“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı yazıçı Sadıq Qarayevin yeni hekayəsini təqdim edir. “Nəhayət, bu hekayəni yaza bildim. Yeni üslub, yeni ideyada olan hekayədi. 

Bəlkə qəşəng, bəlkə heç nədi... Fikirləriniz maraqlı olardı” deyir müəllif. 

Buyurub oxuyun, qiymətini özünüz verin. 

 

                

Səma aydın, günəşli olsa da, qışla yazın var olmaq uğrunda mübarizəsi soyuqla hərarətin qarışığından ibarət, təbiətin özünün də girinc qaldığı ab-hava yaradırdı. Elə günəşin şəfəqləri də sanki bu yerə yorğun-ağrın gəlib çatınca öz hərarətini itirmiş, ancaq işıqlandırmaq, rəngləmək, göstərmək işinə yarıyırmış kimi, veyil-veyil ətrafa səpələnirdi. Nə qış soyuğunu çəkib aparmaq istəyirdi, nə də yaz hərarəti ilə hakim ola bilirdi. Kölgələr də öz o dünyadakı sahiblərini soyuq və hərarətli yamsılayaraq, eyni mənaya gələn, ancaq ölçülərinə, formalarına görə müxtəlif olan bu dünyadakı sahiblərinin yanından ayrılıb, Günəşin icazə verdiyi yerə qədər uzanaraq ölü kimi qalmışdırlar. Soyuq və hərarət qarışıq səssizlik dünya var olmazdan əvvəlki və ya birinci sur səsiylə ikinci arasındakı dövrün sükutuna bənzəyirdi...

- Gəlirlər!

Yaşı yüz əllini keçmiş, ən yaşlı qarğanın səsi sükutu pozdu. Digər qarğalar da ucadan, bir-birlərinə xəbər verməyə başladılar:

- Gəlirlər!

- O, vəzifəli şəxs olub, təcrübədən bilirəm. Avtomobillər bahalıdır, dost-tanış, qohum- əqraba da imkanlı adamlardır, - gənc qarğa dedi.

Bir anlıq sükut çökdü. Ən yaşlı qarğa boynunu irəli uzadıb, istehzalı və əsəbi halda, nisbətən ucadan, köhnəlmiş səslə sükutu pozdu:

- Haradan bilirsən?

Digər qarğalar da ona qoşuldular, xorla: 

-Haradan bilirsən? haradan bilirsən?- soruşmağa başladılar.

Gənc qarğanı qarıldamağına peşman etmişlər, dayanmadan sual qarıldaşırdılar. Yaşlı qarğa getdikcə lap özündən çıxırdı, onun yüz ildən çox davam edən hakimiyyətinə sanki son qoyulurdu. Axı bu cür xəbərləri ancaq o bildirirdi. Bu yerin bütün xəbərlərini birinci o alardı, sanki bura gətirən hörümçək toruna bənzər bütün yolların başında özü, ya da ona xidmət edən qarğalar dayanmışdır. Bura gətirilən haqqında ilk və dəqiq, ətraflı xəbəri o bilməli, başqa qarğalara, sonra birlikdə buradakı digər aləmlərə qarıldamalıydılır. Məhz ilk xəbər vermək qarğalar aləminin hökmdarının əsas qüdrət göstərcisi idi. Bəlkə də bu ənənə Qabil qardaşı Habili öldürdükdən sonra onu necə dəfn etməyi qarğalardan öyrəndiyi vaxtdan yaranmışdır. Ya da xəbər vermək qarğaların ibadəti, vəzifəsi idi… Tez və dəqiq xəbərdən sonra yaş,  təcrübə gəlirdi. Ancaq xəbər verməkdə gecikmək yaş amilini başçının zərərinə dəyişə bilərdi:

-O qocalıb, əldən düşüb, bizə vaxtında və düzgün xəbər verə bilmir, -qarıldaşmalar başlayacaqdı. Beləliklə uzun illər hökmranlıq etdiyi bu yerin qarğa dəstəsi özünə yeni başçı seçəcəkdi.  Bu isə bu yerlər üçün yeni dövr demək idi.

Dəstədə say dəyişsə də, bir çoxları başqa yerlərə köçsə, ya ölüb, itsə də, həmişə yeniləri də gəlirdi. Odur ki, dəstə kəskin şəkildə azalıb, çoxalmırdı.

