazımdır. Klassiklərdən tutmuş yeni nəşrlərə, uşaq kitablarına, hekayələrə... Nə qədər çox oxusaq, ruhumuz bir o qədər qidalanır. Klişe səslənə bilər, amma həyatı izləmək və yaxşı müşahidəçi olmaq da vacibdir. Bəlkə də axtardığımız mövzu tam yanımızdadır və biz bundan xəbərsizik. Məncə, detallara baxmaq və görmək çox vacibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)

Aida Eyvazlı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Əmanət etmişəm sənə oğlumu,

Birini almısan, birinə dəymə

Naftalana gedirik... 

Həmişə olduğu kimi aprel ayında səfərlərimiz şəhid ailələrini ziyarət olur. Bu dəfəki yol yoldaşlarım 2016-cı ilin aprel ayında şəhid olan Müşfiq Orucovun anası Aygün xanım və Lələtəpədə şəhid olan kəşfiyyat idarəsi rəisi, polkovnik Sənan Axundovun həyat yoldaşı Nəcibə Axundovadır. 

Yolu qısaldan söhbət olar. Sözümüz-söhbətimiz isə aprel günlərinin üstündə köklənir. Aygün xanım kədərli halda deyir:

-Naftalan mənim gözümə dağdır, lakin indi Zeynəb ananın hörmətinə gedirəm. Müşfiqin andiçməsi, əsgərliyi də bu Naftalanda keçdi. İlan mələyən yerlər idi. Gəlirdim balamı görməyə... Döyüşə də buradan getdi balam, qayıtmadı...  Naftalan əslində gözümdə qandır... Buranın yollarında Müşfiqli xatirələrim ağlayır...

... Ananın sözləri  bağrımızı yandırır... Özünü bütün məclislərdə ağır aparan, şəhid adına ləyaqəti ilə, vüqarı ilə hörmət gətirən Aygün müəllimə adətən heç yerdə dinib-danışmır. Heç vaxt şəhid anası statusundan, şəhid adından istifadə etmir. Dərdini yaralı könlünün gizlinində tək çəkir.

Bakıdan Naftalana qədər olan şüşə kimi yollarla gəlib Zeynəb bibinin evinə çatırıq. Onun yaşadığı binanı burada tanımayan yoxdur. Beşmərtəbəli binanın baş tərəfində eninə boyuna iki şəhid qardaşın böyüdülmüş şəkil-lövhələri asılıb. O qədər gözəldirlər ki, simaları bu köhnə binaya yaraşıq verir. Bu şəhərə gəlib -gedən hər kəs o şəkillərin qarşısında dayanıb baş əyir.

Bu iki gözəl oğlan, iki qardaşdan birincisi  -Mehman Dilqəm oğlu Bayramov 21 yaşında 1992-ci ildə şəhid olub. O şəhid olanda qardaşlardan ikincinin - evlərinin sonbeşiyi Vaqifin 13 yaşı var idi. Vaqif Dilqəm oğlu Bayramov isə 2016-cı ilin aprel ayının 5-də şəhid oldu. Vaqifin 37 yaşı var idi.

Qarabağ müharibəsində Naftalan şəhəri Vətən torpaqlarının azadlığı uğrunda 35 şəhid verib. O şəhidin 2-si Bayramovlar ailəsinin evindən gedib.  İki qardaşın şəhadəti arasında fərq 24 ildir. Vaqif hərbi seçmişdi ki, nə vaxtsa qardaşının qisasını alsın.

Beşmərtəbəli evin 4-cü mərtəbəsinə qalxırıq.  Fikirləşirəm ki, görəsən Zeynəb bibi bu pilləkənləri də düzgün tökülməyən blokun 4-cü mərtəbəsinə o ağrılı ayaqları, ağrılı ürəyi ilə necə qalxıb –düşür?

Mən bu evə 2017-ci ildə- Aprel döyüşlərindən bir il sonra, şəhidlər haqqında kitabımın ikinci cildini yazanda gəlmişdim. O gündən Zeynəb anaya bağlandım. Şeirləri  ilə, sözü-söhbəti, dünyagörüşü, mərdliyi, cəsarəti ilə ovsunladı məni.

