Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu yaxınlarda bir dostum İtaliyaya getmişdi. Əbədi şəhər olan Romanı, su üzərində bərqərar olmuş Florensiyanı gəzməklə yanaşı, təbii ki, modanın Parisdən sonrakı ikinci vətəni olan Milana da güzar etmiş, bol təəssüratla dönmüşdü. Təəssüratlarını mənə danışdıqdan sonra maraqlı bir məsələyə də toxundu.

O, yaşadığı otelin konfrans zalında maraqlı bir tədbirə şahidlik edibmiş. Modanı əsrin bəlası hesab edən aktivistlər cavabdehləri tez bir zamanda dünyanı başına alan atılmış köhnə paltarların yaratdığı cır-cındır qəbristanlıqlarının sürətlə böyüməsinin qarşısını almağa səsləyirdilər.

Düzü, dostumun bu söhbəti mənə olduqca təəccüblü gəldi. Şəxsən mən köhnə paltar təhlükəsindən xəbərsiz idim. O vaxtdan mövzunu gündəmimdə saxladım və bazaar günü Euronews xəbərlərində bu barədə süjet görəndə bu dəfə daha təəccüblənmədim.

Florensiya yaxınlığındakı Toskano əyalətində yerləşən Prato şəhəri bir zamanlar – daha dəqiqi, orta əsrlərdə qitənin tekstil paytaxtı olub. Bu gün isə Pratoda Avropanın ən böyük tekstil rayonu mövcuddur. Və burada təkrar parça emal edən ən böyük kombinat vardır, dünyadakı bütün təkrar papça emalının 15 faizi tək burda başa gəlir. Yəni, hər yerdən istifadəyə yararsız pal-paltar bura gətirilir, burda təkrar emal edilib yenidən istehlaka göndərilir.

Süjet Pratoda çəkilmişdi. İnsanlar kameralara danışırdılar. Bir qadın deyirdi:

-Biz daha çox paltar alırıq, amma bu paltarlar xidmətimizdə çox az dayanır. Səhər bunlar dəbdən düşür. Yeniləri dəbə minir. Biz də bunları atıb yenisini alırıq. Və bu səbəbdən də dünya cır-cındırla dolur, tekstil sənayesi isə ekologiyanı çirkləndirən əsas nəsnəyə çevrilir.

Bəli, ucuz paltarlar, tez-tez dəyişən moda daha çox zəhərli maddələrin ətrafa atılmasını təmin edir.

Prato kombinatının marketinq və kommunikasiya rəhbəri Aliçe Tezi söyləyir:

-Təkrar emala gəlmiş materialın ən yaxşı halda 60 faizi yararlı sayılır, qalanı atılır. Təkrar emaldan çıxanda daha 50 faiz itki olur. Yerdə qalan hissə ya atılır, ya termoizolyasiyaya məruz qalır. Beləcə, biz təkrar emaldan çıxan parçanı fabriklərə, zibilisə yerə gömürük.

Təkrar emaldan çıxan parçalar kimyəvi məhlullarla zəngin olduqları halda onları ekoloji təmiz, saf məhsul adı altında sırımaq da var.

Rifo kompaniyasının sahibi Nikollo Şipriani isə deyir:

-Biz təbii məhsula üstünlük veririk, sintetik məhsullardan qaçırıq. Təbii məhsul isə pambıq və ipəkdir. Biz təkrar emal keçmiş parçalardan əsla istifadə etmirik. Ona görə də vicdanımız təmizdir. Biz əksini edənlərlə tərəzinin eyni gözündə dayanmaqdan usanmışıq. Belə olmaz.

Bəli, biznesdə hamı qazanmaq istəyir, itirənsə təbiət və insanlıqdır. Və məşhur telekanalın süjeti də sonda bu ehtimalı ona görə ortaya atır ki, insanlar az da olsa ümidlənsinlər.