Hava şəraitini bildirmək üçün uçuşlar edərək, yağıntıları xəbər verməkdən ötəri ağaclara aşağı və ya yuxarı hissədən qonmaqla ALLAHI təqdis, ibadət edənlər də, bu zaman qayıdıb gələrdilər.

Bir yerə yığışan qarğalar bura yeni gətirilən adəm övladını beləcə qarşılaydılar.

 

*

Bayaqdan bir başdaşının kölgəsinə yaxın oturub, yeni məzar qazanlara baxa- baxa qarğaların söhbətinə qulaq asırdı. Çiyninə toxunan əlin soyuqluğundan diksindi, çönüb baxdı, qarayanız gənc oğlan idi. Oğlan gülümsəyərək dedi:

- Sən başa düşürsən onları?

- Hə, qəribədirlər, biri sual verir, digərləri də ona qoşulub eynisini təkrarlayırlar. Gənc qarğanı yaman sıxıblar, gətirilən adamın imkanlı, vəzifəli şəxs olduğunu haradan bildiyini soruşurlar. Amma bir qəribə məsələ də vardır.

- Nədir sizə qəribə gələn?

- O qarğaları eşidirəm, anlayıram, ancaq bu məzar qazanlar niyə səssizdilər? Bəlkə adamların danışığı mənə qarğa səsləri kimi gəlir?

Oğlan yenə gülümsədi, əlini onun çiynindən götürüb, yanında əyləşdi. Məzar qazanlara baxa-baxa asta səslə dedi:

-Bəlkə eşitdiyin qarğa səsləri bura gəlməkdə olan insanların susub, ürəklərində söylədikləri, düşündükləridir? Özlərindən öncə uçub, gəlmişlər..

Çönüb yenidən yanında əyləşən cavan oğlanın üzünə baxdı, qarayanız siması işıqlanmışdı, nur içində sifət cizgiləri güclə görünürdü. Bu cizgilər təəssüf və nigarançılıq heykəli yaradırdı.

- Çoxdan burdasız?

-  Dünya ili ilə 4-5 il olar. Amma nədənsə  mənə elə gəlir ki, 10-15 dəqiqiədi gəlmişəm. 

- Bəs onda dünya ilini haradan bildin?

- Bir az əvvəl ailəmi, dostlarımı görməyə getmişdim, onların görkəmindəki dəyişiklərdən bildim.

- Amma hələ də nədənsə nigaransız.

Oğlan başını bulayıb, köks ötürdü. Bu zaman onu qəribə meh vurdu, amma anlaya bilmədi ki, bu meh sərin idi, ya hərarətli. 

Oğlan yorğun səslə dedi:

-Mən bura gəlməzdən əvvəl  maddi vəziyyətimiz çətin olsa da, birtəhər ötüşürdük. Oğlum instituta, ödənişli fakültəyə qəbul olundu. Onun son ödənişini edə bilmirdik. Bir az əlimizdə olanı da mən apardım həkimlərə verdim. Bax onda da bu qarğalar mübahisə edirdilər, varlıdır gizlədir, yoxsuldur, heç kimə demir.

- Niyə həkimlərə pul tökürdün? Bilmirdin ki, sonda bura gələcəksən?- o əsəbi şəkildə oğlandan soruşdu.

Bu vaxt qarğalar yenidən qarıldaşmağa başladılar:

- Haradan bilirdin? Haradan bilirdin?

Gənc qarğa özündən razı halda qarıldadı:

- Dünən axşam mən o şəxsin evinin yanından keçirdim. Onu məsciddən yenicə gətirmişlər. Həyət adamla dolu idi. Bu gün də bura yola düşməzdən əvvəl ora getdim, daha çox adam var idi. Adətən kasıblarda belə olmur.

Sükut yarandı. Birazdan sükutu öz hökmranlığını vermək istəməyən yaşlı başçı yenə pozdu:

- Çox adam yığışmağı, ya bura gəlməyi hələ o demək deyil ki, o şəxs vəzifəli, ya imkanlı şəxsdir. Əslində, o şəxs çox qəlbi təmiz, insanlar və aləmlər içində hörmətli şəxsdir.  Doğru qarıldamırsan.

Az bir sükutdan sonra qarğalar yenidən xorla gənc qarğaya xitabən:

-Doğru qarıldamırsan! Doğru qarıldamırsan!- qarıldamağa başladılar.

Qoca başçı özündən razı qarıldayırdı, çoxluq yenə onun tərəfində idi, ona inanmışdılar.