Yenə də, həmişəki kimi gülərüzlə qarşıladı qonaqlarını.  Günorta saat 1-də Naftalan qəbristanlığına, şəhidlərimizin ruhunu  yad etməyə getdik. Şəhər qəbristanlığında uyuyan Şəhdləri yad etməyə xeyli adam gəlmişdi.  Zeynəb ana əlindəki əsa ilə oğlanlarının və anasının uyuduğu məzara yaxınlaşdı. Daşa dönmüş iki oğulun qarşısında dayandı :

-Bilmirəm ki, hansınızı ağlayım... Mehmanımın nişanəsi qalmadı, Vaqifimin üç nişanəsinin könlünü ala bilmirəm...  Nəfəsimi kəsən oğullarım, belimi bükən, şax qamətimi əyən balalarım... baharımı qışa döndərənlərim, yazımı yağışa çevirənlərim... Başımın qara buludları, saçlarımın ağı oğullarım...

...Şəhidlərimizi ziyarət edəndən sonra, Vaqifin vaxtı ilə təhsil aldığı  İ. Nəsimi adına 1 nömrəli tam orta məktəbin şagirlərinin hazırladıqları ədəbi-bədii kompozisiyaya tamaşa etdik. Zeynəb Bayramova çıxışını özünün qələmə aldığı şeri ilə başlayır:

Bir Aprel dünyanın aldatma agünü,

Göz açdın dünyaya bu yaz səhəri

Həkim təbrik etdi, oğlun olubdur.
Gülürdü atanın qara gözləri.

Neçəsi muştuluq istədi ondan,

Neçəsi aldatdı həmin gün onu.

Bundan incimədi, güldü sevincək,

Dedi xeyir olsun hər işin sonu.

İllər  ötüb keçdi 21 oldu
İyulun 1-də aldı bəd xəbər.

Vətəni çox sevən igid Mehmanım,

Vətəni uğrunda canından keçdi.

Bir aprel- bu fani dünyaya gəldi,

Bir iyul - əbədi dünyaya köçdü.

Sonra deyir:

-Mən bu şeri Mehmanım üçün yazmışdım. Mən bilmirdim ki, hələ bu dünyanın 2016-cı ilinin də apreli var. Mən aprel ayını sevmirəm. Vaqifi son dəfə Mehmanın doğum günündə 1- apreldə gördüm. Bu bizim sonuncu görüşümüz oldu. Həmin gün evdə çox qonaq olduğundan, oğlum yola düşəndə, onu qucaqlayıb yola salmağa imkanım olmadı. Bəlkə də mən onu qoxlayıb yola salsaydım, ona heç nə olmayacaqdı... Elə bilirdim ki, nəfəsim onu qoruyur. Oğlumun nəşini 10 apreldə ala bildik. 1992-ci ildə Mehmanımın tabutunu qarşılayıb, bir gecə evimdə qonaq saxlamışdım, qucaqlayıb doyunca öpmüşdüm balamı... Vaqifimi isə mənə gösərmədilər. Vaqifimi dəfn edəndə özüm məzarına düşdüm. Kəfənə bükülmüş balamın boynuna saldım qolumu, dedim, məni də onunla birlikdə basdırın. Kəfənin üstündən təpədən dırnağa qədər öpdüm-öpdüm... doymadım ki... ana balasından doyarmı??? Mən indi yaşamıram ki... Vaqifsiz yaşamaq çox ağırdır. Nəfəsim çatmır. 2 metr hündürlüyündə boyu olan iki xan çinar kimi oğul vermişəm torpağa. Mart ayı gələndə hamı sevinir ki, yaz gəlir... Mən isə mart ayından da qorxuram... Çünki martdan sonra aprel gəlir... İndi mənim əri və oğlu aprel döyüşlərində şəhid olan qonaqlarım var. Ərinin şəhid adını uca tutan bütün gəlinlərin qarşısında baş əyirəm. Övladları şəhid olan bütün analrın qarşısında baş əyirəm ki, belə oğulların dünyaya gətiriblər.

