Etibar Cəbrayıloğlu, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün
Xeyli vaxtdır gözləyirdim ki, şair dostum Qulu Ağsəsin təzə kitabı çıxsın. Kitab çıxdı! Amma və lakin... Nəşr edilən bu yeni kitab Qulu Ağsəsin öz kitabı deyil, onun yaradıcılığı haqqında yazılıb.
Müəllifi də Bakı Slavyan Universitetinin dosenti, fəlsəfə doktoru Kəmalə Umudovadır. Kəmalə xanım kitabına elə gözəl bir ad seçib ki, onu oxumamaq mümkün deyil- “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs”... Lakin Kəmalə xanım oxuculara necə deyərlər, yol da göstərir.
Bu kitabı necə oxumalı...
Kəmalə Umudova yazır: “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs” adlanan bu araşdırma ilk olaraq on iki məqalədən və onları müşayiət edən “Ön söz əvəzi” və “Son söz əvəzi”ndən ibarət idi, lakin kitab üzərində iş prosesi əlavələrin və yeni məqalələrin yaranması ilə nəticələndi. Poetik mətnin oxunması, təhlili öz mürəkkəbliyi ilə hər zaman böyük marağa səbəb olur, çünki hər bir doğru oxuma növbəti anlama mərhələsinə təkan verir. Kitabda oxucuların bu prosesdə yaxından iştirakını təmin etmək üçün şərh və təhlil obyekti olan şeirlərin tam mətnini məqalələrdən sonra verməyi qərara aldıq...
Qulu Ağsəs poeziyasının təməl ideyası ilə onun bədii mətndə ifadə olunması arasındakı uzlaşmanı göstərmək ümumi məqsədimizdir, daha doğrusu, bu istiqamətdə atılan ilk addımdır. Bu kitabın Qulu Ağsəs yaradıcılığının, çoxölçülü poeziyasının ana xəttini tapmaqda, oxucuları fikir labirintindən keçirməkdə onlara bələdçilik edəcəyinə, həmçinin gələcək kompleks araşdırmalar üçün yeni üfüqlər açacağına ümid edirik”.
Kəmalə Umudovanın fikrincə, kitabın əsas məqsədi müasir Azərbaycan poeziyasının görkəmli imzalarından biri Qulu Ağsəsin yaradıcılıq prinsiplərini, estetik görüşlərini, bədii dillə ifadə etdiyi aksioloji dəyərlər sistemini anlamaq, təhlil etmək, onun şeir modelinin böyük ədəbiyyata səciyyəvi-bədii strukturunun ideya (məzmun) strukturu ilə vəhdəti-cəhətini önə çəkmək və əsərlərini oxucuya yaxınlaşdırmaqdır.
Məqalələr fərqli başlıqlarla yazılsa da bütöv bir mətn kimi oxunmalıdır, çünki hər biri şairin yaradıcılığının poetikasının və fəlsəfi qatının təhlilinə, hermenevtik oxunuşuna yönəlib.
İpək günəş
Müəllif kitabda “Sənət dili”, “Sınaq məqamı”, “İncəsənət ruhun təcrübəsi kimi”, “Mətn və metamətn”, “Üçölçülü poeziya”, İpək günəş” və s. məqalələrin vasitəsi ilə şair, publisist, Əməkdar jurnalist, “Ulduz” jurnalının baş redaktoru Qulu Ağsəsin yaradıcılığını geniş və elmi şəkildə təhliil etməyə çalışıb.
Kəmalə xanım “İpək günəş” məqaləsində yazır: “Qulu Ağsəs poeziyasında günəşin qarşılanması, günəş obrazına müraciət, onun təntənəli gözəlliyinin vəsfi və təqdimatı çox mühüm mövzudur.
“İki yaşlı İpək Məcidə” şeirində karantin dövrünün məhkumluğuna, qaranlığına işıq saçan, ürəkləri təmənnasız saf sevgisi və həyat eşqi ilə isindirən iki yaşlı qızcığaz İpək Məcidə şair günəşin simvolu kimi müraciət edir:
Yollar yasaqdı, İpək,
Hava sazaqdı, İpək.
Çiçək taxıb telinə-
Çıx Günəşin yerinə.
“Üçölçülü poeziya” məqaləsində müəllif qeyd edir ki, Qulu Ağsəsə görünən deyil, görünməyən yazılar mənalı görünür: “... Qulu Ağsəs həm də onu deyir ki, Allahınız olsun, onun olmadığı yerdə söz axtarmayın, söz müqəddəsdir”
Çörəkpulundan ötrü yazdığım
reklam mətninə
rast gəldim
şəhərdə.
Sözlər üstümə qışqırdı:
Bizi niyə küçəyə atmısan?”
Müəllifin sözlərinə görə, araşdırmaya cəlb edilən nümunələr fəlsəfi suallar və onlara verilən cavablar üzərindən qurulmuş mətnlərdir, yerdə cavabı tapılmayan suallara başqa aləmlərdə cavab axtarmaq niyyətidir.
Kitaba filologiya elmləri doktorları, professorlar Bədirxan Əhmədli ilə Leyla İmaməliyeva rəy yazıblar. Redaktoru isə Sevinc Nuruqızıdır. “Təhsil” nəşriyyatında işıq üzü görən “Adı soyadını eşidən şair-Qulu Ağsəs” kitabı “Azərbaycan Kitab, Maarif və Poliqrafçılar” İctimai Birliyinin “Ədəbiyyatşünaslığa dəstək” layihəsi çərçivəsində nəşr olunub.
İstedadlı dostum Qulu Ağsəsin yaradıcılığını geniş və elmi şəkildə təhlil edən bu kitab çox maraqlıdır. Qulu Ağsəsin öz kitabları kimi...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.02.2024)
