Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Qardaş Türkiyədən müsahibələrimiz davam etməkdədir. Budəfəki müsahibimiz dəyərli yazar, redaktor Turgut Alp Eroğlu bəydir. 

-Salam Turgut Alp Eroğlu bəy! Necəsiniz? Zəhmət olmasa azərbaycanlı oxuculara özünüz haqqında məlumat verərdiniz.

-Salam, Habil bəy. Əvvəla, bu müsahibə vasitəsilə mənə azərbaycanlı qardaşlarımla tanış olmaq imkanı verdiyiniz üçün sizə çox təşəkkür edirəm. Mən özümü azərbaycanlı kimi görürəm. Köklərimiz oradan gəlir. Bizim təkcə irqi deyil, həm də tarixi, mədəni və ədəbi ümumiliyimiz var. Məncə, bu, daha çox vacibdir. Çünki eyni mədəniyyət dairəsində olan insanlar ümumi həyat qura, bir-birini başa düşə bilərlər.

Özümdən danışsam: Mən Anadolunun ortasında şirin bir şəhər olan Tokatda doğulmuşam. Uşaqlıqdan məni narahat edən mövzular, suallar ədəbiyyat aləminə sürüklədi. Özüm türkologiya fakültəsinin məzunu olduğum üçün ədəbiyyat, incəsənət, tarix və mədəniyyət hər zaman həyatımın bir parçası olub. Mənim gözümdə həyat tapmaca kimidir. Hər şey dağınıq və parçalanmışdır. Düzgün və mənalı parça tapmaq mənə həyatı bir az daha anlamağa və irəliləməyə kömək edir. Bu həmişə asan olmur. Bəzən həqiqəti tapdığını düşünürsən, amma yanılırsan. Təkrar dəyişmək və yenidən başlamaq lazımdır. Həyat mənim gözümdə belə görünür. Bu prizmadan bir roman, bir şeir kitabı yazdım. “Çığ” jurnalının baş redaktoruyam. Ona görə də düzgün və mənalı parçaları axtarıram. Məqsədim ömrümün sonunda tapmacanı tamamlamaqdır. Yəni bütün parçaları yerinə qoymaq. Mümkün olub-olmadığını bilmirəm.

-Ədəbiyyata marağınız nə zaman və necə başladı?

-Uşaqlığımda deyə bilərəm. Ailə daxilində oxunan şeirlər və nağıllar bütün mənəvi və emosional dünyamı formalaşdırdı. Bilirsiniz, şeirlərin sehrli dünyası var. İnsanları öz yoluna çəkir və onları uzaqlaşdırır. Şeirdəki duyğu və düşüncə insanı özünə cəlb edir və o duyğunu heç yaşamamış olsanız belə, şair sizə o duyğunu yaşadır və o düşüncəni beyninizə işlədir. Ona görə də, məncə, şair olmaq çox çətin bir məqamdır. O, həm hikməti, həm də dəliliyi ehtiva edir. Bu həm ekstaz, həm də canlılıq halıdır. Həm zahidliyi tələb edir, həm də lazım gələndə bütün xalqın qabağında gəzməyi. Qəribə vəziyyətdir. Şairi və şeiri kim müəyyənləşdirə bilər… Əbihəyat bulağı kimidir. Ona həyat verilir, amma çətin bir həyat. Fanilər arasında ölməz hissləri yaşamaq asan deyil. Sözləriniz əsrlər boyu təkrarlanır. Hissləriniz və düşüncələriniz başqa insanlar tərəfindən təkrar-təkrar tərənnüm olunur. Beləliklə, fani vücudunuz torpağa qarışsa da, bir söz olaraq mövcud olmağa davam edirsiniz. Mənə elə gəlir ki, mən bu çeşmədən bir qurtum aldım.

-Əsərləriniz mövzusu məlumat verə bilərsinizmi?

