“Şuşa İli” ilə bağlı Özbəkistanda çoxsaylı tədbirlər, təqdimatlar, layihələr həyata keçirilib. Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin direktoru Samir Abbasov bu barədə AzərTAC-a geniş müsahibə verib. Daycest bölümündə həmin müsahibəni diqqətinizə çatdırırıq.

-Samir müəllim, “Şuşa İli” ilə bağlı rəhbərlik etdiyiniz Mərkəz tərəfindən Özbəkistanda hansı işlər, layihələr həyata keçirilib? 

-Əvvəlcə qeyd etməliyəm ki, 2022-ci ilin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyev tərəfindən “Şuşa İli” elan olunması mədəniyyət paytaxtımız Şuşanın dünyada tanıdılması istiqamətində uğurlu oldu, bu istiqamətdə Özbəkistanda da xeyli layihələr, tədbirlər reallaşdırıldı. Azərbaycan xalqının Şuşada yaratdığı zəngin mədəniyyəti, poeziyanı, memarlıq və incəsənət abidələrini, bu şəhərin məşhur şəxsiyyətlərini dünyada tanıtdırmaq istiqamətində xeyli işlər görüldü. 

Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə 2022-ci ilin yanvar ayında Özbəkistan Jurnalistlər Birliyi və “Özbəkistan-Azərbaycan” Dostluq Cəmiyyəti ilə birlikdə qardaş ölkədə Azərbaycan haqqında elan olunan Özbəkistan KİV-də ən yaxşı məqalə müsabiqəsinin əsas nominasiyası Şuşaya həsr edildi və nominasiya “Şuşa – Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı” adlandırıldı. Müsabiqə nəticəsində sözügedən nominasiya üzrə Özbəkistan mətbuatında Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı Şuşa şəhəri, onun tarixi, mədəniyyəti, ədəbi həyatı haqqında çoxsaylı məqalələr, televiziya verilişləri yayımlandı və müsabiqəyə təqdim edildi. Ötən il dekabrın 26-da sözügedən müsabiqəyə yekun vuruldu və qaliblər fəxri diplomlar, pul mükafatı ilə təltif olundular. 

Biz, “Şuşa İli” elan olunması ilə əlaqədar Özbəkistanlı jurnalistlərin Azərbaycana mediaturunu da təşkil etdik. Belə ki, 2022-ci il oktyabrın 21-26-da Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin təşkilatçılığı ilə “Mening Yurtim 5” telekanalının jurnalistlərinin Azərbaycana, işğaldan azad olunmuş bölgələrə mediaturunu təşkil etdik.

Mediatur çərçivəsində Özbəkistanlı jurnalistlər Azərbaycanın Ermənistanın işğalından azad olunan Füzuli, Şuşa, Zəngilan, Ağdam rayonları və Gəncə şəhərində oldular və bu səfərlə bağlı geniş reportajlar hazırladılar. Özbəkistan Televiziyasında jurnalist Manuçehr Qalandarzadənin aparıcılığı ilə efirə gedən verilişdə Azərbaycanın musiqi və poeziya beşiyi, "Qafqazın konservatoriyası" – Azərbaycan mədəniyyətinin paytaxtı Şuşa şəhəri haqqında geniş məlumatlar əks olundu. Qeyd olunan bu verilişdə xüsusi vurğulanır ki, 30 ilə yaxın ermənilərin işğalı altında qalan Şuşa şəhərinin bir çox binaları, o cümlədən məşhur tarixi memarlıq abidələri işğalçılar tərəfindən xüsusi barbarlıq həyata keçirilərək dağıdılıb və bununla bağlı verilişdə çoxsaylı videogörüntülər də əks olunub. 

