“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

22 –ci dərc

Polkovnik fikirləşməkdə davam edir, aldığı, bir-birindən «maraqlı» məlumatları çözməyə və əlaqələndirməyə çalışır, ancaq hələ ki, bir nəticəyə gələ bilmirdi.

Səlimin izlənilməsini dayandırmamağa qərar versə də, hələ ki, bu izləmələr konkret bir nəticə verməmişdi. İsfəndiyar Mövlayevlə görüşündən sonrakı dövrdə daha dörd nəfərlə görüşmüşdü Səlim. Gözlədiyi kimi, bu adamların hamısı ilə işgüzar əlaqələrinin olduğu, onların da Səlim kimi böyük biznes şəbəkələrinə malik şəxslər olduqları müəyyən edilmişdi. Ancaq Arif Dadaşzadə bununla kifayətlənib onları bir kənara qoymağı düşünmürdü. Məsələ bunda idi ki, bu sərbəstliyin fonunda Səlimin ailə üzvləri hələ də bir dəfə də olsun evdən bayıra çıxmamışdılar. Deməli, Day-dayla görüşündən sonra heç bir narahatçılığı olmayan görünüşü yaradan qoca tülkü əslində heç də arxayınlaşmamışdı, öz biznes işləri ilə maraqlanmaqla yanaşı həm də özünə lazım olan kəşfiyyat işləri aparır. Təhlükənin haradan gəldiyini öyrənib aradan qaldıranadək isə, ailə üzvlərinin evdən çıxmasını məqbul hesab etmir.

Bu halda son görüşdüyü dörd nəfərdən hansısa məhz araşdırmada maraq doğuran əsas adamlardan biri ola bilər. Biznes əlaqələrinin olması, heç də həmin adamlardan hansı iləsə başqa əlaqələrinin olmamasına dəlalət etmir. Bunu, hələ ki, sübutu və təsdiqi olmayan ehtmal kimi bir kənara qoyan polkovnikin fikirləri yenə də «Harun»a qayıtdı.

«Harun»… Sovet dövründə cinayət aləminin ən yüksək pilləsinə yüksələn, avtoritetli cinayətkarların özlərinin belə adını ehtiyatla çəkdikləri «Harun». Görəsən sənin əlində neçə insanın qanı var? Gənc bir oğlanın qətlinə fərman verməyinə səbəb nə olub?

* * *

Yorğun addımlarla piləkənləri qalxıb qapının zəngini basdım. Qapını açan Gülanə həmişəki kimi məni gülərüzlə qarşılayıb içəri keçməyimi gözlədi.

-Axır ki, gəlib çıxdın. Çox yorğun görünürsən. Keç, mən tez yeməyi qoyum.

-Yemək yeməyəcəm. İşim çoxdu. Eləcə bir stəkan su verərsən.

Bunu deyib içəri otağa keçib kresloda yerimi rahatladım. Nə qədər yorğun olsam da, yenidən şifrin üzərində fikirləşəcəkdim.

Gülanənin gətirdiyi suyu içib bardağı ona uzatdım.

-Çox sağ ol. Şirniyyat yemişdim, ciyərim yanırdı.

Gülanə bardağı alıb otaqdan çıxdı. Belə hallarda heç bir sual verməyən, maksimum sakitlik yaratmağa çalışan Gülanə mətbəxdə işləyən televizorun səsini alıb, sonra ara qapını örtdü.

Ayaqlarımı qarşımdakı jurnal masasının üstünə uzatdım, baxışlarımı tavana zillədim. Daha başlamaq olardı. Məsələyə bir neçə istiqamətdən yanaşsam da, şifrin açılmasının bu işdə əsas açar olduğuna şübhəm yox idi. Ancaq bu açarı tapmağım sanki daşa dönmüşdü. Hər şey də burada ilişib qalır, topladığım kifayət qədər faktın təhlili sonda bir qənaətə gəlməyimə imkan vermirdi. Nə olur olsun, bu gecə yatmasam belə, bu şifrin nə olduğunu tapmalıyam. 

Əlimi atıb telefonu götürdüm və qəbir daşında həkk olunmuş, artıq əzbərdən bildiyim  rübainin şəklini ekrana çıxardım və ancaq özüm eşidə biləcək səslə ucadan oxudum.

                                      Cənnət-cəhənnəmə girən yox, könül,

                                      Gedib o dünyanı görən yox, könül,

                                      Ümid və qorxumuz o şeydəndir ki,

                                      Onlardan heç nişan verən yox, könül.

Yaxşı, ilkin olaraq düşündüyüm və doğruluğuna şübhə etmədiyim ehtimalı, rəqəmlərin kombinasiyasını əvvəlki günlərdə yoxladım və bu heç bir şey vermədi. Səttarın ölümündən bir qədər əvvəl oğlundan onu qəbiristanlığa aparmasını və orada onu bir müddət tək qoymasını istəməsi zənnimcə ilkin ehtmalımın heç də əsassız olmamasını sübut edir. Elə kitabdakı bəzi sətir və sözlərin altında qoyulmuş xətt və nöqtələr də buna işarədir. Sadəcə, Səttar çox çalışsa da, çatdırmaq istədiyi fikri məzar daşlarındakı tarixlərin rəqəmləri ilə şifrələyə bilməyib. Ona görə də güman ki, başqa üsul seçib. Ancaq bu nə üsul ola bilər? Bəlkə rübainin mətni? Mətnin özündə sətiraltı nə isə gizlədilə bilərdi. Bəli, bu mümkündür. Əgər belədirsə, onda bunu necə tapmalı?

