ÇİN, İRAN VƏ ŞİMALİ AFRİKA ÖLÜM CƏZALARI ÜZRƏ LİDERDİR
Qapaq fotosunda dünyaşöhrətli Azərbaycan əsilli İran futbolçusu, UNİCEF-in xoşməramlı səfiri Əli Daeini kütləvi iğtişaşların fonunda görürsünüz. Bu barədə az sonra danışacağam.
Bəs bu iç fotosu nədir belə? Haradır bu miskin məkan? Sinqapurdakı ölüm cəzası kamerasıdır gördüyünüz. (Fotonun müəllif hüququ Lionel Ng/Copyright 2023 The AP. All rights reserved Euronews).
“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının növbəti yazısında Euronews-da izlədiyim bir xəbəri AP agentliyinin bu fotosuna pərçim edərək sizə ölüm cəzalarından danışacağam. Təbii ki, öz yozumumuzla.
Ondan başlayaq ki, Azərbaycanda bu cəza daha tətbiq olunmur. Bu yaxınlarda 32 ildir ki, ölüm cəzası almış və hazırda ömürlük cəza çəkən keçmiş polis kapitanı Əflatun Hacıyevin əfv müraciəti ilə tanış oldum və bu ömürlük məhbusun azadlıq ümidi bir daha məndə fikir yaratdı ki, müəyyən demokratik dəyərlər bizdə qorunmaqdadlr.
Halbuki dünyanın bəzi bölgələrində hələ də dar ağacı, elektrik stulu, güllələnmə ilə cəlladlar insan həyatına son qoyurlar.
Ötən il dünyada 20 ölkədə 883 şəxsə qarşı ölüm hökmü tətbiq edilmişdir. Bu, 2021-ci ildəkindən 53 faiz çoxdur. Və bu məlumat
çərşənbə axşamı World Death Penalty Report Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatının illik məruzəsində açıqlanıb. Bu, son 5 ildə ən yüksək göstəricidir. Ən çox ölüm hökmü icra edilən 3 ölkə isə bunlardır:
1.Çin
2.İran
3.Səüdiyyə Ərəbistanı
4.Liviya
5.ABŞ
Demokratiya beşiyi olan ABŞ siyahıda 5-cidir, buna şahid oldunuz. Təəccübləndiniz, deyilmi? İslam dininin mərkəzi sayılan Səüdiyyə Ərəbistanında bir gündə 81 edam hökmünün yerinə yetiriıməsi də təəccüblüdür. O ki qaldı Çinə və İrana, bu iki lider ölkədə öldürülənlər əsasən uyğur türkləri və azərbaycanlılardır. Çox üzücü xəbərdir təbii ki.
İndi qapaq şəklinin mənşəyi barədə. Ötən ilin sonlarında İranda 22 yaşlı Məhsa Əmininin ölümü kütləvi etirazlara səbəb olmuşdu. Bəzi şəhər və universitetlərdə etiraz aksiyaları səngiməmişdi. Tehranda Əmir Kəbir Universitetinin, Elm və Texnologiya Universitetinin tələbələri həbslərə, universitetə giriş qadağasına, tələbələrin universitetdən qovulmasına etiraz olaraq nümayiş keçirmişdi. Babul Noşirevani Universitetinin tələbələri 2 tələbənin həbsinin davam etməsinə, 17 tələbənin isə intizam cəzasına məruz qalmasına etiraz etmişdilər. Sakkız şəhərində isə mağaza sahibləri etirazlara dəstək üçün tətil edərək mağazalarını bir günlük bağlamışdılar. Sakkızda nümayişə qatılan dünyaşöhrətli keçmiş futbolçu Əli Daei də həbs olunmuşdu. Əslən azərbaycanlı keçmiş futbolçunun ölüm hökmünə məhkum edilməsinə dair beynəlxalq KİV-də məlumatlar yayılmışdı. Vaxtilə İran yığmasının kapitan sarğısını daşımış hücumçu barəsində edam cəzası çıxarılmış yüzlərlə şəxsin siyahısında yer almışdı.
Milli komandalarda vurulan qol sayına (109) görə dünya reytinqində yalnız Kriştianu Ronaldodan geri qalan ərdəbilli sabiq forvardın haqqında yayılan xəbər bir zamanlar formasını geyindiyi «Bavariya»nı da hərəkətə gətirmişdi. Almaniya klubu Əli ilə bağlı qərarın dəyişdirilməsi tələbiylə açıqlama yaymışdı. Yalnız dünya birliyi ayağa qalxaraq həmyerlimizi ölüm cəzasından qoruya bilmişdi.
Nədənsə World Death Penalty Report Beynəlxalq Amnistiya Təşkilatının illik məruzəsindən bəhs edəndə bu xəbər gəlib yada düşdü.
Anyes Kallamar - “Beynəlxalq amnistiya” təşkilatının baş katibi deyir ki, Yaxın Şərq və Şimali Afrika ölkələri beynəlxalq hüququ pozaraq ölüm hökmü cəzalarını artırır. Bəzi ölkələr isə bu cəzanı uzun illər yasaq etsələr də bərpa ediblər. Söhbət Əfqanıstan, Küveyt, Myanma, Fələstin və Sinqapurdan gedir.
Ölüm hökmlərinin ən çox - 40 faizi narkotiklə bağlı cinayətlərdə tətbiq olunur.
Sevindirici xəbər də var: Qazaxıstan, MAR, Papua-Yeni Qvineya və Syerre Leonedə ölüm hökmü ləğv edilib.
Kallamar bu anormal cəzanın tarixin zibilliyinə atılmasına ümidvar olduğunu bildirir.
Elə bu yerdə başqa bir nüansa toxunaq. Neçə gündür Azərbaycanda sosial mediada ermənilərə satılaraq şəhidlərimizin ruhunu təhqir edən bir alçağın görüntüləri dolaşır. Qoy ağzıgöyçəklər nə deyirlərsə desinlər, ancaq şəxsən mən humanizmi kənara qoyub bu şəxsin öldürülməsini tələb edərdim. Vətən xaini yaşamasa yaxşıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(18.05.2023)