Zeynəb ana ürək sözlərini deyəndən sonra, şəhid yadigarları Nəcibə Axundova və Aygün Məmmədli də çıxış etdilər. Şəhid polkovnik Sənan Axundovun xanımı Nəcibə Axundova dedi: “...Belə düşünürəm ki, bizim şəhidlərimizin Tanrı dərgahında ruhları şaddır. Bu gün Qarabağ azaddır. Mən baxıram ki, Vaqifin nişanəsi olan üç gözəl balası böyüyür. Ümid atasının adına həsr olunan anım mərasimində şer söylədi. Adı kimi, özü də Ümiddir. Mənim həyat yoldaşım, iki övlad atası  Sənan Axundov kəşfiyyat idarə rəisi idi. İndi onun yerində oğlu böyüyür. Oğlum hərbi cərrah təhsili alır. Dönüb Vətənə xidmət edəcək. Polkovnik itirmişik, inşallah bir də general böyüdərik”.

Müşfiq Orucovun anası  Aygün xanım Məmmədli  çıxışında qeyd etdi:- Qarabağı görməyən, Qarabağı kitabdan- dəftərdən tanıyan oğullar, 90-cı illərdə dünyaya gəlmiş oğullar şükür ki, Qarabağı azad etdi. Zəfərə aparan yol apreldən başlayır. Bunu hamı bilir. Zəfəri ilk dəfə bal kimi bizə dadızdıran Vaqif kimi, Müşfiq kimi oğullar oldu. Mənim oğlum Müşfiq Naftalanda hərbi xidmət keçib. Bəlkə də elə mayor Vaqif Bayramovun əsgəri olub... Bütün şəhidlərimizin ruhu şad olsun, zəfər çaldıq, düşməni  yuvasına otuzdurduq. Dünyanın gözü kor olsun ki, bizim Zəfərimizlə, sülhümüzlə barışmaq istəmir, düşmənlərimizə kömək etməkdə israrlıdırlar. Ancaq bu vətən, bu dövlət yaşadıqca yaşayacaq, Vətənimizin qeyrətli oğulları- Vaqif kimi, Sənan kimi, Murad kimi, Samid kimi, Müşfiq kimi minlərlə şəhidi olan dövlət yəqin ki, heç vaxt basılmaz. Düşmən bizə, bizim iradəmizə heç vaxt qalib gələ bilməyəcək.”

Zeynəb bibi tədbirin rəsmi hissəsindən sonra, ehsan süfrəsinə dəvət edir qonaqları. Axşamüstü yenə Zeynəb bibi və Dilqəm dayının 4-cü mərtəbədəki pilləkəni yönsüz mənzilinə qalxırıq. Zeynəb bibinin övladları Polad, Ədalət və Məlahət, gəlinləri və nəvələri də gəlib bizimlə otururlar. Yarım saatdan sonra Məlahət xanım, Polad və Ədalətin ailəsi bizimlə sağollaşıb gedirlər.

Dördümüz qalırıq. Zeynəb bibi, Aygün müəllimə, Nəcibə müəllimə və mən. Xatirələr xatirəyə, söhbətlər söhbətə calanır. Hər kəs öz şəhidini yad edir. Ailə-gəlin münasibətlərindən danışlır. Zeynəb bibi deyir ki, şəhid adına verilən vəsaitin bir qəpiyini də götürmür. Hamısını Vaqifin balalarına yönəldibdir. Bizdən böyük olduğundan biz daha çox Zeynəb ananın xatirələrinə köklənirik. Bu xanım ana oğlu şəhid olandan sonra işləməyib. Ana ilk dəfə oğlu Mehman şəhid olandan sonra şeir yazıb. Tanrı onun iztirablarını, ağrılarını ovutmaq üçün belə gözəl məqam verib, indi ürəyi oğul həsrətindən, oğul dərdindən aşıb-daşanda qələmə sarılır, kağıza yoldaş olur.

1992-ci ildən Zeynəb ana cəbhə bölgələrinə gedir, əsgərlər üçün bişirdiyi qazab-qazan yeməkləri Mehman aparıb kazarmada və ya səngərdə könüllülərə, döyüçülərə verirdi. Mehman özü də könüllü kimi getmişdi döyüşə. Lakin torpaq, vətən qeyrəti onu səngərdən evə gəlməyə qoymurdu. Bir gecə isə üçrəngli bayrağa bükülmüş tabutunu gətirdilər.