Telefon hələ də əlimdə idi. Sönmüş ekranı işıqlandırıb şeirə bir daha nəzər saldım. Yaxşı, gəl bu misraları növbə ilə təhlil edək. Birinci misra «Cənnət-cəhənnəmə girən yox, könül». Öləcəyini bilən birisinin qəbrinin başdaşına həkk olunması üçün cənnət-cəhənnəm mövzusunda olan misraları seçməsi normal qəbul oluna bilər. Bunu ikinci misraya da eynilə aid etmək olar - «Gedib o dünyanı görən yox, könül». Eynilə, burada da hələ ki, qeyri-adi bir şey görmürəm. Keçək üçüncü misraya - «Ümid və qorxumuz o şeydəndir ki». Aha, burada hələ Xudatda olarkən gəldiyim ehtimallara işarə var. Səttarın oğlu üçün qorxduğu və nə vaxtsa gələcək adamın ona kömək edəcəyinə ümid bəsləməsi barədə dediklərim bu misrada yerini alır. Deməli, ehtimallarımdan biri özünü doğruldur. Bunu şifrin təhlilində kiçik də olsa, irəliləyiş saymaq olar. Qalır sonuncu, dördüncü misra. «Onlardan heç nişan verən yox, könül». Yaxşı, bəs bu sözləri necə yozmaq olar? Deyək ki, ümid və qorxusu olan şeylərdən bir nişan verənin olmadığını demək istəyib qoca. Bu nə ola bilər? Bəlkə özü ilə apardığı sirdən çox az adamın xəbərdar olduğunu, onların da ölənədək susacaqlarına eyham vurur? Niyə də yox? Burada uyğunluq görürəm. Elə otuz il gizli qalması da bu sirri daşıyanların susmağa üstünlük vermələrinin bir sübutu deyilmi? Bəs əks tərəfdən yanaşarsaq? Aha, bu da maraqlı nəticə verir. Əks yanaşma, bu sirri heç də tək Səttarın deyil, hansısa səbəbdən susmağa məcbur olan, lap az sayda olsa belə, başqalarının da bildiyini təsdiqləyir. Bu da bir əlavə məlumatdır və bunu artıq hansısa nəticə adlandırmaq olar.

Məlum məsələdir ki, Ömər Xəyyam bu rübaini yazanda nə vaxtsa illər sonra onların hansısa bir Səttara lazım ola biləcəyini düşünüb belə yazmayıb. Ancaq Səttar vaxtı gələndə sevdiyi şairin uyğun gələn şeirini seçib və ən azından indi fikirləşdiklərimi onun bu beytindən istifadə etməklə çatdırmaq istəyib. Sağ ol qoca, deyəsən yavaş-yavaş səni başa düşməyə başlayıram.

Artıq məsələnin məhz rübainin mətnindəki sətiraltında gizlədildiyini düşünmək üçün əsasım var. Onda davam edək. Başqa nə verə bilər bizə bu misralar? Ayrı-ayrılıqda baxdığım sətirləri bir daha birləşdirib oxuyaq. Ancaq axı bunu bəlkə yüz dəfə oxumuşam və nə isə bir məna verə bilməmişəm. Hər halda oxuyum…

Rübaini yenidən, neçənci dəfə ucadan oxudum. Dördüncü sətiri oxuyanda birdən dayandım. Stop. Buna necə fikir verməmisən, könül sözü, bu söz mətndə üç dəfə təkrarlanır. Bu sənə heç nədən xəbər vermir ki, detektiv? Belə təsadüf olmur axı. Səttar kimi ağıllı bir adam, qorxu və ümidini cəmi iki misradakı sözlərlə çatdıra bilibsə, könül sözünün həmin misralar da daxil olmaqla üç misrada təkrarlanması elə-belədirmi? Məncə əsla və əsla yox. Onda bəs bununla nə demək istəyib mərhum? Fikirləş detektiv, fikirləş…

* * *

Qaranlıq həyətdə gəzişən «Qızılbaş» qəzəbindən özünə yer tapa bilmir, o baş-bu başa gedib var-gəl edirdi. Bir qədər əvvəl Dəmirdən gəlmiş zəng əhvalını tam korlamış, yuxusunu ərşə çəkmişdi. Geyinib həyətə düşmüşdü, yaranmış vəziyyətdən çıxış yolu axtarır, var-gəl etdikcə öz-özü ilə danışırdı.

-İndi belə çıxır ki, başıma yığdığım, ətrafımda olan adamlarımın hamısından şübhələnməliyəm? Maşının həyətə gəldiyini Dəmir belə tez necə öyrənə bilərdi? Belə çıxır ki, burada nə baş verirsə, hamısını bilir bu adam? Hələ axırıncı sözləri. “Adamı tap və məsələni kökündən həll et”. Demək asandır, bu boyda şəhərdə neçə gündür ən peşəkar adamımızın öz dəstəsi ilə birlikdə axtardığı, ancaq izinə düşə bilmədiyi birini ən qısa vaxtda aradan götürməyi tələb edir.

Var-gəl etməyi dayandırıb həyətin ortasında dayanan «Qızılbaş» bir qədər sakitləşdiyini hiss etdi. Əlindəki siqardan bir qullab vurub daha sakit başla fikirləşməyə davam etdi.