İnsanlar məzarlığa daxil olub, dayandılar. Cənazəni düşürüb, yerə qoydular. Molla Quran oxumağa başladı, hamı susdu. Qarğalar da susmuşdular.

- Ora bax, görürsən? 

Təəccüblə şəhadət barmağını adamların yığışdıqları yerin yanındakı sərv, çinar ağaclarına, məzarların qırağına əkilmiş qızılgül, gərmoşov kollarına tərəf uzatdı. 

- Hə, görürəm. Onlar başlarını əyib, sağa- sola əsməklə Allaha səcdə, ibadət edirlər. Ən çox da Quran oxunanda. İnsanlar bunun az bir hissəsini, əsməsini görə bilir və küləklə əlaqələndirirlər, - cavan oğlan dedi. 

- Yəqin ki, bu halda görsələr, təəccübdən  dəhşətə gələrlər.

-Hə,elədir. İnsanlar çox şeyi eşidə, görə bilsələr, qulaqlarındakı və gözlərindəki pərdə qalxsa, dəhşətə gələrlər.

Bu səsdən həm o, həm də cavan oğlan arxaya çönüdülər. Çoxlu qanadları olan, amma ağ buluda bənzər varlıq ayaq üstə dayanmışdı. Bu varlıqdan yenə həm mülayim, həm də ötkəm, amiranə səs gəldi:

-Önə baxın və susun!

Molla Quran oxuduqdan sonra insanlar cənazəni çiyinlərinə götürüb, onlara tərəf, yeni qazılmış məzara doğru gəlməyə başladılar.

Arxadan yenə səs gəldi:

- İnsan gərək birinci öz yanında şah olsun. Bu o demək deyil ki, təkəbbürlü olsun, camaata yuxarıdan aşağı baxsın. Sadəcə öz güzgüsündə baxanda sınıq görməsin özünü.

O qulaq asdıqca sağ çiyninə yenə əl toxunduğunu hiss etdi. Bu əli çöx güclü hiss edirdi, amma nədənsə onu mülayim, ehmallı sıxırdı və əl sahibi deyirdi:

- Sən öz yanında şah idin, güzgüyə baxanda özünü bütöv görürdün. Yetim idin, amma yetimlərə, məzlumlara dayaq idin. Əslində sizin, elə o qarğaların da camaat gördüklərinizin çoxu sənin əməllərindir, insan forması almışlar, adamlara qoşulmuşlar. Ancaq  o əsl adamlar da göründükləri kimi deyi, siz onları olduqları kimi görsəniz dəhşətə gələrsiniz.  Bəlkə də ilahi nemətlərin insan üçün ən böyüyü anadan qürurlu, sadə, alicənab, dürüst, şah kimi doğulmaqdır. Vallah nər kimi görünən kişilərin çoxu vəzifə, qazanc, şöhrət, bəzənsə anlaşılmayan səbəbdən- Allahın  almışlığından kimlərinsə önündə əzilib- büzülən, yıxılıb- sürünəndilər. Çox insan isə ziddiyyətlidir. Dünya, baxmayraq ki, ziddiyyət üzərində qurulub, amma elə ziddiyyətdən də dağılacaqıdr. Ziddiyyətin rəngləri, çalarları sahilsizdir, insanları, aləmləri, bütün var olanları əhatə etmişdir. O qıraqda gələn qocanı görürsüz?

Hər ikisi eyni vaxtda dedilər:

- Bəli, görürük. Çox həlim, gözəl xasiyyətli birinə bənzəyir.

- O oteldə öz ayaqqabısı ilə birlikdə otaq yoldaşının da ayaqqabısını mazlayırdı. Gənc oğlan ondan yaşlı birinin bu sadəliyinə, etibarlılığına utanırdı. Lap xəcalət çəkirdi, bilmirdi nə etsin ki, onun bu nəcib hərəkətinə cavab olsun. Sonra bilirsiz nə oldu? Çox düşünməyin, ağlınıza gəlməz. Həmən nəcib, sadə, yaşlı ağsaqqal oğlanın yadından çıxıb otaqda qalmış telefonunda vatsap mesajlarını oxuyurdu... İnsan bu qədər qarışıq rəngdə olur hərdən.

-Pah dədə, bu adamlar hərəsi bir cilddədirlər ki..- gənc oğlan dilləndi. 

Başları üstdə dayanmış ağ buluddan yenə səs gəldi:

-Bəs bu arxada gələn, əsalı, lopabığ qocanı necə, görürsüz?