Şuşa haqqında verilişdə Azərbaycanda Vətən müharibəsində həlak olmuş əsgərlərin xatirəsinin rəmzi kimi qəbul edilmiş, həmçinin Azərbaycan Ordusunun Qələbəsinin rəmzi kimi də tanınan “Xarıbülbül” çiçəyi və onun formasında olan simvoldan da söz açılıb. Verilişdə, həmçinin klassik Azərbaycan poeziyasının xanım şairi, eyni zamanda, ictimai xadimi olmuş Xurşidbanu Natəvan və onun XVIII əsrə aid tarixi-memarlıq abidəsi hesab edilən mülkü haqqında da geniş məlumatlar öz əksini tapıb. 

Aparıcı M.Qalandarzadə XVIII əsrdə yaşamış Azərbaycan şairi və dövlət xadimi, Qarabağ xanlığının vəziri Molla Pənah Vaqifin məqbərəsini də ziyarət edib, bu binanın Şuşa şəhərinin Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən tutulmasından sonra ciddi ziyan gördüyünü, yalnız divarlarının qaldığını qeyd edib. O, şəhər azad olunduqdan sonra Azərbaycan dövləti tərəfindən Vaqifin muzey-məqbərə kompleksinin bərpa edildiyini vurğulayıb.

- “Şuşa İli” ilə bağlı Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi Özbəkistanın aparıcı universitetlərində, mədəniyyət müəssisələrində Azərbaycan ocaqları, guşələri yaradıb. Bu barədə də fikirlərinizi bölüşərdiniz. 

-Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə Daşkənddəki tarixi “Turan” kitabxana-informasiya Mərkəzində yaradılan “Qarabağ guşəsi”nə Azərbaycan mədəniyyətinin beşiyi olan Qarabağ diyarının mədəni irsi, abidələrinə dair nəşrlər, milli xalçalar, suvenirlər, Qarabağ geyimləri hədiyyə olunub. Özbəkistanda keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti və ədəbiyyatı günləri çərçivəsində “Qarabağ guşəsi” hər iki ölkənin mədəniyyət xadimləri, alimləri, ziyalıları, dövlət nümayəndələri tərəfindən ziyarət olunur və daimi olaraq guşə nəşrlərlə zənginləşdirilir. Bu guşədə tanınmış qarabağlıların portretləri, posterlər, Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin əl işləri dərnəyində incəsənətin müxtəlif sahələri ilə məşğul olan uşaqların hazırladığı əsərlər ələlxüsus da “Xarıbülbül” ikonası iştirakçılara təqdim olunur. 

2022-ci il aprelin 14-də Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən Özbəkistanın Surxandərya vilayətində keçirilən Azərbaycan mədəniyyəti günləri çərçivəsində Termiz Dövlət Universitetində Xurşidbanu Natəvan adına Azərbaycan Ocağının açılışı olub. Açılışda Azərbaycanın və Özbəkistanın dövlət nümayəndələri, tanınmış elm və mədəniyyət xadimləri iştirak ediblər. Azərbaycan Ocağında Xurşidbanu Natəvanın böyük portreti, şairənin həyat və yaradıcılığı haqqında məlumat lövhəsi, habelə Şuşa və Qarabağa aid banerlər, rəsm və fotolar yerləşdirilib. 

Termiz Dövlət Universitetində ayrılan xüsusi zalda Azərbaycan və Özbəkistanın dövlət bayraqları, ölkələrimizin siyasi xəritələri, Şuşanın simvolu Xarıbülbül maketi, Qarabağın milli qadın və kişi geyimləri bəzəyir. 

Azərbaycan Ocağında xüsusi kitabxana təşkil edilmişdir ki, buraya hədiyyə olunmuş nəşrlər arasında Ulu Öndər Heydər Əliyevin həyat və fəaliyyəti, Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə ölkəmizin iqtisadi inkişafından bəhs edən kitablar, “Qarabağ həqiqətləri” seriyasından Heydər Əliyev Fondu tərəfindən rus və ingilis dillərində çap edilən nəşrlər, Azərbaycan mədəniyyəti və erməni işğalına dair çoxsaylı kitablar yer alır. Bundan başqa, kolleksiyada Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin özbək dilində Azərbaycan tarixi, dövlətçiliyi, mədəniyyəti, ədəbiyyatı ilə bağlı çap etdirdiyi kitablar da yer alıb.

