Cahangir Namazov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Özbəkistan təmsilçisi
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portal ilə birgə Türk mədəniyyəti ünlülərini Azərbaycanda tanıdaq layihəsində bu dəfəki həmsöhbətimiz Özbəkistanın xalq artisti, Özbəkistan Respublikasının rəssamı, professor Ortiqali Qazokovdur.
Söhbətimiz təsviri sənətin əsrarəngiz və sehrli dünyasından, rəssamla təbiətin münasibətindən, rənglərdəki həyatdan, onların yaradıcılığı və uşaqlıq illərindən gedirdi.
— Şair və yazıçılar dünyanı sözlərin parlaqlığı ilə ifadə edirlərsə, fırça ustaları onu rənglərlə təsvir edirlər. Həyatı hansı rənglərdə təsəvvür edirsiniz?
—Təbii ki, rənglər fırça ustalarının alətləridir. Bu baxımdan dünyadakı rəngləri hiss etmək, onların təkrarolunmaz mahiyyətini dərk etmək əsl möcüzədir.
Çünki rəngləri sözlə və ya başqa bir şeylə təsvir etmək olmaz. Rəngin bənzərsiz keyfiyyətləri ürək və ruh vasitəsilə həyata keçirilir.
Sənətkarın həyatında rənglər müəyyən müddətə öz həyatını yaşayır desəm, yanılmaram.
Yaradıcılıq aləminə ilk dəfə qədəm qoyanda: yaşıl və mavi rənglərdən əsərlər yaratdım, sonralar onların yerini qırmızı, bənövşəyi, sarı rənglər aldı. Bu gün həyatı parlaq rənglərdə görməyə çalışıram.
Bir çox ölkələrdə olduğum üçün şahidi ola bilərəm ki, hər ölkənin öz rəngləri var.
Əsas rənglərim ağ və sari - qızılıdır, həyatımı və real təsəvvürümü təmsil edir.
—Sizcə, əsl sənətkar necə olmalıdır?
Öz üzərində işləyən, axtaran, varlığı daim müşahidə edən, dərin fəlsəfə, yaradıcılıq hissi, oyanıq gözlə, oyaq qəlbli insan yeni bir şey yaratmaq həvəsi və həzzi ilə məşğul olmalıdır!
—Sizcə, rəssam üçün ən vacib amillər hansılardır?
—Təkcərəssam üçün deyil, hər bir insan üçün hər andan səmərəli istifadə etmək, onun qədrini bilmək, yaradıcılıq üçün ayrılmış məqamlarda yeni əsərlər yaratmaq, daim çalışmaq lazımdır.
Konkret məqsəd və prinsiplərə bağlılıq da onun əsas amillərindəndir...
— Ən çox vaxt aparan sənət əsəriniz hansıdır və bu nə qədər vaxt aparıb?
— Bədii əsərin yaradılması müxtəlif zamanlar tələb edir. Bəziləri illər alır, bəziləri isə anlarda olur. Bu baxımdan 1990-cı ildə anadan olan “Külfət Xıkırğı” əsərimi ərsəyə gətirmək üçün 4 il vaxt lazım olub...
Düşünürəm ki, bəzi sənət əsərləri uzunmüddətli perspektivdə işləyir. Həllini son dəqiqəyə çatanda tapır.
— İlk çəkdiyiniz şəkli xatırlayırsınız?
— İlk rəsmlərimi çox yaxşı xatırlayıram. Mən 6-7-ci siniflərdə oxuyanda güllər, təbiət mənzərələri, kəndimizin akvarellə çəkilmiş küçələri, anamın portretləri vardı. 1978-ci ildə “Gülxan” jurnalına şəkillərimi göndərəndə bir il xəbər almadan çox depressiyaya düşdüm, çəkə bilmədim. O vaxt jurnalda Özbəkistanın xalq artisti Çingiz Axmarovun “ağ yol”u ilə dərc olunan şəkillərim həyatımda böyük dönüş yaratdı. Uşaqlıq insanı əsl yaradıcılıq aləminə gətirən, həyatını gələcəklə bağlayan qızıl dövrdür.