-Bir tərəfdən də Dəmir haqlıdır. Təhlükə varsa, onun qarşısını vaxtında almaq lazımdır. İş işdən keçəndən sonra çox gec olar. Qarşı tərəf illərin sınağından çıxmış peşəkarlardırlar. Əgər bu ünvanı müəyyən etsələr mənə, bundan sonra da Dəmirin özünə çıxa bilərlər. Sonra isə… Məhz bunu anladığı üçün Dəmir məsələni belə qoyub. Hər şey başqa cür getsə, onun özünü də bağışlamayacaqlar. Başqa tərəfdən də, keçmiş polis işçisi olan detektivin qətli çox böyük səs-küyə səbəb olacaq. Bunu və məsələnin hələ o qədər də dərinə getmədyini nəzərə alsaq, bəlkə də bu, tələsik bir qərardır. Bəlkə heç qarşı tərəf bu maşınla maraqlanmayacaq və bu məkanı da müəyyən etməyəcək. Ancaq risk etmək də baha başa gələ bilər. Onsuz da ilk gündən uduzan tərəfə çevrilmişik. Bu Bəxtiyar tanıdığım gündən bir addım da yox, düz iki addım öndə gedir. Olsun, elə ya belə, Dəmir qərarını veribsə, onu heç vaxt dəyişməyəcək.

Elə bu vaxt həyət qapısının zəngi çalındı. Yaxınlaşıb qapının qıfılını açan «Qızılbaş» geri çəkilib gələn adamı içəri buraxdı.

Həyətə keçən, başdan ayağa qara geyinmiş uzun adam salamlaşmadan üzünü ona tutub soruşdu:

-Əgər bu saatda məni neçə gecədir boş qoymadığım müşahidə yerimi tərk edib buraya çağırmısansa, deməli nəsə ciddi bir şey baş verib?

«Qızılbaş» məzəmmətlə ona baxdı.

-Əvvəllər sən yerində atılmış və yüz faiz özünü doğruldan ağıllı addımların ilə yadda qalardın. Son vaxtlar isə ancaq ağıllı fikirlərini eşitməklə kifayətlənməyə məcburam. Bəli, baş verib. Günləri boşa verdik, nəticədə arzuolunmayan qərar verildi.

-Deməli..?

-Hə, düz başa düşdün.

-Bu asan olmayacaq.

-Əgər nəzərə alsaq ki, bunu etməmək hamımız üçün daha ağır nəticələrə gətirib çıxaracaq, onda bunun bir yolunu tapmalısan. Bu artıq mənim yox, sənin işindir.

Uzun adam fikrə getdi.

-Bəzi fikirlərim var idi. Ancaq vəziyyət kökündən dəyişdisə, indi gərək hər şeyə yenidən baxım. Narahat olmayın, bir şey fikirləşərəm. Bu nə birincidir, nə də axırıncı.

-Elədirsə, vaxt itirmə.

Uzun adam qapıya tərəf bir neçə addım atdı. Ancaq qapıya çatanda qəfildən dayanıb geriyə döndü və üzünü «Qızılbaş»a tutdu.

-Yadınızdadır, bir neçə dəfə buraya gələndə mənə yemək yeməyi təklif etdiniz, mən isə imtina etdim. Bilirsiz niyə?

-Niyə, -«Qızılbaş» təəccüblə ona baxdı.

-Çünki aşbazınız xoşuma gəlmir.

Bu sözləri deyən uzun adam qapını açıb həyətdən çıxdı. Onun ardınca örtdüyü qapıya bir xeyli baxan «Qızılbaş» nəhayət baxışlarını qapıdan ayırıb astaca başını yellədi.

-Deməli aşbaz qadın…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

Biz sizə Naxçıvanda tarixi abidələrin aqalaylanması barədə utanverici məlumatı vermişdik. İndi də Lənkəran şəhərində yerləşən Dairəvi qalanın (Zindan qala) bərpası zamanı dam örtüyünə dəmir “şifer” vurulub. 

Türkdilli Ölkələrin Beynəlxalq Elmlər Akademiyasının professoru, memar, əslən Cənub bölgəsindən olan Cahid Həsənov “Ədəbiyyat və incəsənət” portalına bunları danışıb:

“Bu baş verən rüsvayçı hadisə ciddi müzakirələrə səbəb olub. Sosial şəbəkə istifadəçiləri bərpa zamanı tarixi tikilinin damına dəmir “şifer”in vurulmasını sərt tənqid ediblər.

Qeyd edək ki, sözügedən qala XVIII əsrə aid edilir. 

4 ay bundan öncə mədəniyyət nazirinə Lənkəranın tarixi əsəri olan Dairəvi qalanın (Zindan qala) bərpası ilə bağlı məktub ünvanlamışam. 

Qala iki dəfə primitiv bərpa olunmuşdu. Bildirdim ki, mənim elmi rəhbərim akademik Şamil Fətullayev 50 il bundan əvvəl Leninqradda olanda o qalanın əsl rəsmlərini gətirmişdi. Mənə 1998-99-cu illərdə verdi ki, bu materialları kitabına salarsan və gələcəkdə qalanın təmirində lazım olar.

Bu, Azərbaycan memarlığı üçün brilliantdan qiymətlidir. Həm kitabıma o qalanın eskizlərini salmışam, həm də arxiv materialları məndədir ki, orada nələr olub. Bütün dünyada belə nazirliklər bu kimi araşdırma üçün memarlara 300-500 min dollar pul verir ki, araşdırıb gətirin və biz bərpa edək. 