Adıçəkilən bu ocaqda Azərbaycanın şair və yazıçılarına aid portretlər, milli suvenirlərimiz, milli incəsənətimizə aid əl işləri də nümayiş etdirilir.

Xurşidbanu Natəvanın adını daşıyan Azərbaycan Ocağında ayrıca Azərbaycana dair kitabxana da fəaliyyət göstərir və burada iki ölkə arasında mədəni-ədəbi əlaqələrə dair görüşlərin, açıq dərslərin keçirilməsi, gələcəkdə isə onlayn formada Azərbaycan dili kurslarının təşkil olunması nəzərdə tutulub. 

- Samir müəllim, bildiyimiz kimi Mədəniyyət Mərkəzinizin təşəbbüsü və təşkilatçılığı ilə Qarabağda XIX əsrdəki “Məclisi-fəramuşan” poeziya məclisi yenidən təşkil edilib, bu poeziya məclisinin ilk görüşü də Azərbaycan və Özbəkistanın şairləri arasında keçirilib. Bu məclisin bərpa edilməsi layihəsi haqqında da məlumat verərdiniz. 

“Şuşa İli” çərçivəsində biz, Azərbaycanın və Özbəkistanın gənc şairlərinin iştirakı ilə “Məclisi-fəramuşan” poeziya məclisini iki əsrdən sonra hər iki ölkənin gənc şairlərinin iştirakı ilə bərpa edilməsi layihəsini irəli sürdük. Bu poeziya məclisinin əsas məqsədi Azərbaycan xalqının Qarabağda yaratdığı mədəniyyəti, ədəbiyyatı, poeziyanı dünyaya tanıtmaq, istedadı olan gənc şairləri üzə çıxarmaq, poeziyanın aktual məsələlərinə dair fikir mübadiləsi aparmaq, türk dünyası şairləri arasında ədəbi əlaqələri və həmrəyliyi genişləndirmək və onlar arasında əməkdaşlıq platforması yaratmaqdır. 

28 ildən sonra ötən ilin aprelin 17-də Azərbaycan mədəniyyətinin paytaxtı Şuşada Azərbaycan və Özbəkistan şairlərinin iştirakı ilə “Məclisi fəramuşan” şairlər məclisinin rəsmi açılışı oldu. Açılış mərasimində Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi, hər iki ölkənin Yazıçılar birliklərinin rəsmiləri, habelə şairlərimiz, incəsənət xadimlərimiz iştirak etdilər. Əvvəlcə qonaqlar klassik Azərbaycan poeziyasının, Qarabağ ədəbi məktəbinin tanınmış nümayəndələri Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi, habelə Xurşidbanu Natəvanın sarayı və onların Şuşa şəhərinin mərkəzində qoyulmuş büstlərini ziyarət etdilər və büstlərinin qarşısına gül-çiçək dəstələri qoydular. Rəsmi çıxışlardan sonra Molla Pənah Vaqifin məqbərəsi önündə Azərbaycanın xalq şairi Nəriman Həsənzadə, şair-yazıçılar İlqar Fəhmi, Sayman Aruz, Özbəkistan Yazıçılar Birliyinin sədr müavini, özbək şair Qayrat Məcid, tərcüməçi-ədəbiyyatşünas alim Babaxan Şərifin də iştirakı ilə Vətən, Qarabağ, ədəbiyyat, sənət, türk dünyası, birlik, həmrəylik mövzusunda şeirlər səsləndirildi. Şairlər məclisində gözəl musiqi nömrələri və muğamlarımız ifa olundu. 

“Məclisi-fəramuşan” poeziya görüşündə Azərbaycan Dövlət Televiziyası tərəfindən videoçəkilişlər aparıldı və "Körpü" verilişində yayımlandı. 