Yekunda deyildi ki, Pratoda gələn il ikinci təkrar parça emalı kombinatı da tikilir. İşbazlar böyük gəlirlər əldə etməkdə israrlıdır. Bununla belə, aktivistlər təbiətə ciddi ziyan vuran Prato kombinatının ikiqat vergiyə cəlb edilməsi məsələsini gündəmə çıxarıblar. Gəliri isə kimyəvi zəhərlənməyə məruz qalan insanların müalicəsinə sərf etmək nəzərdə tutulur.

Hansısa tamaşamızda belə bir fikir var.” Ah, moda, moda. Salmısan bizi oda”.

Orada qəhrəman yeni paltara pul xərcləməyin zülmünə acıyır. Amma indi həqiqətən də moda bizi oda salır. Çünki, tək büdcəmizə deyil, canımıza da ziyan edir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

Heyran Zöhrabova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Dönə dönə tapşırırdı mürşid müridinə Şükür, pənah, təvkkül deyə..

1,2,3...

Mələklər xoşbəxtliyi insanın varlığına, ruhuna ən yaxın, ağlının gələ biləcəyi ən uzaq nöqtəyə qoymuşdular.

Xoşbəxtliyə gedən yol əslində bəşərin düşündüyü qədər uzaq və yorucu deyildi.

Üç addımlıq yol idi əslində, xoşbəxtliklə aramızdakı məsafə.

Birinci addım təşəkkür etməkdən keçirdi, minnətsiz təşəkkürdən.

Yumruqladığımız ovcumuzu açıb əllərimizi rahat buraxmalı idik. Və gözümüzü döyərək boş-boş baxdığımız ovcumuzun içindəki o toxumla nə etməli olduğumuzu artıq anlamalıydıq. Onu aid olduğu yerə gömmək lazım idi…

İkinci addımda dilimizin bağı çözülməliydi, biz danışmağı və ən nəhayət bununla bərabər istəməyi, fikrimizi ifadə etməyi öyrənməliydik. 

“Əllərim palçığa bulaşacaq” dərdi olmadan barmaqlarımızla torpağı qazıb toxumu ora əkməliydik.

Və üçüncü addımda yorulmadan hər gün o toxumun cücərib cücərməyəcəyi təlaşına qapılmadan, səbrlə onu sulamalıydıq.

Düşündüyümüz qədər uzaq deyildi əslində xoşbəxtliklə aramızdakı məsafə, sadəcə üç kiçik addım ayırırdı bizi.

1,2,3...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Status yağışı rubrikası” bu dəfə qapılarını Mingəçevirdə yaşayan kəlbəcərli şair Elşən Əzim üçün açır. Buyurun.

Azad olmuş bölgələrdə kənd adlarına yer-yurd toponimlərinə, çayların, bulaqların adlarına toxunmaq olmaz. Göz açıb "Tutqu çayı" kimi eşitdiyim çayın adı indi bütün yazılı mənbələrdə "Tutqun çayı" yazılır, tv jurnalisti "Sarı yer" yaylağından hazırladığı reportajda yaylağın adını "Sarı yel" kimi işlədir. Kəndlərindən video çəkiliş edən gənc kəndin adını bəyənmədiyini deyir. Bu adların hər biri özündə bir tarixi yaşadır. Bunu unutmayaq. Yer-yurd adlarını dəyişə-dəyişə tariximizi itiririk.

Kəlbəcər doğumlu şair Elşən Əzim!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

Sərtyel, “Ədəbiyyat və incəsənət” 

1.

Üzərək fiziki hərəkətdə olmaq, balıq yemək, çoxlu su içmək insanı formada saxlayar və kökəlməyə qoymaz. Bəs nədəndir bütün bunları edən balina div boydadır?

2.

Don Juanların hətta vicdanları da başqalarının arvadları ilə yatır.

3.

Əgər sənə cəmi bir sosiska lazımdırsa, bütöv donuzu ələ keçirməyinə dəyərmi, adam?

4.

Ən asan düşmən üstünə yumruqla gələn, ən çətini sənə sədaqət andı içəndir. 

5.

Ağadadaş Ağayevin atdığı balta Trampın qulağına dəysəydi nə olardı? 

6.