... Oğul dağını ürəyində gəzdirən ana o gündən sonra toya getmədi, başına xına qoymadı. Əl götürüb oynamadı.  Qardaşının qisasını almaq istəyən Vaqif Naxçıvanski adına hərbi məktəbi bitirdi. Hərbi təhsilini davam etdirdi. İllər keçəndən sonra müdafiə nazirliyinə məktub yazıb, könüllü ön cəbhəyə getdi. Bütün ömrünü ön cəbhədə keçirdi...  2016-cı ildə hərbi hissədə siyasi işlər üzrə hərbi hissə komandiri idi. Aprel döyüşlərinin getdiyi vaxt dostlarına  göndərdiyi videogörüntüdə deyir ki: “Ordumuz irəliləyir, belə getsə torpaqlarımızı alacağıq, əgər dayandırmasalar Xankəndinə qədər gedəcəyik...”.

O döyüşə hər kəs inamla yollanmışdı. Aprelin 1-dən 2-nə keçən gecə Ali Baş Komandan İlham Əliyevin televiziya ilə xalqa müraciətini hər kəs yaxşı xatırlayır. İlham Əliyevi heç vaxt belə qəzəbli və narahat görməmişdik. O, qoruduğumuz mövqelərimizin ermənilərin yenə də təxribata əl atdıqlarını, bir neçə cəbhə və sərhəd bölgəsindən mövqelərimizi yenidən atəşə tutulduğunu elan edərək bildirmişdi ki, düşmənin cavabı veriləcək. Aprelin 5-nə qədər gedən döyüşlər, əsgərlərimizin iradəsi və Lələtəpə yüksəkliyinin alınması yeni bir tarix oldu. Lakin böyük güclər və ermənilərin tərəfdarları  ordumuzu döyüşü dayandırmağa vadar etdi...

Sonra biləcəkdik ki, 2-5 aprel günlərində Ordumuz iradə nümayiş etdirdi, bu təxribata cavab vermək həm də düşmənin qarşısında sınaq döyüşü imiş. Bu əməliyyatın səsi isə bütün dünyaya yayıldı. Hər kəs Azərbaycan oğullarının və ordusunun gücünə bələd oldu.

Aprelin 5-dən sonra düşmənin nəzarətində olan və ya neytral zonalar sayılan ərazilərdə vətən torpağı uğrunda şəhid olan balalrımızın nəşi qalmışdı... Buradan o tərəfini Zeynəb ananın öz dediyi kimi yazıram:

-Mən Vaqifi sağ bilirdim. Deyirdilər ki,  mühasirədədir. Gələcək. Yalnız aprelin 6-da qara xəbərini aldım. Dedilər ki, ermənilər onun cansız bədənini götürüblər. Qırmızı Xaç cəmiyyətinə, Təhlükəsizlik Xidmətinə - əlim çatan hər yerə yazdım. Aprelin

10-u gecə vaxtı balamın tabutunu gətirdilər...  Onun üzünü açmağa qoymadılar.  Vaqifi  Mehman kimi öpüb-oxşaya biulmədim. Ona görə bu gün də inanmıram onun yoxluğuna. Elə bilirəm ki, gələcək. Balamın tabutu gələnə kimi gecə-gündüz Allaha yalvarırdım.

HAŞİYƏ: Zeynəb ananın “Allaha yalvarış” adlı şeiri var, o deyir:

Mən sənə heç zaman şübhə etmədim,

İlahi sən mənim balama dəymə!

Nə qədər yandırdın, asi düşmədim.

Bir də insaf eylə, balama dəymə!

Mehmanın dərdinə dözə bilmirdim,

Vaqifin dərdini mən necə çəkim?

Əmanət etmişəm sənə oğlumu,

Birini almısan, birinə dəymə.

Vaqif həyatımdır, həm də nəfəsim

Nəfəssiz yaşamaq çətindir çətin.

