Türk Dünyasının və dünya mədəni irsinin dəyərli xəzinəsi olan “Divanü lüğat-it türk” əsərinin yaranmasının 950 illiyi münasibətilə, eləcə də sözügedən əlamətdar hadisənin 2024-2025-ci illərdə
YUNESKO çərçivəsində qeyd olunacaq yubileylər siyahısına daxil edilməsi ilə əlaqədar Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu tərəfindən 13 dekabr 2024-cü il tarixində Parisdə, YUNESKO-nun mənzil- qərargahında “Dünyanın leksikoqrafiyada xəritələşdirməsi: Divanü lüğat-it türk əsərinin 950 illik yubileyi” adlı beynəlxalq konfrans təşkil olunub.
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondundan aldığı məlumata görə, konfransın məqsədi Mahmud Kaşğarinin 11-ci əsrdə
yaratdığı monumental əsərinin əhəmiyyətini yenidən araşdırmaq, onun müasir dövr üçün aktuallığını vurğulamaq və bu irsin gələcək
nəsillərə ötürülməsi üçün yeni təşəbbüslər irəli sürmək olub.
Açılışda çıxış edən Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova ortaq Türk mədəni irsinin ən qiymətli
əsərlərindən biri olan “Divanü lüğat-it türk”ün 950 illik yubileyinin 2024-2025-ci illərdə YUNESKO çərçivəsində qeyd olunmasının
böyük əhəmiyyət kəsb etdiyini, bu şah əsərin tarixi mahiyyəti və hazırda mədəniyyətlərarası dialoqda oynadığı rolu barədə söz açıb. A.Raimkulova XI əsrdə böyük alim Mahmud Kaşğari tərəfindən tərtib edilmiş əsərin sadəcə lüğət deyil, türk dillərinin zənginliyinin, türk adət-ənənələrinin hikmətinin və türk
mədəniyyətinin canlılığının məcmuəsi kimi dəyərləndirib.
Fondun prezidenti “Divanü Lüğat-it türk”ün 950 illiyinin qeyd edilməsinin sadəcə anma mərasimi deyil, sürətli qloballaşma dövründə Türk qeyri-maddi irsinin qorunması istiqamətində səylərin artırılmasına çağırış olduğunu vurğulayıb.
Daha sonra YUNESKO Baş Direktorunun Prioritet Afrika və Xarici əlaqələr üzrə müavini Firmin Eduard Matoko “Divanü Lüğat-it-Türk”ün 950 illiyinə həsr olunmuş konfransda iştirakçıları səmimi şəkildə salamlayıb. O, Mahmud Kaşğarinin bu əsərinin təkcə türk dünyası üçün deyil, həm də qlobal mədəni irs üçün əhəmiyyətini vurğulayıb.
“Divanü Lüğat-it-Türk”ün türk xalqlarının tarixini və zənginliyini göstərən bir ensiklopediya adlandırıb.
Tədbirdə Türk dövlətlərinin Fransada akkreditə olunmuş səfirləri, YUNESKO üzrə Milli Komissiyalarının Baş katibləri və YUNESKO yanında Daimi nümayəndələri, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə, Türkmənistan, Özbəkistan,
Macarıstan və digər ölkələrdən olan görkəmli alimlər, YUNESKO və digər beynəlxalq qurumların nümayəndələri, eləcə də Türk Dünyasının tanınmış ziyalıları iştirak edib və məruzələrlə çıxış ediblər.
Bununla yanaşı, tədbir çərçivəsində orijinalı İstanbulda Ali Emiri Efendi kitabxanasında saxlanılan “Divanü lüğat-it türk”ün
xüsusi hazırlanmış replikası, eləcə də əsərin tarixi yolunu və Mahmud Kaşğariyə dair məlumatları özündə əks etdirən stendlər
nümayiş olunub.
Xatırladaq ki, YUNESKO-nun 42-ci Baş Konfransı leksikoqraf və filoloq Mahmud Kaşğarinin (1074-cü il) yazdığı “Divanü Lüğat-it-Türk” (Türk ləhcələri və dilləri məcmuəsi) əsərinin 950 illiyini 2024-2025-ci illər üçün YUNESKO ilə əlaqəli ildönümlər siyahısına daxil edib.
Bu qərar Türkiyə, Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkmənistan və Özbəkistanın birgə təklifi əsasında, Macarıstan, Mavritaniya, Mərakeş, Qatar və Tacikistanın dəstəyi ilə qəbul olunub.
Konfrans Türk dövlətlərinin YUNESKO yanında milli komissiyalarının, eləcə də daimi nümayəndəliklərinin dəstəyi ilə
həyata keçirilib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(13.12.2024)