Tərcüməçilərin hesabına, Amerika filmi həiqətdə olduğu kimi səfeh deyil. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı QƏRBİ AZƏRBAYCANA QAYIDIŞA TÖHFƏ layihəsində sizlər üçün  yağı əlində olan o ellərimizlə bağlı şeirləri təqdim edir.

Hüseyn ARİF

GÖYÇƏLİLƏR, DAĞILMAYIN GÖYÇƏDƏN

Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən,

Göyçə qədim, Göyçə ulu Göyçədi,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.
Var-dövlətli, mal-qoyunlu Göyçədir,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Toxulcada axdı bulud, ötdü çən,
Xəbər tutdum durnaların köçündən,
Atla keçdim Ağbulağın içindən,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Göyçə eli şöhrətlidir ellərin,
"Göyçə gülü" əzbəridir dillərin,
Göyçə gölü göyçəyidir göllərin,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Xoş ləhcəni, şirin dili saxlayın,
Həm sevinci, həm nisgili saxlayın,
Zodda zodu, Cildə cili saxlayın,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

Aləm bilir, hər hörmətim sizədir,
Dədə-baba məhəbbətim sizədir,
Mən Arifəm, vəsiyyətim sizədir,
Göyçəlilər, dağılmayın Göyçədən.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

Ülviyyə Əbülfəzqızı, “Ədəbiyyat və incəsənət”

SUAL

Səndən məcburi köçkün bədənimi 

harada gizlədim,

Vətənim mənim?

Harada yoxa çıxsın bu canım ki

qurtulum bir kimsə olmaqdan?

Mən bu dünyada heç kim olmaq istəyirəm,

Bircə sənin nəyin olum, bilmirəm...

 Ayaqlarımın gücü yox,

söykənmişəm səsinə...

Uzun gecələr

həsrətindən çəkilmir,

Söykənmişəm səsinə,

Səsinin dəydiyi sözləri 

bir-bir öpmək istəyir könlüm.

 O sözləri söz edən hərfləri

 bir-bir bağrıma basmaq,

 Hər kiçik zərrə qədəriylə 

sevmək səni. 

(Ramil Əhməd)

Ayrılığın nə olduğunu bilmək istəyirsən? Bil ki, ayrılıq aşiqlərin yoludur. Balıq olanın canı dənizdir. Buna görə də dənizdən ayrı düşən balıq daim dənizin həsrətin çəkər.. (Cəlaləddin Rumi)

Əziz Ramil bəy, həsrət yükü çiyinləri yerə çökdürməyi başarırmı?

CAVAB

Şeirdəki həsrətin iki istiqaməti var. Bir dünyəvi olana bəndəyə olan həsrət, bir də yaradana. 

Bu çoxlu mənaları şair şeirində yazıb, sonra isə onu şərh edə bilməz. Şair mənanı yaradan adamdır. Şərhi başqaları verir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

Kubra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Kitablardakı cümlələrin, filmlərdəki epizodların, mahnıların, yaşanmış həyat hekayələrinin, səmanın, dənizin və mavinin təsirində xeyli qala bilirəm.

Və bir cümlə məni çoxca düşünməyə, təhlillərə, sorğulara və həyatla üzləşməyə doğru itələmişdi.

“Güzgünün qarşısına keç, gözlərinin içinə dərin-dərin bax və özünlə üzləş. Unutma ki, kimsə sənin gözlərinə sən qədər dərindən baxa bilməz və sən heç kimin gözlərində öz gözlərinin dərinliyinə endiyin qədər dərində ola bilməzsən”.

Çox düşündüm bu barədə. Cəsarətimi toplayıb güzgüdə gözlərimə dərin-dərin baxmağa çalışdım.

Baxdım da.

Həm də, maviyə baxmağa qıymadığım qədər dərin, mavidə boğulmaqdan qorxduğum qədər cəsur baxdım.

Məgər bir cüt göz danışa bilərmi?

Danışırmış sən demə.

Sətirlərə sığmayacaq qədər çox, özü də.

Susaraq danışırmış.

