Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun mərkəzi ofisində Fondun aparat rəhbəri Fəxri Hacıyevin müəllifi olduğu “Azərbaycan-Gürcüstan münasibətləri (1918–1922-ci illər)” kitabının təqdimatı oldu.

Nəfis tərtibatlı kitab Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə Gürcüstan Demokratik Respublikası arasında qeyd olunmuş dövrdə diplomatik və siyasi münasibətlərin təhlilinə həsr olunub.

Dövlət rəsmilərinin, Azərbaycanda akkreditə olunmuş səfirlərin, elm xadimlərinin və media mənsublarının qatıldığı, fondun əməkdaşı, yazıçı Fərid Hüseynin moderatorluğu ilə keçən tədbirdə Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktoti Raimkulova ilk çıxış edərək öncə xatırlatma etdi ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu 2012-ci ildə Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin təşəbbüsü və Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə liderlərinin dəstəyi ilə yaradılıb və o vaxtdan bəri türk mədəni irsinin qlobal miqyasda təbliği istiqamətində fəal beynəlxalq fəaliyyət göstərir. Bu ildən isə Özbəkistan da bu birlikdə təmsil olunur.

Aktoti Raimmkulova Fondun son illərdə həyata keçirdiyi əsas layihələr, uğurlu beynəlxalq proqramlar və yerli təşəbbüslər barədə də məlumat verdi. Xüsusilə gənclərlə iş sahəsinə toxunaraq bildirdi ki, artıq Qazaxıstan, Qırğızıstan və Özbəkistan universitetlərində Türk İrsi Mərkəzləri fəaliyyət göstərir, yaxın zamanda isə oxşar mərkəzlərin Azərbaycan, Türkiyə, Türkmənistan və hətta Polşada da açılması planlaşdırılır.

Həmçinin söylədi ki, yaxın gələcəkdə Türk dünyasında Fondun həyata keçirəcəyi layihələr çərçivəsində rəqəmsal mədəniyyət və irs bazası yaradılacaq.

Daha sonra xanım Raimkulova qeyd etdi ki, bu nəşr təkcə tarixi bir araşdırma deyil, həm də xalqlar arasında mədəni körpülərin möhkəmləndirilməsinə xidmət edən səylərin rəmzidir.

“Azərbaycan və Gürcüstan əsrlər boyu qarşılıqlı hörmət və strateji əməkdaşlıq əsasında münasibətlər nümayiş etdirir”, – deyən Aktoti Raymkulova vurğuladı ki, iki ölkənin diplomatik əlaqələrinin araşdırılması regionun ortaq mədəni və tarixi ənənələrini daha dərindən anlamağa imkan verir.

“Azərbaycan–Gürcüstan münasibətləri (1918–1922)” kitabının müəllifi — Dr. Fəxri Valehoğlu‑Hacıyev əsərin diplomatlar üçün dəyərli irs olduğunu və heç şübhəsiz, bu sahəyə yeni yanaşmalar gətirdiyini vurğuladı.

Hacıyev nitqində bildirdi ki, həmin dövrdə qurulmuş səfirliklər iki ölkə arasında kommunikasiya və əlaqənin təməlini formalaşdırıb və monoqrafiyada bu tarixi irsin davam etdirilməsi əsas məqsədlərdən biridir.

O, qeyd etdi ki, Gürcüstanın coğrafi mövqeyi əsrlər boyu türk xalqları arasında bir körpü rolu oynayıb və bu amil bu gün də öz aktuallığını qoruyur.

“Bizi birləşdirən çox sayda amil var. Gürcü xalqının mədəniyyəti, mənəvi dəyərləri, mətbəxi və daha bir çox sahələr türk xalqlarının ənənələri ilə sıx bağlıdır. Bu baxımdan kitabın məhz Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun xətti ilə çap olunması xüsusi əhəmiyyət daşıyır”, – deyə o vurğuladı.