- Hə, görürük, qoluna da giriblər. Çox hörmətli birinə bənzəyir.- o dilləndi.

Buluddan soyuq səs gəldi:

- Sizə ixtiyar bir şəxs kimi görünən o idman rəisi idi. Onun geniş otağına gənc atlet bir alət qoyur ki, yeri yoxdur, gəlib 2 gün sonra aparcaq. Həmişə dindən, düzgünlükdən danışan lopabığ qoca haray-həşir salır ki, bu mənə mane olur, otağımın komfortunu pozur, başıma düşür. Sonra nə olur? Bunu da bilməzsiz. Sonra o idman kompleksini  sökürlər, hamı çıxıb etiraz etsə də, həmən lopabığ başına uçurulan otağını, 50 il ömür keçirdiyi kompleksi müdafiə etmir, cınqırı çıxmır. Ziddiyyətin çaları burada sarmtıl-xəstə rəngindədir.

Öndə gələnlərin arasındakı o nər, kəl boyda biri var ha, içindəki vəzifə, hökm etmək xəstəliyi o qədər qara rənglidir ki, özü –özünü görmür… O, rəisin qəbul otağında var-gəl edir, qapıya yaxınlaşır, döymək istəyir, nəsə unutmuş kimi, irəli uzanmış barmağını gicgahına aparır, geri qayıdır, əslində heç nə yaddan çıxmayıb, sadəcə bu nərbala rəsidən çəkinir. Yenə qayıdır, guya yadına saldı, hər şey yerində. Yenidən yarı qatlanmış iki barmağını qoşalayıb, qapıya yaxınlaşdırır.. Cəsarəti çatmır, dayanır yenə, qapını döyə bilmir ki, bilmir. Bu vaxt qəbul otağına xəstə, kimsəsiz, tək yaşayan, ağılı da bir az yerində olmayan qoca fəhlə girir. Həmən o nərbəla bu fəhlədən niyə icazəsiz, ona demədən dünən işdən qaldığını soruşub, əl çəkmir. Heç bir bəhanəni qəbul etmir. Getdikcə zəbbaniləşir. Bəs nədir, o axı dəmir nizam intizamlı rəis müavindir... 

O, yuxuda, öz yaratdığı boz-mənasız çalarlı dünyasında belədir. Əslində, heç nə deyil, görünməyəcək dərəcədə boz çalarlı ilğımdır. Allah bunların əməl və düşüncələrini qiymətləndirəcək, bütün çalarları aydın görünəcəkdir.

Bəsirət gözünüz açılsaydı, həqiqətləri görüb ürəyiniz partlayardı, bura daha tez gələrdiniz,  o dünyanı doğruları dəhşətlidir. Allah biləni heç bir varlıq bilməz, bilməyəcək. Siz ikiniz də öz dünyanıza şah olmusuz, əməlləriniz ağ rəngin səma çalarındadır. 

Mərhumun nəşini tabutdan çıxarıb, məzara qoyurdular.  Qarğalar daha ucadan, hər nə gəldi qarıldaşırdılar. Təkcə gənc qarğa və başçı susmuşdular.

O ayağa qalxmışdı, məzarın içinə baxırdı. Yanındakı gənc də ayağa qalxıb, baxırdı. Bulud da susmuşdu. 

Məzara torpaq töküldükcə o elə zənn edirdi ki, üstünə buz soyuqluqda dünyanı tökürlər. Bu soyuq, ağır dünya altında sıxılır, əzilir, boğulurdu. Dayana bilməyib, yerə çökdü. 

Məzarı torpaqla doldurub qurtarmışlar, molla fatihə oxuyurdu. Oxuduqca o sanki yüngülləşir, üzərindən soyuq, ağır dünya götürülürdü.

Buluddan yenə səs gəldi:

- Həmd olsun aləmlərin pərvərdigarına. Sizə bəzi aləmlərdən, çox yaxın, gözünüz önündə olub, uzaq görsənən aləmlərdən danışım.

