Jalə İslam, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bizi yaralasanız, qanamarıqmı?

Bizi qıdıqlasanız, gülmərikmi?

Bizi zəhərləsəniz ölmərikmi?

...

Və bizə qarşı yanlış davransanız,

intiqam almarıqmı?

                       Vilyam Şekspir

Divarın hansı tərəfində olmağının heç bir əhəmiyyəti yoxdur. Önəmli olan odur ki, dayanmalı olduğun tərəf sənin ali və vicdani duyğularını heç zaman dəyişdirməsin. Bu qayda hər zaman öz toxunulmazlığını qorumalıdır. Lakin bir sıra hadisələr vardır ki, onlar insanı bütövlüklə dəyişməyə sövq edir. Ortada nə hisslər, nə də səni sən edən duyğular qalır. Və... sən məhz bu hadisələr nəticəsində bütün varlığını bir məqsədə hədəfləyirsən. Bu məqsəd isə yaşamaqdır. Sadəcə bir gün daha artıq yaşamaq. Fərqi yoxdur necə yaşayırsan, harada yaşayırsan, kiminlə yaşayırsan. İstəyirsən siçovul ömrü sür, istəyirsən tülkü, lap istəyirsən bir zibil qədər dəyərin olmasın. Amma nə olur olsun, yaşa!

Maraqlıdır, bəs,görəsən, harada yaşamaq istəyirsən? Bu çox çətin bir sual deyil. Çox güman ki, hər kəs özünü hara aid hiss edirsə, orada yaşamaq istəyəcək. Zamanında yekəxanalıq edib tüpürdüyü yer olsa belə, əli ilə oranı siləcək və boynunu bükərək taleyinə razı gəlməyi öyrənəcək. Yeknəsəklik həyatının bir parçası olsa da, səni ayaqda tutan sabah günəşini görmək ümidi olacaq.

Bəs o günəşi aydın səmada, aydın gözlərlə görməyi bacarmasan, onda nə olacaq? Dumana bürünən xilaskarın toz qaranlığında boğularkən sənə arzuladığın ümidi bəxş etməyə gücü yetəcəkmi? Müharibə adındakı ifritə öz çirkləndirici süpürgəsi ilə saf, günahsız canlıların başı üzərində uçarkən sabaha sağ çıxmaq üçün sadəcə ümid yetəcəkmi?!

Onu radioda sevə-sevə dinləyirdilər. Hətta söyləyirdilər ki, Şopeni heç kim onun kimi ifa edə bilməz. Müharibə hər şeyi əlimizdən alır deyirlər, lakin Vladislav Şpilman obrazı bizə bu cümlənin ifadə etdiyi mənanın əksini yaşadacaq. Çünki o, öz musiqisini, həyat eşqini qəlbində yaşatdı!

İndi sizə bəhs edəcəyim film “The Pianist “(Pianoçu) filmidir. Filmi iki dəfə izləmişəm və hər dəfə izlədiyim zaman duyğularım həm kədərli, həm də məğrur notlara söykənir. Filmdəki pianoçu obrazı məhşur aktyor Adrian Broudi tərəfindən canlandırılmışdır. 2002-ci ildə çəkilən filmin mövzusu İkinci Dünya Müharibəsi dövründə yaşanmış gerçək bir həyatın təsviridir və çox real çəkilmişdir. Şpilman incəsənətin incə və zərif nümayəndələrindən olmasına rəğmən sarsılmaz bir iradəyə malikdir. O film boyunca işini, evini, dostlarını və ailəsini itirir, lakin ümidini itirmir. Məhz ümidi onu qaranlıq hisslərin qucağından xilas edir.

İkinci Dünya Müharibəsi dövründə alman-yəhudi soyqırımı mövzusunda işiq üzü görən film dini ayrı-seçkilik mövzusuna çox əsaslı bir şəkildə toxunur. Filmin rejissoru Roman Polanski olmuşdur. Yəhudi olan rejissor özü də filmdəki bir çox səhnəni şəxsən yaşamışdı. Filmdə Vladislav Şpilmanın başına gəldiyi şəkildə Polanskinin də ailəsi iki yerə bölünərək iki fərqli toplama düşərgəsinə göndərilmişdi. Vladislav Şpilman obrazına həyat verən Adrian Broudi filmdən əvvəl hər şeyini itirmiş bir insan obrazını yaxşı mənimsəmək üçün maşınını satır, evini tərk edir və uzun müddət TV izləmir. Xüsusi diet proqramı vasitəsilə çəkilişlər müddətində 14 kq arıqlayan aktyor 73 kq çəkidə qalır. Bu obrazı aktyora dünya şöhrəti qazandırır. Adrian Broudi 29 yaşında “Oskar”alan ən gənc aktyor olur. Qeyd edək ki, çox az film günümüzə qədər “Qızıl Palma Budağı” mükafatına layiq görülmüşdür. Bu filmlərdən biri də “The Pianist” filmi olur.

Diqqətimi çəkən bir digər obraz isə Tomas Kreçmanın həyat verdiyi Vilm Hossenfild idi. Vicdanlı bir alman əsgərini canlandıran Tomas Kreçman Vilm obrazını necə gözəl, yaşayaraq oynamışdı. Mülayim siması, tutqun gözləri ilə və gücünü ədalətə həsr edən dik duruşu ilə Vilm Hossenfild kiçik epizodların öhtəsindən necə də məharətlə gəlmişdi. Film bir çox kədərli səhnələrlə dolu olmasına baxmayaraq məni ən çox Vilmin Şpilmanı pianonun qarşına gətirərək,-“Çal!”- dediyi səhnə təsirləndirmişdi. Bu səhnə Şpilmanın illərlə qəlbində yaşatdığı ümidin notlara süzülüb, barmaqlarında cana gələn melodiyası idi. 

Hər şey bu qədər idi... HƏR ŞEY... Bütün çırpınışlar ədalətin öz hökmünü yenidən verdiyi günü görmək üçün idi!

Şpilman bir səhnədə ailəsinə hiddətli bir şəkildə demişdi ki, mən heç yerə qaçmayacağam. Ölsəm də, öz torpağımda, evimdə ölmək istəyirəm. Bu səhnə filmdən doğan əsas nəticə idi. Necə deyirdi bizimkilər? Ah, dur xatırladım...

Əzizim Vətən yaxşı,

Geyməyə kətan yaxşı,

Gəzməyə qərib ölkə,

Ölməyə Vətən yaxşı.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(08.09.2023)