Mən bu materialları bir memar kimi hədiyyə edirəm. Yazdım ki, mən işçi qrupunda iştirak eləməliyəm. Çünki 30-40 ildir ki, bununla məşğul olmuşam, 400 illik tarixi tapan adamam. Ancaq mənə heç bir cavab verilmədi. Orada açılıb-bağlanan körpü, quyu var idi, hətta orada silahı qaldıran lift var idi ki, bu, Azərbaycan memarlığında bir ilkdir. İlk texnikanı qaldıran lift bu qalada olub.

Bildirmişəm ki, onları bərpa edək, turistlərə bu lazımdır. İndi kim icazə verib ki, fermaya vurulan “şiferi”, tarixi qalaya vurasınız? Orada keramika olub və keramika dam örtüyü rütubət üçün kəşf edilib. Bizim fikirləri ona görə niyə qəbul eləmirlər? Memar gərək işçi qrupunda olsun. Ancaq qorxurlar ki, bərpa üçün ayrılmış 5 milyon vəsaitdən memara ayrılmalı olar. Yəni professora onu da çox görürlər. Müraciət edirəm ki, tarixi abidəmizi “multfilm”ə çevirməyə qoymayaq”. 

Memar deyir ki, əgər 400 illik tarixi, milyondan dəyərli, Leninqrad Hərbi Akademiyasından akademikin gətirdiyi faktlar barədə nazirə yazmasaydı, bu faktları əldə edə bilmədiklərini düşünərdi: 

“Kimin bu işi həyata keçirməsinin fərqi yoxdur. Mən nazirə yazmışam ki, bu arxiv materiallarından istifadə edək və mən də iştirak etmək istəyirəm. Xaricdə arxiv materiallarını 500 min, 1 milyon dollara memarlar satırlar. Ancaq mən pulsuz verirəm. Ona görə məni cəlb eləmirlər ki, mən ora ferma “şiferini” vurmağa qoymayacaqdım. Ancaq indi adətdir ki, 5 milyon pulu “silmək” üçün memarlara üstünlük vermirlər.

Tarixi abidənin bərpasında lazım olan qızıldan qiymətli material məndədir, onu sizə hədiyyə verirəm. Onu istifadə etmirsizsə, bu genosiddir. Kim sizə icazə verib? Bu ölkənin akademiki, professoru, mütəxəssisləri var. Milyonlarla xərc çəkib, araşdırma aparıb dünyanın arxivlərindən gətirmişik. İndi istəyirik bərpasında tətbiq edək. Ancaq bizə demirlər. Mənim kimi memarlara müraciət etməliydiniz. Bəlkə hansısa bir lənkəranlının evində qalanın köhnə rəsmi var? Deməliydilər ki, biz onu alırıq, gətirin bizə təhvil verin. Bütün dünyada belə olur.

Müvafiq qurum cavab verməlidir ki, tarixi qalaya vurmağa materail yoxdur, yoxsa qiyməti bahadır? Mən o cür qiymətli materialları, kitabımı onlara vermişəm, mənə deyiblər ki, “çox sağ ol, nəzərə alarıq”. 

Məsələ ilə bağlı Mədəniyyət Nazirliyi yanında Mədəni İrsin Qorunması və Bərpası Xidmətindən bildirilib ki, bir neçə il öncə Lənkəran şəhərində yerləşən Dairəvi qalanın (Zindan qala) dam örtüyünün çökməsi nəticəsində abidə qəzalı vəziyyətə düşmüşdü. “Hazırda daxili imkanlar hesabına qalanın ətrafında və içərisində təmizlik, abadlıq işləri görülür, qalanın mühafizəsi istiqamətində zəruri tədbirlər həyata keçirilir. Həmçinin aparılacaq bərpa işlərinin başlanılmasına qədər tarixi tikilinin təbii təsirlərdən, yağıntılardan qorunması məqsədilə qalanın damı müvəqqəti örtüklə əvəz olunub”.

Əminik ki, Mədəniyyət Nazirliyinin müdaxiləsindən sonra məsələyə aydınlıq gətiriləcək.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri İkisində layihəsində nəsr fırtınası davam edir. Yenidən sizlərə Həmid Piriyevin hekayəsi təqdim ediləcək.

Həmid PİRİYEV

ŞAFTALI ÇİÇƏKLƏRİ FƏSLİ

Bağlarda yabanı razyanalar bitir. Baxımsız bağlarda böyüyür, kollanır, hasar boyu qalxır. Yayda razyananın iyi elə də hiss olunmur, başqa güllərin iyinə qarışır, təsiri itir. İndi qışdı, hər tərəfdən razyana iyi gəlir.

Gecəni yatmamışam. Sərxoş dünən səhər gedəndə burnunu çəkirdi, axşam da gəlmədi. Axşam zəng eləyib naxoşladığını dedi. Mənsə tək qalanda qorxuram, yata bilmirəm...