-Ədəbiyyat sahəsində üç əsərim var. Birincisi “Anubis’ten Kaçış” adlı romanımdır. Bəziləri bunun fantastik bir roman olduğunu söyləyirlər. Mənim gözümdə belə deyil. Anubis ölümün simvoludur. Ölüm fantastik bir şeydirmi? Əslində müsahibəmizin əvvəlindən bəhs etdiyim həyatın bütün hissələrini romanımda yaratdığım qəhrəmanların gözü ilə izah etməyə çalışdım. Həyat nədir, niyə varıq, niyə yaşayırıq və necə yaşamalıyıq? Bu romanda bu suallara cavab axtarıram. Mənim gözümdə həyat onsuz da ola bildiyi qədər fantastikdir. İnsanlar həyatın sirrini tapmış kimi danışırlar; Bu mənə çox qəribə görünür. Bu qədər asandırmı? “Döngü” mənim şeir kitabımdır. Bu kitabda mənə məxsus şeirlər var. Üçüncüsü “Çığ” jurnalı. Yeri gəlmişkən, deməliyəm ki, mən bütün bunları planlı və proqramlı şəkildə etməmişəm. Hamısında özümü tapdım. “Çığ” jurnalı da belə oldu. O, həyatıma qəfil və kortəbii şəkildə daxil oldu. İndi bütün fikrimi və həyatımı alır. Bu əsərlər həyat haqqında tapmacaya bənzətdiyim parçalar tapdıqca ortaya çıxdı. Güman edirəm ki, bunlar tapdığım hissələrin hamısının nəticələridir. “Çığ” jurnalı bir çox insanı bir araya gətirən bir qurumdur. Bu məni həyəcanlandıran bir şeydir. 7-ci sayımızı dərc edəcəyik. Bir çox insan bu jurnala töhfə verdi. Biz həm rəqəmsal mediada iştirak edirik, həm də çapda seçim olaraq görünəcəyik.

-Hər hansı bir yazı rutininiz varmı?

-Qətiyyən deyə bilərəm ki, yox. İllərlə saxladığım şeylər birdən-birə yazılı şəkildə ortaya çıxır. Hər şeyin bir vaxtı olduğuna inanıram. Düşüncələr və hisslər insanlarda yetkinləşməlidir. Məncə, sirrini bilmədiyin bir şey haqqında nəsə söyləmək ədəbsizlikdir. Yazmağa dəyər bir şey tapmaq və onu öz yaşantılarının süzgəcindən keçirərək ədəbi dildə ifadə etmək çoxlu təfəkkür, qavrayış şüuru, səbr və doğru zaman tələb edir. Çox əsər çıxarmaq mənim üçün vacib deyil. Zamanı gələndə yazmalı olduğumu yazıramsa, özümü həyatda borcumu yerinə yetirmiş hesab edirəm.

-Türkiyədə mütaliədən (okuma) razısınızmı?

Bu sualın cavabı təəssüf ki, yox olacaq. Biz fərqli cəmiyyətik: Mədəniyyətimiz, adət-ənənələrimiz və həyat tərzimiz digər Avropa cəmiyyətlərindən fərqlidir. Ancaq mən bu müqayisəni apararkən, düz yolda olduğumuzu nəzərdə tutmuram. Bəzi məqamlarda biz cəmiyyət olaraq dəyişikliyi ələ ala bilməmişik. Hələ də əqli cəhətdən qədim zamanların adət-ənənələrinə bağlı olan və müasir cəmiyyətin öhdəliklərini qəbul etməyən insanlar çoxdur. Mən bu vəziyyəti zərurət kimi görürəm. Teatra getmək, kitab oxumaq, sənətlə məşğul olmaq zərurətdir. Halbuki bizimkilər bunu heç ehtiyac kimi də görmürlər. Bu, böyük problemə səbəb olur. Sənətlə məşğul olan insanlar özlərini cəmiyyətə tanıtmaqda çətinlik çəkirlər. Cəmiyyət bizi əbəs cəhdlər içində kimi görür. Bu, aradan qaldırılmalı və düzəldilməsi gərəkli sosial problemdir. Əgər bunu etmək mümkün olmayacaqsa, yəni cəmiyyət müasir əxlaqa, həyat tərzinə uyğunlaşmasa, məncə, cəmiyyətimizin gələcəyi olmayacaq. Bu qədər həyati bir məsələdir.