Belimi sındırdın, qəddimi əydin

Ey qadir Allahım balama dəymə…

Deyirlər ki, Tanrı dərdi onu çəkə bilənə verir… Zeynəb bibi həmin payızda top və atəş səslərini izlədi. Onun evinin eyvanından  döyüş gedən ərazilər görünür. 44 gün ananın gözlərinə yuxu getmədi… İndi o bilirdi ki, şəhidimiz apreldə olduğundan daha çoxdur. İndi ana dizlərində taqət, ürəyində güc tapıb bizə zəfər qazandıran şəhidlərin analarının, ailələrinin yanında oldu. Dərdli dərdlini yaman anlayar. Dilləri bir, sözləri bir, yaraları bir olar… Zeynəb ana  general Polad Həşimovun anası Səmayə ana ilə də tanış oldu. Bu zaman məlum oldu ki, sən demə Vaqif Bayramov aprel döyüşlərində general Polad Haşımovun tabeçiliyində  xidmət edib. General haqqında çəkilən bir sənədli filmdə polkovnik Eldəniz Sadıqov  korpus komandiri Polad Həşimovun aprel döyüşlərində xüsusi şücaət göstərməsindən danışır və qeyd edir ki, aprel döyüşlərində nəşi düşmən tərəfdə qalan mayor Vaqif Bayramovun ermənidən alınmasında birbaşa general özü iştirak edir. Generala xəbər çatanda ki, hərbçisi öz əsgərlərini  mühasirədən xilas etmək üçün gedir və Talış tərəfdə qalır, mühasirədən çıxa bilmir. Lakin onun geri qayıtmadığını görən korpus komandiri deyir ki, elə qeyrətli komandiri erməninin əlində qoya bilmərəm. Tankı ermənilərin yaxın mövqelərinə tərəf sürdürüb, düşmənin postunu nişan alır. Deyir: “... Ya mayorumun sizdə olub-olmadığıını deyirsiniz, ya da mövqenizi darmadağın edəcəyik.”

Düşmən tərəf ondan yarım saat vaxt istəyəndə, deyir ki, 2 dəqiqə vaxt verirəm. Bir az keçmiş ermənilər razılığa gəlirlər ki, Vaqif Bayramovun nəşi təhvil veriləcək...  Danışıqlardan sonra onun nəşini 10 apreldə neytral zonadan götürmək olur.

Onun necə həlak olmasını isə illər sonra dostlarından biri anaya danışır. Zeynəb ana həmin hadisəni belə danışır:  “...Vaqif gedir ki, əsgərləri Şulan Bayramovu və Ulvin Məmmədovu mühasirədən çıxarsın. Özü də mühasirəyə düşür. Vəziyyətin yaxşı olmadığını görəndə, tabe olduğu hərbi hissədən kömək istəyir. Hərbi hissə komandiri ona kömək göndərmir. Deyir ki, səni heç kim məcbur etməmişdi ki, əsgərlərin dalınca gedəsən. Əksinə,

Vaqifin koordinatlarını düşmən tərəfə ötürür. Həmin adam “Tərtər hadisələri” cinayət işində həbs olundu. Oğlumu və digər hərbçiləri satan satqın, Vaqifin yasında da iştirak etmişdi. Özü demişdi ki, Vaqif ona hər zaman kömək edib, rütbə almaqda da kömək edib. Oğlumun düşmən tərəfdə qalması xəbərini eşidəndə sevinir komandiri... Sonradan bildim ki, bir dəfə Vaqif onun bir xahişini yerinə yetirməyib. Deyib ki, mənim zabit şərəfim var...  Bunu da mənə oğlumun hərbçi dostu danışdı. Bu məlun fürsət gözləyirmiş ki, Vaqifdən qisas alsın...”.

- Vaqif ayağından yaralanandan sonra, ratsiya ilə hərbi hissəyə xəbər verir ki, parolu dəyişsinlər... Balamın cansılz bədəninə baxış keçirən məhkəmə-tibb ekspertləri deyiblər ki, Vaqifin ayağı yaralanıb və bir də ki, çənəsinin altından üzü yuxarı güllə ilə vurulub. Həkimlərin gəldiyi qənaət belə olub ki, düşmən belə yaxın məsafədən atmayıb onu. Düşmənin atdığı güllə ayağına dəyib, sonra isə ələ keçməmək üçün özü özünü vurub. Vaqifim belə qeyrətli oğul idi.