Həyətə çıxan kimi razyananın iyi burnumu qıcıqlandırır. İyi ciyərlərimə çəkdikcə bütün yorğunluğum, yuxusuzluğum yoxa çıxır, gümrahlaşıram. Quyudan su çəkirəm, əl-üzümü yuyuram bumbuz quyu suyuyla. Su sifətimə dəyəndə qeyri-ixtiyari çənəm əsir, dişlərim dişlərimə dəyir, canıma üşütmə düşür. Beş-on saniyə keçən kimi üzümdəki su damcıları qızışır, üşütməm keçir, amma dekabr ayazı damcıları yenə soyudur, üzüm elə bil çatlayır. Vedrədəki suyu boşaldıb evə girirəm. Gecədən yarım dənə çörəklə ət konservinin yarısı qalıb. Bu, Sərxoşun payıydı, gəlsəydi, o yeyəcəkdi. Əl-üzümü siləndən sonra konservi elə öz qabında qızdırıram, soyuducudan şoraba çıxaranda ağzı açılmamış arağa baxıram. Sərxoş gəlsəydi, bunu da gecə içəcəkdik. Üzü pəncərəyə oturub çörəyimi yeyirəm. Sərxoş keçən il düz pəncərənin qabağında şaftalı ağacı əkib. Şaftalıdan xoşu gəlir. Öz həyətləri şoranlıqdı, ağaclar iki-üç ildən sonra quruyur. Gətirib burda əkib ki, bəlkə, tutdu, öz əkdiyi şaftalının meyvəsindən yeyə bildi.

Dəniz qırağına yaxın bağdı bura. Burda işləyirəm, həm bağbanam, həm də gözətçi. Gündə bir-iki saat gedib evə dəyirəm, kənddən alınmalı şeyləri alıb gəlirəm, qalan bütün vaxtım burda keçir. Bağ yiyəsi qışda çox gəlmir, ayda bir dəfə gəlib maaşımı verir, hərdən də kefinə düşəndə dost-tanışını yığıb yeyib-içməyə gətirir.

Sərxoş da qonşu bağın gözətçisidi. Açılıb-yığılan çarpayısını gətirmişik, gecələri burda yatır. Tək qalmaqdan qorxuram. Yaxşı ki, Sərxoş var, yoxsa gecəni bağrım yarılar burda. Hər axşam araq alıram, içib şellənirik. İçəndə çox vaxt ağlayır, uşaqlığından danışır. Ona görə Sərxoş deyirəm ona.

Uşaqlıqda araqdan xoşum gəlmirdi. Araqpulu üçün yalvaranları çox görmüşdüm. İçib küçədə yatanları da. O vaxtdan ağlıma batmışdı ki, araq pis şeydi. Söz vermişdim heç vaxt içməyim. Amma indi araqsız dayana bilmirəm, həm də tək içə bilmirəm, gərək yanımda kimsə olsun.

Çörəyimi yeyib süfrəni yığışdırıram. Həyətə çıxıb siqaret yandırıram. Yenə razyana iyi burnumu qıcıqlandırır. Bizim həyətdə razyana kolu yoxdu, bağ yiyəsinin ot-ələfdən xoşu gəlmir, bağı təmiz saxlayıram. Bu biri bağsa yiyəsizdi, Sərxoşun işlədiyi yox, sol tərəfimizdəki. Neçə ildi buralardayam, o bağın qapısını açan görməmişəm. Həyət başdan-başa razyana koludu. Yayda lap qəşəng görsənir, kollar yaşıllaşır. İndi saralıblar, amma yenə də qəşəngdilər.

Beli götürüb əncir ağacının dibini qazımağa başlayıram. Qazıya-qazıya kökündəki bicqıcları təmizləyirəm. Bunu atamdan öyrənmişdim. Hər il belə eləyirdi. Dövrələmə qazıyandan sonra bir araba peyin götürüb paylaşdırıram, çalanı doldururam. Bu, iki saat vaxtımı alır. Çay qızdırıb içəndən sonra bir ağacın da dibini açıram. Bu ağacın dibindən paslı qıfıl çıxır. Bu, həyətdən tapdığım ikinci qıfıldı. Birincisi keçən il nar ağacının dibini qazıyanda çıxmışdı. Onda Sərxoş demişdi ki, bu bağın köhnə yiyəsi cindar arvad idi. Yəqin, kimlərinsə bəxtini bağlayıbmış.

İkinci ağacın da dibini peyinləyib örtürəm. Bu günlük bəsdi.

Bir stəkan da çay içəndən sonra durub geyinirəm. Həm gedim evə dəyim, həm də Sərxoşu başa çıxım. Soyuducudakı araq yadıma düşür, götürüb gödəkçəmin iç cibinə soxuram. Bir stəkan içirdərəm Sərxoşa, azarı çıxar canından.

Qapını qıfıllayanda görürəm ki, papağımı götürməmişəm. Amma dala qayıtmıram, yoldan qayıtmaq xoşuma gəlmir. Yiyəsiz bağın yanından keçəndə əl atıb hasardan boylanan razyana kolundan bir əlçim qopardıram, sağ əlimdə ovuşdururam. İyi əlimə hopur. Tünd iyi var razyananın, əlini sabunla yumasan, axşamacan getməz. Gedə-gedə hərdən ovcumu iyləyirəm. Təxminən on dəqiqə gedəndən sonra bağlar qurtarır, kənd evləri başlayır. Dar küçələr bomboşdu.

Evə çatıram, anam yemək çəkir, yeyib dururam.

– Dükana gedəcəm, bir şey lazımdı? – soruşuram.

– Yox, – deyir.

Həyətdən çıxıb siqaret yandırıram. Külək dayanıb, amma hava çox soyuqdu, qulaqlarım kəsilir. Sərxoşgilin evi kəndin o biri başındadı. Kəndin içindən keçəndə dükana girirəm, deyirəm bir az şirni alım, əliboş getməyim. Piştaxtadakı şirni qutularına baxıram.