Mənalı və ya mənasız, bəzən uzun, bəzən qısa, hərdən ağlayaraq, hərdən gülərək, çoxca ya da boşca.

Amma danışırmış.

Gözlərimdəki mən ilə üzləşmək çətin oldu bir xeyli, ancaq bu günə kimi özüm üçün etdiyim ən böyük yaxşılıq gözlərimlə ruhumun söhbəti olmuş ola bilər. Düzü, bu günə kimi özümə neçə dəfə yaxşılıq etmişəm, bilmirəm.

Məsələn, neçə dəfə soyuqdan üşüməmək üçün qalın, istidən tərləməmək üçün nazik geyinmişəm?

Mmm… necə dəfə özüm üçün süfrə hazırlamış, çayımın ətrini alıb göy üzünə doyunca baxmışam ki?

Ya da neçə dəfə özümə baxıb gülümsəmişəm, xatırlayırammı heç?

Neçə dəfə sadəcə özüm üçün səsim pis olmağına rəğmən yüksək səslə mahnı oxumuşam ki?

Neçə dəfə qərarlarımın arxasında durub əmrlərə boyun əymək yerinə qəlbimin səsini dinləmişəm, ya da?

Mən özümü çılğın, sərt, əsəbi, tərs, bəzən xətalı, bəzən yalançı və günahkar ola-ola neçə dəfə sevmişəm?

Neçə dəfə yox deməyi bacarmış, başqalarının standart kriteriyaları, arzu və istəkləri əsasında formalaşaraq, qəliblərə uyğunlaşaraq yox, bütün varlığımla azadlığın qoxusunu burnumda hiss edərək yaşamışam ki bu həyatı?

Artıq çəkimə, boyuma, üzümdə ara-sıra yaranan sızanaqlara, uşaq vaxtı xəfif sınmış kəmərli burnuma baxıb ən son nə vaxt özümə gözəl olduğumu demişdim ki məsələn?

Bəs sən?

Sən ən son nə zaman özünə yaxşılıq etmisən bəs?

Sən nə vaxt saysız-hesabsız ayrılıqlar, uğursuzluqlar, standart olmayan gözəllik qavrayışları və imic, özünü tam doğrulda bilmədiyin ağlın ilə birgə keçdin aynanın qarşısına və gözlərinə baxacaq cəsarəti tapdın özündə?

Neçənci uğursuz müsahibəndə vaz keçdin özünə inanmaqdan və yıxıla-yıxıla qalxmaqdan? 

Ya da neçənci dəfə qınaq obyektinə çevrildiyini görəndən sonra sən də hamılaşmağa qərar verdin?

Məsələn, oxuduğun kitabları oxumaq istədiyin üçün, faydalanmaq üçün oxudun, yoxsa müzakirə zamanı “mən filan qədər kitab oxumuşam" deyə bilmək üçün oxuyursan o kitabları?

Hə?

Sən kimsən?

Özünə neçə dəfə yaxşılıq edib, özünü bütün var oluşunla qəbul edib sevdin bütün sevgisizliklərə rəğmən?

Bəlkə hər gün, bəlkə də, heç vaxt..

Bəlkə keçən illər ərzində tanış olduğun bir sürü insan olsa da, özünlə tanış olmaq üçün gecikmisən və hələ də gecikirsən.

Bəlkə də tam zamanıdır.

Deyəsən çox danışdım yenə. Bəlkə danışdıqlarım susduğumun yarısı belə deyil. Kiminəsə görə boş söz yığını, kiminəsə görə motivasiya qaynağı oldum bəlkə də.

Bütün bəlkələr heç yoxmuşcasına əminliklə deyə bilərəm ki, insan özü özünün ən böyük şansıdır.

Bəzən ailəvi problemlərlə qarşılaşa bilərik, yanlış dost, yaxud sevgili seçmiş ola bilərik, axşam bir boşqab artıq yediyimiz yemək ucbatından pəhrizimiz da pozula bilər. Yetəri qədər flirt olmaya, marka geyinməyə, bahalı ətir və aksessuarlar istifadə etməyə bilərik.