Böyük qardaşı Ədalət onun cəbhə bölgəsinə, ön xəttə getməyə çox canfəşanlıq etdiyini görüb deyir ki, ay qardaş, bir az ehtiyatlı ol, düşmənlə üz-üzə qalarsan, sonra neyləyərsən, axı təkbətək qalanda bacara bilməzsən. Vaqif isə deyib ki, son gülləmə qədər döyüşərəm, gücüm çatmasa belə, dişlərimlə damarımı çeynəyərəm, lakin ələ keçmərəm...  Balam öz taleyini elə özü yazıbmış...”.  

Zeynəb ana bu xatirələri danışanda ağlamırdı, sadəcə hərdən nəfəsini dərib, dərindən ah çəkirdi. İndi taleyi ilə barışıb Zeynəb ana...

Ana deyir ki, iki oğul dərdini nisbətən yüngülləşdirən məqam isə 44 günlük döyüşün sonundakı Zəfər və Şuşanın alınması oldu. Mənfur düşməndən qisas alınmışdı. Hələ Şuşa alınmazdan əvvəl Zeynəb ana bu zəfərə inanırdı. Mən özüm həmin günlərdə tez-tez onunla əlaqə saxlayırdım. Deyirdi ki, Şuşanı alan, bayrağımızı yeni alınmış şəhərlərə sancan əsgərlərə, qəhrəmanlara öz pensiyamdan  pay göndərəcəm. Alınmış şəhərlərə bayraq asan beş qəhrəmana ana pay göndərdi.

Zeynəb ana şəhid oğullarının adını yalnız Vətən adına, qələbə adına olan tədbirlərdə çəkir. O hökumət qapılarını döyərək oğlanlarının adı üstündə kimsəni narahat etmir. Deyir ki, dövlət Vaqifin  balalarına qayğı göstərir, Mehmanımın isə bir nişanəsi qalmadı axı...

…Səhər Bakıya yola düşürük. Aygün müəllim Bayramovların evi ilə üzbəüz olan Şəhidlər xiyabanına gedir. Orada monumentin bir qanadının qarşısında dayanır. Əvvəlcə əllərini çəkir qara daşa, sonra həmin qara mərmər daşı öpür. Sonra əsgər kimi farağat dayanır. Deyir belə şəklimi çəkin. Sonradan bilirik ki, sən demə 2016-cı il martın 31-də Azərbaycanlıların soyqırımı günündə Naftalanda hərbi xidmət keçən oğlu Müşfiq Orucov nümunəvi əsgər kimi buraya hərbi hissə adından əklil qoyubmuş. Həmin şəkli də bizə göstərir ana. Sonra əlavə edir ki, çox istəmişdim ki, oğlumun ayağının izi qalan bu yerlərə gəlim, deyirdim bəlkə ətrini ala bilərəm. Lakin gəlməyə ürək eləmirdim. Lakin indi ürəyim rahatladı... Oğlumun ayağı dəyən, xatirələri qalan hər yer mənə həm doğma, həm də yaddır. İz-iz, səs-səs axtarıram balamı... Mən ondan heç doymadım ki... Elə gözəl arzuları var idi ki... Test üsulu ilə 700 bal yığıb universitetə qəbul olmuşdu... Arzuları çiçək açmadı Müşfiqin...

Aprel döyüşləri zamanı həlak olan şəhidlərin adı ilə çıxdığım yolda, ləyaqətli şəhid anaları və xanımlari ilə də tanış oldum. Aprel döyüşləri bizim düşmən üzərində çaldığımız Zəfərin ilk müjdəsi idi. Düşmən üzərində qələbə inamını bizə Aprel şəhidləri verdilər. Dünya Azərbaycan Ordusunun gücündən, Azərbaycanın Ali Baş Komandanı İlham Əliyevin iradəsindən xəbərdar oldu. Vaqif kimi neçə oğul arzulayırdı ki, bayrağımız Xankəndində dalğalansın. Onların heç biri   Xankəndi zəfərini görməsə də, indi ruhları bu şadyanalığı görür, o bayrağın başına dolanırlar.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2024)