Birdən cibimdəki araq bədənimi soyudur.

İki qutu biskvit, bir kilo şokolad, bir qutu da çay alıram.

Dükandan çıxıb ara dalanlarla Sərxoşgilin məhəlləsinə gedirəm. Bura kəndin ən axırıncı küçəsidi. Burdan o tərəfə şordu.

Sərxoşgilə çatanda anası da qonşudan çıxır. Salamlaşıram, Sərxoşu soruşuram, başını yellədir. Həyətə giririk.

Sərxoşun otuz səkkiz yaşı var, evlənməyib. Anasıyla yaşayır, atası Qarabağda şəhid olub. Bir bacısı  var, ərdədi. Bildir anasını əməliyyat elətdirib, onda kalan borca girmişdi. Keçən ay qurtara bildi borcunu.

Evə girirəm. Sərxoş şüşəbənddə, divanda uzanıb. Şirni olan torbanı Sərxoşun anasına verib Sərxoşun yanına gəlirəm. Anası yorğanla yaxşı-yaxşı basdırıb, başına yun papaq basıb, boynundakı şərfin ucu yorğanın altından görünür. Qırmızı, tüklü şərfdi. Atamın cavanlıq şəklində görmüşdüm beləsini. Yəqin, Sərxoşun atasından qalmadı bu şərf. Məni görən kimi dikəlmək istəyir, imkan vermirəm, stul çəkib yanında otururam. Yorğanı sinəsinə çəkir, üzü açılır.

– Sərxoş, – deyirəm, – necəsən?

– Ölürəm, – deyir, xırıltılı səsi elə bil quyudan gəlir.

– Görürəm, – deyib gülürəm.

Anası sinidə çay gətirir mənimçün, qənddana mən aldığım şokoladlardan töküb. Çayı qoyub həyətə çıxır.

– Sənin dərmanın məndədi, – deyib cibimdən arağı çıxartıram.

– Yox, – Sərxoş başını yellədir, – boğazımdan bir gilə su keçmir.

– Bir stəkan iç, yaxşı olacaqsan, – deyirəm.

Yenə başını yellədir. Çiyinlərimi çəkirəm, yəni özün bil. Butulkanı təzədən cibimə soxuram.

– Noldu e, sənə birdən-birə? – soruşuram.

– Srağagün səhər tezdən gəlmişdim e evə, yadındadı?

– Hə, – deyirəm.

– Hələ alaqaranlıq idi axı. Evə çatanda gördüm şorda ağ nəsə görünür. Yaxına gedib baxdım, qu quşu imiş.

– Qu quşu? Qışın bu vaxtı qunun burda nə işi var?

– Bilmirəm. Gördüm uça bilmir. Soyunub girdim suya. Tutdum bunu. Ayağı yaralı idi.

– Xəstəsən e sən. Nə ölümdü axı? Nəyinə lazımdı şordan quş tutursan?

– Neçə həftədi evə ət ala bilmirdim. Dedim heç olmasa quş əti yeyək...

Onsuz da güclə çıxan səsi xırıldayır. İstəyirəm söhbəti dəyişim.

– Doxdurxanaya getmisən? – soruşuram.

Yenə başını yellədir. Pulu yoxdu Sərxoşun, getsə, bir palaz iynə–dərman yazacaqlar, nəynən alacaq?

– Gözlə, gedim Elnur doxduru gətirim, – deyirəm.

– Lazım deyil, – deyir, – onsuz da öləcəyəm.

– Hardan bilirsən?

– Atam da otuz səkkiz yaşında ölmüşdü.

Bilmirəm nə deyim. Çoxdandı bu fikir Sərxoşun beyninə işləyib. Həmişə dəm olanda deyir ki, atam ölən yaşda öləcəyəm. İndi də deyir. Mənsə bilmirəm nə cavab verim. Bir-iki dəqiqə bir-birimizə baxırıq. Bayırdan nəsə tappatup səsi gəlir, deyəsən, odun doğrayırlar. Sərxoş çaya işarə edir, stəkanı götürüb bir-iki qurtum içirəm.

– Şaftalı bu il gül açmalıdı, – Sərxoş deyir.

– Hə, – deyirəm. – İkinci ilidi.

– Qoyma qurusun, – deyir, – şaftalının güllərinə fikir vermisən? Badam gülünə oxşayır.

– Hə, – deyirəm, – oxşayır. Az qalıb, bir-iki aya yaz gəlir, gül açacaq.

Anası bir qucaq odunla evə girir. Odunları dəmir sobaya doldurur, sobanın yanındakı köhnə corabı düyünləyib fitil düzəldir, butulkadakı ağ neftlə isladıb yandırır, odunların arasına soxub sobanın qapısını bağlayır. Sonra yenə mətbəxə keçir.

Çayı içib ayağa dururam. Cibimdən bir az pul çıxartıb Sərxoşun balışının altına qoyuram. Etiraz etmək istəyir, imkan vermirəm.

Gödəkcəmin yaxasını bağlayanda Sərxoş soruşur:

– Papağın hanı?

– Bağda qalıb.

– Mənimkini götür. – Asılqandakı təzə papağa işarə edir. – Bayaq xəbərlərdə dedilər, yağış yağmalıdı. İslanarsan.

– Yox, – deyirəm, – hara gedirəm ki? Beş dəqiqəyə çatacağam da bağa.