Qeyd etmək istəyirəm ki, biz ötən il hər ay bu poeziya görüşlərini hər iki ölkənin gənc şairlərinin iştirakı ilə onlayn formatda keçirdik, tədbirdə səsləndirilən şeirlər tərcümə edilərək iki dilli layihə əsasında çap ediləcək. 

Bu il isə Azərbaycan Mədəniyyət Nazirliyi, TÜRKSOY təşkilatının dəstəyi ilə şairlər məclisini Türk Dövlətlər Təşkilatının digər üzv ölkələrinin şairlərinin də iştirakı ilə Şuşada keçirilməsini planlaşdırırıq və layihənin dostluğumuzu, qardaşlığımızı, ədəbi əlaqələrimizə töhfə verən bir mübadilə, əməkdaşlıq platformasına çevriləcəyinə inanırıq. 

-Daha bir gözəl layihəniz “Şuşa İli” ilə bağlı Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi tərəfindən Azərbaycanın tanınmış şairəsi Xurşidbanu Natəvanın əsərlərinin özbək dilinə tərcümə və nəşri oldu. Gələcəkdə də belə layihələrin reallaşdırılması nəzərdə tutulurmu? 

-Bildiyimiz kimi, Xurşidbanu Natəvan XIX əsrin görkəmli Azərbaycan şairəsi, Qarabağ xanının qızı, çoxcəhətli istedad sahibi, şairliyi ilə yanaşı, həm də mahir rəssam kimi tanınaraq dövrünün mədəniyyət hamisi kimi də şöhrət tapmışdır. Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzinin layihəsi ilə Xurşidbanu Natəvanın əsərləri toplanaraq Özbəkistanlı şair-tərcüməçi Şaxlo Qasımova tərəfindən özbək dilinə tərcümə edilərək nəşr olundu. Özbək dilində nəşr olunan “Xurshidbonu Notavon – Xurshidga yetar boshim” adlı nəşrdə Qarabağın son xanının qızı olan Xurşidbanu Natəvanın ədəbi irsi ilk dəfə geniş həcmdə bədii tərcümədə özbək oxucularına təqdim edilir. 

Nəşrdə şairənin özü tərəfindən çəkdiyi rəsmlərin fotoları, şəxsi kolleksiyasına aid şəkillər də yer alıb. Nəşr yüksək poliqrafik üslubda, illüstrasiya ilə hazırlanıb. Bu nəşrin hazırlanmasında bizim hörmətli akademikimiz, Nizami Gəncəvi adına Ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru Rafael Hüseynov da yaxından iştirak etdi və kitaba “Günəş xanımın gerçəyə dönmüş arzusu” adlı geniş “Ön söz” yazdı.

Qeyd etmək yerinə düşər ki, adıçəkilən bu nəşr həm Azərbaycan, həm də özbək dilindədir və hər iki ölkədə bu layihə böyük maraqla qarşılandı. 

“Xurshidbonu Notavon Xurshidga yetar boshim” adlı nəşrin Bakı şəhərində keçirilən 8-ci Beynəlxalq Kitab Sərgisində habelə Özbəkistanda keçirilən “TASHKENT BOOK FEST” Beynəlxalq Kitab Sərgi-Yarmarkasında təqdimat mərasimi keçirilib. 

Özbəkistandakı Heydər Əliyev adına Azərbaycan Mədəniyyət Mərkəzi bundan sonra da bu istiqamətdə işlərini davam etdirəcək və xalqımızın görkəmli şəxsiyyətlərinin, böyük ədiblərinin, tarixinin, mədəniyyətinin, incəsənətinin qardaş Özbəkistanda tanıdılmasına, təbliğinə öz töhfəsini verəcəkdir.

Şəkildə: Keçirilən bəzi tədbirlərdən görüntülər.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(09.01.2023)