Sağlamlığımız sınana bilər, əziyyətlərimizin cəmi məhv olmuş xarabalığa belə çevrilə bilər.

Qısacası həyatımızın bütün periodlarında istənilən yaşda həyatdan zərbə və yaralar ala bilərik.

Lakin bütün bunlar baş verərkən biz ən ağır dərd dediyimiz hər hansısa acıdan dolayı qıvrılsaq belə, yer kürəsinə heç nə maraqlı deyil.

O öz oxu və günəş ətrafında dövr etməyə cavabdehdir sadəcə.

Dünya səni bu qədər vecinə almazkən çox sevə və sənə keçici ev sahibliyi edə bilirsə, sən də eyni davran.

Dünyaya çox bağlanmadan sevgi ver ona.

Xəyallarını hədəflərin halına gətirib həyatının mərkəzinə qoy və addım-addım çat hədəflərinə.

Güzgünün qabağına keç, gözlərinin içinə ən dərinə kimi bax və özünü qəbullanaraq şükr et.

İndi isə gülümsə.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)

 “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı Nazilə Gültacın hekayələrinin təqdimini davam  edir. İkinci oxuyacağınınz hekayə “Stabilizator” adlanır.

STA­BİLİZA­TOR

İki yüz ma­nat pu­lu pən­cə­rə­nin önün­də­ki jur­na­lın ara­sın­dan gö­tü­rüb, çan­ta­sı­na qoy­du. Ev­də ən çox eti­bar et­di­yi yer bu jur­na­lıy­dı, çün­ki ev­də jur­na­lı on­dan baş­qa kim­sə oxu­mur­du.

Uc­qar bir mə­həl­lə­də ya­şa­yır­dı. Əy­ni­ni ge­yi­nib ev­dən çıx­dı, Sə­də­rək Ti­ca­rət mər­kə­zi­nə ge­dən av­to­bu­sa min­di. Fi­kir­ləş­di ki, 120 ma­na­ta bir sta­bi­li­za­tor, özü­nə də ucuz bir çək­mə alar. Ar­tıq ha­va­lar so­yu­muş, aya­ğın­da­kı yay ayaq­qa­bı­sı çox­dan köh­nəl­miş­di.

Ti­ca­rət mər­kə­zi­nə ge­dən av­to­bu­sun otu­ra­caq­la­rı di­di­lib sö­kül­müş, kir­dən rəng­lə­ri­ni itir­miş­di. İçə­ri­də ayaq bas­ma­ğa yer yo­xuy­du, adam­lar bir-bi­ri­nə pər­çim ol­muş­du. Yə­qin ki, bu ge­dən­lər is­tə­dik­ləri­ni or­dan ucuz qiy­mə­tə ala bi­lə­cək­lə­ri­nə ümid edir­di­lər.

Doğ­ru­dan da, ti­ca­rət mər­kə­zin­də nə­lər yox idi! Nə is­tə­sən, tap­maq olar­dı. Gör­dü ki, iki ma­nat əl­li qə­pi­yə əl-üz ­dəs­ma­lı var, ya­dı­na düş­dü ki, tə­zə dəs­ma­lı qal­ma­yıb. Bir cüt al­dı. Am­ma əsas məq­sə­di sta­bi­li­za­tor al­maq idi. Mə­həl­lə­lə­rin­də işıq çox zə­if idi. Kre­dit­lə ye­ni­cə al­dı­ğı so­yu­du­cu­nu, kon­din­sio­ne­ri ­be­lə zə­if işıq­da iş­lə­də bil­məz­di. Qor­xur­du ki, bir ətək pul ver­di­yi bu şey­lə­rin mo­to­ru qə­fil ya­nar, qa­lar ya­man gü­nə. Ona gö­rə də son xərc­li­yi gö­tü­rüb ev­dən çıx­mış­dı...