Yenə insan olmuşduq, bir savab, sınaq işə çıxmışdıq. Dostumuzun atasını axtarırdıq. O evdən çıxıb, toya getmiş, sonra geri qayıtmamışdı. Gecələri qaranlıq zirzəmilərində, köhnə binaların pilləkənlərinin altındakı boş yerlərdə yatan, nə qədər insan varmış... Taleyin oyununda müxtəlif səbəblərdən uduzmuşlar, atılmışlar, qovulmuşlar, özləri çıxıb getmişlər... içkiyə, narkotikə, tüfeyliliyə öyrəşmişlər... Bəlkə də son həddə qədər həyatdan bezmişlər, küsmüşlər, gücdən düşmüşlər... Onların əksəriyyətinin boruların üstündə yatdığını gördüm. Əlimi vurdum ki, borular istiymiş... İçlərindən isti su keçirmiş...  Onu da bildim ki, daha yaxşı daldanacaq yerlərin öz sahibləri varmış... Eynən təbiətdə , cəmiyyətdə olduğu kimi burada da mübarizə yaşamaq uğrunda idi... Bir pilləkənin altındakı kiçik, qaranlıq boşluğa baxmaq istədik, üç it çıxıb bizə tərəf hürdü, cumdu. Dedik ta burada heç kim olmaz. Uşaqlardan biri fənəri tutdu, iki nəfər yatmışdı... Oyatdıq, söhbət etdik, axtardığımız şəxsi soruşduq. Necə etikalı, ədəb- ərkanla cavab verdilər... Onları narahat etdiyimiz üçün üzr istədik, " xoşdur, buyurun" dedilər. Cibimdə qalmış yarımçıq siqar qutusunu verməkdən başqa kömək edə bilmədik...

Sadəcə , yanımdakılara görə qəribə, təzadlı və dəhşət aləmlər idi. Bizim üçün isə Allahın  buyurduğu, sirri özündə olan parelel aləmlər idi.

-Nə idi bu sir?- cavan oğlan sual etdi.

Buluddan bu dəfə uzaqdan, ya yaxından gəldiyi çətin duyulan səs eşidildi:

- Hərəyə bir cür rol veriblər, 

Adam da inanır nökərdir, ya da şahdır,

Hərəyə bir cür yol veriblər,

Adam da inanır atlı, ya piyadadır,

Əslində adam rolu boydadır,

Əslində yolun özü yoldadır.

Bilirsiz, biz o itkin adamı axtaranda eyni anda həm də bir neçə məkanda idik. Təsəvvür edirsiz, nə qədər fərqli idilər? Bir bara getmişdik, onuncu sinifdə oxuyan oğlan, dayısı, atası əyləşmişdilər. Qulaq tutulan, xaotik musiqi, tüstü, qumar oyunu, çılpaq qızlar. Bu vaxt onların əyləşdiyi masaya bir enlikürək, hündür, keçisaqqal orta yaşlı kişi yaxınlaşır, gülümsəyir, ədəblə nə istədiklərini soruşur. Çirkli qabları tez- tez dəyişir. Məktəbli utandığından başını qaldırıb heç yerə baxmır, telefonla oynayır. Dayı pivə, ata çay içir. Və oğluna bu yeri yaxşı yadında saxlamağı tapşırır. "Həyatın bu üzləri, rəngləri, səsləri, isti-soyuğu da var". Yaşamaq uğrunda hər cür rola girmək və pul üçün mənəviyyatla oyuna girmək, rənglənmək, səs-küylü olmaq... Səni bura gətirdim ki, özün görəsən, eşidəsən, həqiqətlərə toxunasan, dərk edəsən.

O, məzarın üstünün torpağını düzəldən, su tökən cavan oğlana baxa- baxa, Buluddan gələn səsə diqqətlə qulaq asırdı, səs gah güclənir, gah da eşidilməz olurdu. Elə bil bulud yaxınlaşıb, uzaqlaşırdı.

Məzarın qırağına qərənfil gülləri düzürdülər. O, buluda sual etdi:

- Eyni vaxtda bir neçə yerdə necə ola bilirsiz?

- Ola bilirik, ona görə həqiqətləri tam görürük. Həmin vaxt həm də iki toyda iştirak edirdik. Biri dini toy idi, adamlar bir- birinə hörmətlə yanaşır, Quran, dini mahnılar oxunur, bəy-gəlinə dualar edilirdi. Bunu bir çoxu bəynmirdi ki, toyda yeyib- içmək, şənlənmək, rəqs etmək lazımdı. Digər toyda yemək, spirtli içkilər, oynamaq, şənlənmək var idi, bunu da bəzi dindarlar bəyənmirdi ki, israfçılıq, günah, şeytan əməlidi. İkinci toyun axırında da bəyin atasına bir şillə dəydi, heç bilmədilər mübahisə edənlərdən kim vurdu. O qədər basırıq, qarışıq, hisslər rəngarəng idi ki, heç nə görünmürdü. Baxın, eyni vaxtda zirzəmilərdə, toylarda bu qədər qəribə, təzadlı, bir-birinə zidd  həyat çalarları, aləmlər vardır.