Amma Sərxoşgildən bağacan hardasa yarım saatlıq yoldu. Əslində, yolun uzunluğunu fikirləşmirəm, gecə yenə tək qalmalıyam, onu fikirləşirəm, bir də arağı tək içməyin dərdi götürüb məni...

Sağollaşıb çıxıram. Evin damına, sobanın bacasına baxıram. Bacanın ağzına yanakı kərpic qoyublar, tüstü kərpicin yanındakı boşluqlardan çıxıb göy üzünə millənir.

Göy üzü tərtəmizdi, bir tikə də bulud yoxdu.

Yağış yağmır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

Elman Eldaroğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Şair, publisist Tapdıq Əlibəyli haqqında o qədər deyilib, o qədər yazılıb ki, deyiləsi bir söz qalmayıb. Heç bilmirəm nədən başlayım. Sosial şəbəkədəki səhifəsini araşdırdıqca onun nə qədər alicənab, dostcanlı, genişürəkli adam olduğunun şahidi oluram. Bütün bayramlarda, o cümlədən dostların ad günlərində insanları müntəzəm təbrik etməyə tələsir. Sanki bunu özünə bir borc bilir…

Bəlkə bir az yaradıcılığından söhbət açım, fərqli bir rakusdan ona yanaşım? Yox, yaxşısı budur, onun şəxsi keyfiyyətlərindən danışım. Tapdıq mənim də ata-baba yurdum Yardımlıda, Bürzünbül kəndində dünyaya gəlib. İnsanları qoçaq, mərd, məğrur və cəsur olduqları üçün o kəndə həmişə Yardımlının Çeçenstanı demişəm. Bürzünbül kəndi dağların qoynunda yerləşir. İnsanları zəhmətkeş, əməksevərdirlər. Süfrələrində yalnız halal nemətlər görərsən...

Yaxşı yadımdadır, el ağsaqqalı Mir Baxas ağa haqqında film hazırlayanda yolum o kəndə düşmüşdü. Kənd əhalisinin necə mehriban, qayğıkeş olduqlarına heyran qalmışdım. Uşaqdan böyüyə hər kəs can yandırır, filmin uğurlu alınmasında bizə kömək edirdilər. Yeri gəlmişkən, uzun illər prokurorluq orqanlarında çalışan, şeirlərinə bir sıra məşhur mahnılar bəstələnən, şair Sabir Abdinov da həmin kənddəndir. 

Bax, haqqında danışdığım Tapdıq Əlibəyli bu kənddə, Abış kişinin ailəsində dünyaya gəlib. Burada böyüyüb boya-başa çatıb. Orta təhsilə qonşu Hamarkənd məktəbində yiyələnib. Oranı tərifnamə ilə bitirib. Sonra Bakıya üz tutub, əvvəlcə Azərbaycan Dövlət Pedaqoji Universitetində oxuyub, daha sonra Bakı Dövlət Universitetində ali təhsil alıb... 

Daxili dünyası çox zəngin, həssas, güclü olmağı xoşlayan adamdır. Hər eşitdiyinə inanmaz, necə deyərlər, həqiqət onun üçün gözlə qulağın arasında baş verən hadisələrdən ibarətdir...

Dövlət mustəqilliyimizin bərpa edilməsinin 20 illiyinə ithaf olunmuş “Azərbaycan” adlı diski kütləvi tirajla işıq üzü görüb. Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin, Azərbaycan Jurnalistlər Birliyinin, Azərbaycan Ağsaqqallar Şurasının, Türk Ağsaqqalları Birliyi (TAİB) Təşkilat Komitəsinin üzvü, “Heyrət” dərgisi və “Konstitusiya” qəzetinin təsisçisidir. Yanılmıramsa indiyədək iyirmi beşə yaxın kitabı işıq üzü görüb...

Jurnalist, yazıçı Akif Cabbarlı onun barəsində deyir:- “Tapdıq Əlibəyli imzası mənə çoxdan tanış idi. Şeirlərindəki vətənpərvərlik hissləri, yurdsevərlik duyğuları bu adamın bütövlüyündən, milli ruhundan, mərdliyindən soraq verirdi. Və bir gün görüşməli olduq. Türk Ağsaqqalları İctimai Birliyinin təsis yığıncağında bir araya gəldik. İlk baxışdan bu adamın Vətənə, dövlətə nə qədər böyük məhəbbət bəslədiyini, Azərbaycanı, Azərbaycan əsgərini bağrına basmağı özünün şərəf işi, vicdan borcu hesab etdiyini duymaq o qədər də çətin deyildi. Tədbirin sonunda xeyli söhbətləşdik, sonra digər dostlarımızla birgə çay süfrəsi ətrafında fikir mübadiləsi də etdik, düşüncələrimizi bölüşdük. Ayrılanda mənə “Payız çöhrəsində yazdı 44 gün” adlı şeir toplusunu bağışladı. Və təvazökarlıq duyğuları ilə: “...vərəqləyin, xoşunuza gəlsə, fikrinizi bildirərsiniz”, dedi. Bu istiqanlı adam bəziləri kimi mütləq bir yazı amacında olduğunu demədi və onun bu təbiiliyi də ürəyimcə oldu.”