Av­to­bus­dan dü­şüb tə­sər­rü­fat mal­la­rı sa­tı­lan tə­rə­fə keç­di, qar­şı­sı­na çı­xan ilk ma­ğa­za­ya gir­di. Sa­tı­cı oğ­lan nə is­tə­di­yi­ni öy­rən­mək üçün ona ya­naş­dı. Bil­dir­di ki, ona beş min ki­lo­vat­lıq sta­bi­li­za­tor la­zım­dır. Oğ­lan, – onun qiy­mə­ti iki yüz iyir­mi ma­nat­dır, – de­di.

Mə­ət­təl qal­dı. Na­ra­hat­çı­lıq onu bü­rü­dü.

– Baş­qa mar­ka yox­­dur­­mu­­? Bir az ucuz – de­yə as­ta səs­lə so­ruş­du.

– Xa­la, ən yax­şı­sı bu­dur, mis do­laq­lı, iki mo­tor­lu. İşıq 150-yə dü­şən­də 220-yə yük­səl­dir. Son­ra ya­lan-ger­çək sta­bi­li­za­to­run  bir  sı­ra əla­və üs­tün­lük­lə­rin­dən də dəm vur­du.

– Qoy o bi­ri ma­ğa­za­la­ra da də­yim, – de­yib ba­yı­ra çıx­dı.

İla­hi, bö­yük ma­ğa­za­lar­da nə­lər yox idi! Göz­qamaş­dı­ran çil­çı­raq­lar, ba­ha­lı qab­lar, ser­viz­lər, gül­dan­lar, te­le­vi­zor­lar, qab­yu­yan ma­şın­lar... Da­ha nə­lər, nə­lər! Bü­tün bun­la­rı gör­dük­cə için­də bü­züş­dü, ba­la­ca­laş­dı. Göz­lə­ri­nə bir qəm­gin­lik çök­dü, köv­rəl­di. Yox­sul, ka­sıb evi­ni göz­lə­ri önü­nə gə­tir­di. Öm­rü bo­yu iş­lə­di, hə­lə də ça­lı­şır. Baş­qa­la­rı 8 sa­at iş­lə­yən­də o, 18 sa­at iş­lə­di, am­ma ye­nə də çox şey­lə­ri ala bil­mir. Əy­nin­də­ki ucuz ge­yi­mi­nə nə­zər sal­dı. Sta­bi­li­za­to­run qiyməti onu lap dil­xor et­di.

İn­di ne­cə elə­si­n? Bir ne­çə ma­ğa­za­ya da baş vur­du. Yüzsək­sən,  iki yüz iyir­mi ma­nat­lıq sta­bi­li­za­tor­la­ra xey­li bax­dı, də­rin fik­rə get­di. Qə­ti bir qə­ra­ra gə­lə bil­mir­di. “Ala­ram, bir­dən­ key­fiy­yət­siz olar, bir­dən al­da­dar­lar! Ən yax­şı­sı oğ­lum­la gə­lə­rəm”. Ma­ğa­za­dan ­qa­nı­qa­ra çıx­dı. Ar­tıq yo­rul­muş­du. Ci­bin­də­ki 190 ma­na­tı bərk-bərk tu­tub, av­to­bus da­ya­na­ca­ğı­na tə­rəf  yol­lan­dı. Qı­yıb özü­nə çək­mə də al­ma­dı, – “o da ba­ha olar, yə­qin” –deyə dü­şün­dü. Bu  ­zən­gin ba­zar­da özü­nü bö­yük bir ağır­lıq al­tın­da hiss elə­miş­di. Elə ki av­to­bu­sa min­di, xey­li yün­gül­ləş­di. Al­dı­ğı iki dəs­mal­la av­to­bu­sun ar­xa qol­tuq­la­rın­dan bi­ri­nə sı­ğın­dı. Bir  əyin-ba­şı özü ki­mi olan sər­ni­şin­lə­rə, bir də əlin­də­ki dəs­mal­la­ra bax­dı. Dəs­mal­la­rı dol­muş göz­lə­ri­nə sı­xıb ba­şı­nı av­to­bu­sun şü­şə­si­nə söy­kə­di...

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(24.07.2024)