O, çoxdandır düşündüyü cavabını tapa bilmədiyi sualları verməyə başladı:

-O dünyadan baxanda da bura zidiyyətli, təzadlıdır. Məva cənnəti göyün yeddinci qatındadır? Cənnət, cəhənnəm göydədir? Onda məhşər, qiyamət harada olacaq, yerdə, ya göydə? Lövhi məhvuz hansı dildə yazılıb?

Buluddan səs gəlmirdi. Yanındakı cavan oğlan da buluda xitabən sual etdi:

- Qiyamət günü yer şiddətlə titrəyəcəksə, dağlar toz halına düşəcəksə bütün böyük şəhərlərdəki binalar uçacaq, yerə batacaq? Sunami, sellər basacaq hər yanı. İnsanlar, günahslz uşaqlar diri-diri torpağa quylanacaq. Bu cəhalət dövründə qız uşaqlarının diri-diri basdırılmasıyla eyni anlama gəlmir?

Buluddan yenə səs gəlmirdi. Hər ikisi çönüb, arxaya baxdılar, bulud yox idi… 

Dəfn bitmişdi, camaat yavaş-yavaş dağılışıb gedirdi. Sona qohumlar, dostlar qalırdı. O İndi onların simasını daha yaxından görürdü. Kimləsə zarafat etmək, kimiyləsə söhbət etmək, başqa birinə nəsə demək istəyirdi. Amma bacarmırdı. Adlarını çağırsa da heç kim ona qulaq asmır, çönüb baxmırdı. 

Yanındakı cavan oğlan da maraqla, həm də başını yelləyə-yelləyə ona baxırdı, dinmirdi. 

Qarğalar da tək-tək uçub gedirdilər. Yalnız yaşlı qarğanın getmək fikri yox idi. 

Adamların bəziləri məzarlığın qırağına çatmışdırlar. Məzarın başında bir nəfər qalmışdı - oğlu. O nə qədər istəsə də oğluna  toxuna bilmirdi, boynuna sarıla, ya zaraftla sinəsinə bir yumruq vura bilmirdi. Oğul indi də onun gözündə uşaqlaşırdı. Qucağına alıb, üzündən öpmək, şahmat düzüb oynamaq istəyirdi. Amma heç nə edə bilmirdi, gah məzara, gah oğluna baxırdı. 

Budur, yaxın dostlar, qohumlar oğlunun qoluna girib təsəlli verə-verə onu məzardan uzaqlaşdırırlar. 

O dözə bilmir, çönüb yanındakı cavan oğlana deyir:

- Görürsən, onu da aparırlar. Ya özü gedir? Hamı gedir, məni yalqız buraxırlar. Tək qalacam.

Sonra məzarlığı sonuncu tərk edən adamların arxasınca baxa-baxa adını bildiklərini çağırır, sonda oğlunu çağırır... Nə eşidən, nə geri baxan olmur...

-Mənim də oğlumu belə apardılar. O da getmək istəmirdi, apardılar. Çox çağırdım, qayıtmadı. Amma getməliydi, axı o tələbə idi... 

-Mənim oğlumun da yarışı vardı. İnanıram ki, nə mənim, nə sənin oğlun gedərdi, onları yanındakılar apardılar.

-Yox, gec- tez gedəcəkdilər. Onlar hələ bu aləmin sakinləri deyillər. Öz aləmləri çəkib aparacaqdı onları. Odur e qarğalar da getdilər. Həmişə belə olur. Təkcə yaşlı qarğa qaldı. Bura yeni insan gətiriləndə o birilər yenə gələcəklər. 

- Bəs gənc qarğa necə oldu?

- O da getdi, başçı ola bilmədi. Doğru xəbər gətirmədi, adamları çox gördü, bu çoxluğu sizin hörmətiniz, əmllərinizlə deyil, vəzifə, pulla əlaqələndirdi. Həm də o qarğa dəstəsi yüz illik dövrü bitirməyə hazır deyillər.  Buranın öz həqiqətləri vardır. Qoca qarğa təcrübədən, yaşadıqlarından çox şey bilir. Onun işi xəbər verməkdir. Sonra digərləri gəlib, yeni insanı bizim aləmə keçənə qədər müşahidə edəcəklər. Niyə belə edirlər, biz bilmirik..