Ümumiyyətlə Tapdıq Əlibəylinin ədəbi yaradıcılığı “Qızıl qələm” media mükafatı, Səfərbərlik və Hərbi Xidmətə Çağırış üzrə Dövlət Xidmətinin “Fəxri diplom” və “Hərbi vətənpərvərlik - 80” Yubiley medalı, Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Azad Həmkarlar İttifaqının, Alimlər Evinin və Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyat İnstitutunun “Təşəkkürnamə” və diplomlarına layiq görülüb. Prezident təqaüdçüsüdür...

O, sözün əsl mənasında könül adamıdır, səmimidir, qeyri təbiilik ruhuna yaddır. Əzəmətli görünüşü isə vücuduna bir başqa yaraşıq verir. Necə deyərlər, köhnə kişilərə xas olan görkəmi onu daha da zabitəli göstərir. Azərbaycançılıq ənənələrinə həmişə sadiqdir, ona böyük dəyər verir…

Bəli, ağsaqqallığı, müdrikliyi ilə qəlblərdə yuva quran Tapdıq Əlibəylinin artıq 62 yaşı na qədəm qoyub. Ona möhkəm can sağlığı arzulayırıq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

Nüfuzlu “Primetime Emmy Awards” - 2023 televiziya mükafatına bütün kateqoriyalar üzrə nominantların siyahısı açıqlanıb. Proqrama 2022-ci il iyunun 1-dən 2023-cü il mayın 1-nə qədər olan dövrdə yayımlanan layihələr daxil olunub. 

Bu barədə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalı XXL dərgisinə istinadən məlumat verir. 

Nominasiyalarda ən çox “Varislər” serialının adı hallanır. O, eyni zamanda, 27 kateqoriyada qələbə uğrunda mübarizə aparacaq. “The Last of Us” - 24, “Ağ lotus” komediya dramı isə - 23 nominasiyaya layiq görülüb. Bundan başqa, nominasiya sayına görə “Ted Lasso”, “Möhtəşəm xanım Meyzel”, “Ayı”, “Didişmə”, “Vəhşi: Ceffri Damerin hekayəsi” və “Vensdey” liderlər arasında yer alıblar. 

Aktyorlar arasında “Qəribə El” televiziya filmindəki roluna görə Deniel Redkliff, “Qara quş” altıseriyalı bioqrafik trillerdəki roluna görə Teron Ecerton, eləcə də Stiven Yan (“Didişmə” serialı), Kumeyl Nanciani (“Çippendeylsə xoş gəlmisiniz” şousu), Maykl Şennon (“Corc və Temmi” layihəsi) və Evan Piters (“Vəhşi: Ceffri Damerin hekayəsi”) mükafata layiq görülüblər.

Digər kateqoriyalarda Pedro Paskal, Ceremi Strong, Bob Odenkyork, Martin Şort, Ceyson Sudeykis və digərləri mükafata təqdim edilib. Aktrisalar arasında baş mükafatlara namizədlər sırasında Nataşa Lionn, Reyçel Brosnaxen, Cenna Ortega, Cessika Çesteyn, Ali Vonq və başqaları da vardır.

“Emmi” mükafatının 75-ci təqdimatı mərasimi sentyabrın 15-də olacaq və Fox kanalı ilə nümayiş olunacaq.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının “Ulduz” jurnalı ilə birgə Biri ikisində layihəsində bü gün Debüt vaxtıdır, Xanım Sevərin şeirləri ilə tanışlıqdır.

DEBÜT                                                                                                                                                                                                           

Xanım SEVƏR

KƏLBƏCƏR

Dözmürdük biz sənin ayrılığına,

Elindən aralı qalan Kəlbəcər.

Dərbədər salaraq övladlarını,

Etmişdilər səni talan, Kəlbəcər.

Həsrətlə baxırdıq Murova sarı,

Çarə eyləmirdi dağların qarı.

Şükür kərəminə, ey uca Tanrı,

Dönür qucağına balan, Kəlbəcər.

Yağı əlindəydi ləlü-gövhərin,

Vədəsiz solmuşdu şux gözəllərin.

Aldı qisasın ər igidlərin,

Etdilər düşməni yalan, Kəlbəcər.

Xanım illər idi intizarındı,

Dəlidağ əyilməz dağ vuqarındı.

Qarşıla,öz doğma balalarındı

İndi qucağına gələn, Kəlbəcər.

Düşməni eylədik yalan, Kəlbəcər.

ŞUŞAM MƏNİM

Şeir, sənət beşiyisən,

Başı qarlı Şuşam mənim,

İllərdir bizi gözlədin,

Etibarlı Şuşam mənim.

Qovuşur indi gül gülə,

Qoynunda xarıbülbülə,

Bax, gəlirik gülə-gülə,
Düz ilqarlı Şuşam mənim.

Buludlardan yuxarısan,

Qarabağın vüqarısan,

Elin qiymətli varısan,

Xoş baharlı Şuşam mənim,

Başı qarlı Şuşam mənim.

ANAMDIR MƏNİM

Nə qədər ürəkdən yananım olsa,

Halıma qalanım anamdır mənim.

Ayağım büdrəyib yıxılan zaman
Qadamı alanım anamdı mənim.

Onu əvəz etməz dünyada heç kim,

Odur güvənc yerim, qəlbimə hakim.

Bir gün köçüb getsəm, oxunsa hökm,
Saralıb solanım anamdır mənim.

O həm sirr yerimdi, həm güvəndiyim,

Tərifə söz yetməz, hansını deyim?

Bəzən nəhs gətirsə bəxtim, taleyim,
Saçını yolanım anamdır mənim.

Halıma yananım anamdır mənim.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.07.2023)