-Ənənəvi ya digital kitaplara üstünlük verirsiniz?

-Həyatın əsas dinamikliyinin dəyişiklik olduğuna inanıram. Dəyişməyən hər halda yox olur. Həyatın hər sahəsində dəyişikliklər baş verir. Bunlardan faydalanmaq üçün istifadə etdikdə həyatın ritmini də tutmuş olursunuz. Bizim “Çığ” jurnalı da rəqəmsal platformada nəşr edilir. Bununla belə, çap şəklində də dərc olunacaq. Məncə, biri digərini tamamlayan bir vasitədir. Rəqəmsal platformalar asan çatdırılma baxımından bir çox üstünlüklərə malikdir. Çap olunub kitaba çevrilmək virtualın reallığa çevrilməsinə bənzəyir. Məncə hər ikisi olmalıdır.

-Təsisçisi olduğunuz “ÇIĞ” dərgisi haqqında məlumat verə bilərsinizmi?

-Məmnuniyyətlə sizə məlumat verim, Habil müəllim. Siz də “Çığ” jurnalının yazarlarındansınız. Bilirəm ki, yaxından izləyirsiniz. Azərbaycandan və Türkiyənin hər yerindən, türkcənin danışıldığı və yazıldığı ölkələrdən də yazarlarımız var. Biz bu jurnal vasitəsilə yazan, düşünən, sənətlə çıxış edən insanları bir araya gətirir, onların səsi, sözü olmağa çalışırıq. Biz bu məqsədə doğru böyük səylə çalışırıq. “Çığ” jurnalı ədəbiyyat mərkəzli mədəniyyət, incəsənət və fəlsəfə jurnalıdır. Sənəti bütövlükdə dərk etmək lazımdır. Sənətin bütün sahələri bir-biri ilə təmasdadır. Rəqəmsal jurnalımızda həm şəkil qalereyamız var, həm də video guşəmizdə şairlərin şeirlərini səsləndirdiyi videoları yerləşdiririk. Musiqi, rəssamlıq, ədəbiyyat hamısı birlikdədir. Yenə də bu kontekstdə qeyd etməliyəm ki, yazıçı və sənət adamlarının əməkdaşlığının yaratdığı çalışmanı çox dəyərli hesab edirəm. Hər kəsin müxtəlif istedadları var və insanlar kollektiv şüurla bir-birini tamamlamağa, həmrəylik içində sənət adına nəsə etməyə çalışırlar. Bu axtardığımız və ehtiyac duyduğumuz mühitdir. Ona görə də “Çığ” jurnalına böyük əhəmiyyət verirəm. Gələcəkdə də yeni layihələr hazırlamağa davam etmək, incəsənətə, ədəbiyyata bir az da olsa təzə nəfəs olmaq istəyirəm.

-Azərbaycan ədəbiyyatını izləyirsinizmi? 

-Söhbətimizin əvvəlində demişdim ki, mən özümü azərbaycanlı kimi görürəm, kökümüz oradan gəlir. Bu təsadüfi bir söz deyil. Yenə də şeirin həyatıma necə təsir etdiyindən bəhs etmişdim. O şeirlər Füzuliyə, Nəsimiyə, Şah Xətaiyə və bir çox başqa şairlərə məxsusdur. Bu adlar əslində bizim mahiyyətimizdir. Onlar bizi, dilimizi, mədəniyyətimizi, düşüncə və duyğu dünyamızı yaratdılar. Onların qoyduğu miras üzərində nəsə etməyə çalışırıq. Başqa bir mövzu da var ki, onu qeyd etməyə bilmərəm, o da Azərbaycan musiqisidir. Azərbaycan bu baxımdan Türkiyədən xeyli irəlidədir. Azərbaycanın ustad musiqiçilərini heyranlıqla dinləyirəm. Bunların arasında Şövkət Ələkbərova, Sara Qədimova kimi adlar var.

-Müsahibə üçün çox sağ olun!

-Siz də!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(31.05.2024)