—Hər bir uğurun arxasında zəhmət, təhsil və təbii ki, valideyn qayğısı dayanır. Bugünkü nəticələrin əldə edilməsində valideynlərinizin rolu nədir?
— Sənət aləminə qədəm qoyanda mənə hər tərəfdən dəstək olan, rəsm çəkməyə həvəsləndirən insan atam olub. Hər dəfə Pop rayonunun mərkəzi bazarındakı məktəb dərslikləri mağazasından mənə məşhur rəssamların əsərlərinin plakatlarını gətirəndə onlara baxır, şəkillərə heyran qalırdım. Gözəlliyinə görə bunun rəsm olmadığını düşündüm (gülür).
Rəssamlığa marağımı görən atam rəngli karandaşlar, akvarellər, boyalar, kağızlar gətirib hər cür şərait yaratdı. Qardaşımın və əmimin evlərindəki divarlara naxışlar, çiçəklər çəkdiyimi dünənki kimi xatırlayıram...
Yaradarkən, təbii ki, həvəsə və diqqətə ehtiyacınız var!
Əgər sizin yaradıcılığınızla heç kim maraqlanmasa, onlara məhəl qoyulmasa, artım olmayacaq. Diqqət, etiraflar yaradıcının özünə inamını və yaradıcılıq sevincini oyadır.
Sənətkar ilk növbədə öz ölkəsində tanınmalı, qiymətləndirilməlidir.
Beynəlxalq yarışlarda mükafatlarımız titullarımızla deyil, yaradıcılığımızla qiymətləndirilir.
— Sizin üçün təsviri incəsənət, rəssamlıq, nədir?
— Bu mənim üçün həyatdır! İnsan dünyanı rənglərlə görmürsə, müşahidə etmirsə, dünya sönük və rəngsizdir.
— Özbək sənətinin nailiyyətlərindən danışsanız...
— Bu gün Özbəkistan incəsənəti çoxlu uğurlar qazanır. Bütün dünyada rəssamlarımızın yaratdığı əsərlərə böyük maraq var. Rəssamlar üçün kifayət qədər şəraitin yaradılması sənətimizin yüksəlişindən xəbər verir.
— Hansı janrı yaratmaqdan zövq alırsınız?
— Əsasən avanqard istiqamətdə yaratsam da, yaz fəslində təbiətin qoynunda mənzərələr çəkirəm, realist dünya ilə özünəməxsus təxəyyül dünyamı genişləndirirəm. Özüm üçün maraqlı rənglər, formalar və tapıntılar düzəltməyə çalışıram.
— Hər kəsin həyatında simvolik olaraq sevimli rəngləri olur. Rəssam üçün həyat hər rəngdə yaşayır. Buna münasibətiniz necədir?
—Rənglər elə bir kainatdır ki, rəssam hər rəngdə yaşayır. Hər rəngin öz simvolizmi və simvolları var. Həzrət Nəvainin qocalığı ağ rənglə, gəncliyi mavi rənglərlə müqayisə etməsində böyük hikmət gizlənir.
Məşhur ingilis rəssamı Törner ömrünün sonunda demişdir: “İşıq möcüzədir”.
—Uşaqlığınızın ən parlaq günlərini bölüşsəniz...
—Uşaqlığımla bağlı çoxlu parlaq xatirələrim var... Mən həmişə şəkil çəkməklə məşğul olmuşam. Buna bir misaldır ki, şəkillərim ilk dəfə “Gülxan” jurnalında çıxanda sevindim və hamıya göstərdim.
Sinif yoldaşlarımın şəkillərini çəkib hədiyyə edərdim, çox sevinərdilər.
—Uğurlarınızın arxasında nə dayanır?
— Çətin iş, böyük yaradıcılıq yolu yatır. Ancaq eyni zamanda, şans və xoşbəxtlik harmoniyada olacaq.
—Mənalı söhbətinizə görə təşəkkür edirik!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(06.06.2025)