- Çox yəqin onlar da belə ibadət edirlər, rolları, yolları belədir.

Araya süküt çökdü. Bir azdan o, sağında oturmuş gənc oğlana, bu aləmdəki yeni dostuna tərəf çönüb dedi:

- Axı demədin, həkimlərə niyə pul tökürdün?

Oğlan uzaqlara, qüruba doğru gedən günəşə baxa-baxa dedi:

- Sağlamlığımda qəfil problem yarandı, biri dedi ağ qan qara qanı yeyir, biri dedi əsəbdəndi... Sonra bu qarğalar kimi, hərə bir söz deməyə başladı. Bəlkə də o sözlər məni xəstə elədi. Ürəyimə damdı kı, uzaq, başqa bir yol var... Amma uşaqlar var idi, getmək istəmirdim. Onlardan ayrılmaq istəmirdim. Bir gün yoldaşım əl çəkmədi ki, hazırlaş get başqa ölkədə yoxlan, müalicə olun orda. Nəyimiz var sat, get. Məni çox istəyirdi, lap çoox. Məndən bir sinif yuxarı oxuyurdu, bütün məktəb bizim sevgimizə həsədlə baxırdı. Onda mən çox gümrah, fiziki cəhətdən idmançı görkəmli, öz yaşımdan iki-üç il irəlidə görsəniridim. Ola bilsin ki, bu həsədlər zaman-zaman toplandı, qanıma girdi, yedi məni. Paxılın paxıllığı tutanda ətrafa, xüsusuilə hədəfə sanki görünməyən atəşlər açırmış… Birtəhər pul düzətdim, qardaşlarım, dostlarım kömək etdilər. Amma nə başqa ölkədə, nə burada müalicələr kömək etmədi. Uzaq yola çıxdım, bura gəldim,  məni də oğlum buraxıb getmək istəmirdi… 

Susub sonra davam etdi:

-İki dostum var idi… Onlar mənimlə, mən onlarla it- pişik kimi yola gedirdik. Adi şeylərin üstündə bir-birimizdən küsərdik, savaşardıq. Amma nə onlar, nə mən ayrı qala bilməzdik... Bir bahənə edib, barışardıq. Məni bura ilk gətirən gün, çox darıxırdım doğmalar üçün. Soyuğa, istiyə dözə bilmirdim. Oturub kənarda məzarıma baxırdım. Bəyaqkı ağ buludla da xeyli söhbət etmişdim. Amma onu da deyim, onlar hamı ilə belə söhbət etmirlər. Ya heç danışmırlar, bəzən isə yeni gələnin qolundan, ya ayağından tutub, bu məzarlıqda sürüyüyrlər, başını bir-bir bütün məzar daşlarına vururlar. Bizə isə çox xoş baxırlar.

- Gecə tək olanda nə gördün?- o maraqla soruşdu.

- Gördüm ki, mənim dostlarımdan biri maşınla gəldi. Onu görəndə o qədər sevindim ki... Ona tərəf getdim, qucaqlamaq istədim. O geri çönüb maşınına tərəf getdi, pərt oldum. Sonra baxdım ki, maşından bir qucaq qərənfil gətirdi. Gah ağlayaraq, gah mənlə şit, duzlu, acıdan rəngli zarafatlar edə-edə qərənfilləri məzarıma düzürdü. O dünyada da biz belə, bəzən hətta söyüşlə zarafat edirdik. Bir dəfə də ad günümdə gecə yarı o biri dostum gəlmişdi, qərənfillər, rəngli zarafatlar və göz yaşları ilə. Amma mən onları nə söyə, nə zarafat edə, nə də qucaqlaya bildim. Heç ağlaya da bilmirdim... İsti və soyuq hiss edirdim yeri, göyü. Bağrım çatlayırdı dostlarıma toxuna bilmirdim...

Yaxşı, de görüm gənc dost, sən necə oldu bura gəldin? Həm də tez gəldin? 

Maraqla və qəribə hisslərlə yeni, buradakı  yeganə dostuna qulaq asan o, sonda özünə "gənc dost" deyə müraciət edilməsinə lap təəccübləndi:

-Necə yəni, gənc dost? 

Oğlan gülümsəyib dedi:

- Burda hamı gənc görünür. Amma Siz doğrudan da o dünyadan vaxtsız, tez gələnlərdənsiz. 