Müəllif əlavə etdi ki, bu gün Gürcüstan bütün türk dövlətləri ilə etibarlı tərəfdaşlıq münasibətləri qurur və gələcəkdə türk əməkdaşlıq qurumlarında müşahidəçi statusu qazanmasına səmimi istək vardır.

F.Hacıyev həmçinin Tbilisidəki diplomatik fəaliyyəti zamanı şəxsi xatirələrini bölüşdü. Bildirdi ki, səfirlikdə və baş konsulluqda çalışarkən tez-tez düşünürdü ki, yüz il əvvəl Azərbaycanın adından burada kimlər diplomatik missiya aparıb, onların qarşısında hansı vəzifələr olub, kimlərlə görüşüblər, harada işləyiblər, harada yaşayıblar?

Hər dəfə düşünürmüş ki, münasib vaxt gələcək, bu mövzunu daha dərindən araşdıracaq.

Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 100 illiyi ilə bağlı Sərəncam imzaladıqdan sonra sərəncam bütün səfirliklərə göndərildi və konkret tapşırıqlar verildi: fəaliyyət göstərdikləri ölkələrdə Cümhuriyyət irsi ilə bağlı materialları toplayıb araşdırmaq və toplanmış materialları mərkəzə - Bakıya göndərmək. Bu da müəllifi kitabı məhz indi yazmağa sövq etdi.

Tədbir panel müzakirəsi ilə davam etdi. Beynəlxalq Türk Akademiyasının prezidenti Şahin Mustafayev, A. Bakıxanov adına AMEA tarix institutunun direktoru Kərim Şükürov nəşrə elmi qiymət verdilər, ekspertlərin və digər iştirakçıların fikirləri dinlənildi.

İki saata kimi davam edən tədbirdən sonra kfe-breyk zamanı müəllifdən ərsəyə gətirdiyi kitabla bağlı fikirlərini aldım.

O söylədi:

-Kitabın hazırlanması zamanı Gürcüstan və Azərbaycan arxiv materiallarından geniş istifadə etdim. Ümumilikdə 33 fonddan 237 mənbə, o cümlədən qəzetlər, memuarlar, rəsmi yazışmalar və tarixi oçerklər işlənildi. Bu sənədlər əsərə elmi təməl verdi və yeni faktların gün işığına çıxmasına şərait yaratdı.”

Kitabın da, bu təqdimatın da əsas mesajı diplomatik irsin tədqiqi və qorunmasıdır. Bu istiqamətdə reallaşdırılan tədqiqat layihələri Türk dünyasının ortaq tarixini daha geniş oxucu auditoriyasına çatdırmaq üçün vacib addımdır.

Snda onu qeyd edim ki,  diplomatiya tariximizə yeni baxış gətirən “Azərbaycan–Gürcüstan münasibətləri (1918–1922)” kitabı və onu müşayiət edən tədbir bir daha göstərdi ki, keçmişin işığında gələcəyin yolunu görmək mümkündür. Türk dünyasının ortaq irsini qorumaq və gələcək nəsillərə ötürmək yolunda Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu kimi qurumların fəaliyyəti mühüm əhəmiyyət daşıyır.

Bu cür elmi tədqiqatlar təkcə tarixçilər üçün deyil, milli kimliyimizi anlayıb yaşatmaq istəyən hər bir vətəndaş üçün dəyərli yol göstəricidir.

Təqdimatı yerində izləyən jurnalist kimi deyə bilərəm ki, tədbir boyu səslənən fikirlər, təqdim olunan əsərin məzmunu və ümumi atmosfer bir daha sübut etdi ki, tarix sadəcə keçmişin aynası deyil, gələcəyin istiqamətverici kompasıdır.

Gənc tədqiqatçı olaraq portalımızın Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə birgə layihəsi çərçivəsində apardığım araşdırmaları genişləndirməyim üçün tədbir məndə xüsusi ruh yüksəkliyi yaratdı.

Türk mədəniyyətinə, tarixinə dair maraqlı nüansları növbəti yazılarda daha dəqiq və sistemli şəkildə sizlərlə bölüşəcəyəm.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(11.07.2025)