O, məzarına baxa- baxa dedi:

- Mən prokuror idim. Yetimçiliklə, çətinliklə, öz gücümə yüksək yerlərə gəlib çıxmışdım. Amma həyat çətin imiş. Günahsızları müdafiə etmək, arxalı günahkara qanun tətbiq etmək, öz peşənin, vicdanın şahı olmaq çox çətinmiş. Bu çətinliklər zaman- zaman yığıldı. Mən onlara qalib gəldiyimi zənn etdim, demə onlar da öz zərbələrini vururmuşlar. Bilirsən, şərin görünməyən zərbələri olurmuş. Onlar neçə insanın qanını batırmaq istəyiblər, pulnan, zənglə, hədə- qorxu, şirnikləndirmə ilə. Amma mən əyilmədim. Və demə onlar haradasa yığışırmış. Bir gün məlum oldu ki, məndə də eynən sənin kimi xəstəlik vardır. 

O bunları deyib, susdu, sonra əlini üfüqə tərəf uzadaraq dedi:

- Bax görürsən gün batır, üfüq necə qızarıb? Elə bil qiyamət qopacaq, bir azdan ulduzlar sönəcək, günəşlə ay bir-birini örtəcək, dağlar oynayacaq.

 Cavan oğlan gülümsəyib dedi:

- Mənə də ilk gün elə gəlirdi ki, birazdan qiyamət qopacaq, amma heç nə olmadı. Qiyamət nə vaxt qopacaq , bunu Allahdan  başqa bilən yoxdur. And olsun Allaha ki, o hər şeyə qadirdir. Sür-sümükləri də, barmaqları da bir yerə yığacaq. Hər kəsi dəhşətə gətirən o günü hamı görəcək. Allah  bizi qıl körpüsündən keçəndə sağına və önünə nur düşənlərdən etsin, üz- gözləri qaralmış halda, onları arxadan çağırb "bizi də gözləyin" deyənlərdən etməsin. 

İkisi də eyni anda “Amin!”-dedilər. Gənc məzara tərəf baxa-baxa dedi:

- Dediz mənim kimi xəstə olmuşduz? 

O köks ötürdü, amma özünə də qəribə gəldi ki, bu necə oldu, dərindən nəfəs aldı, ancaq verə bilmədi… Burada hər şey başqa cür imiş. Yeni dostuna tərəf baxıb dedi:

-  Əvəllər məni bir dəfə iflic vurmuşdu. Neçə ay, yataqda yatdım. Üzümün sağ tərəfi, ağzım əyilib yuxarı qalxmışdı. Bu hadisə bütün ailə üzvlərimin gecəsini-gündüzünü qara eləmişdi. Onların sevimli günlərini, qəmgin, gərgin anlar əvəz etmişdi.

- Buna nə səbəb olmuşdur?

- Biz bəzən nələrin nələrə səbəb olduğunu bilmirik. Elə hüququn da axsayan ayağı budur, cinayətin, hadisənin səbəbini yerdə axtarırıq, göydə, dənizdə axtarırıq, amma  səhrada çıxır. Xəstəliklər də belədir. Həkimlər bəzən onları digər materiklərdə axtarırlar, amma sonra baxırlar ki, xəstənin şah damarından yaxın imiş. Mənə də həkimlər hərəsi bir söz dedi. Amm mən dəqiq bilirdim ki, iflic olmağıma işdə baş vermiş gərginliklər, stresslər,  edilən təzyiqlər və təhdidlər səbəb olmuşdur. Kimsəsiz, yetimçiliklə böyüdüyüm üçün həmişə özümü arxasız hiss etmişəm. Odur ki, mənə qarşı edilən təzyiq və təhdidləri çox ürəyimə salırdım. Müqavimət göstərmək üçün yetərli qüvvəmin olmadığını düşünmürdüm. Baxmayaraq ki,  öz gücümlə, biliyimlə universitetin hüquq fakültəsinə daxil olub,  oranı qırmız diplomla bitirmişəmdim. Allah şahiddir ki, peşəkar və dürüst bir hüquqşünas idim. Rüşvətdən, qruplaşmalardan uzaq, dövlətin və qanunun yanında olan, əsl vətəndaş, xalqıma fayda verəcək insan olmaq istəyirdim. Di gəl, tez-tez haqsızlıqlarla üzləşirdim. Bunlar da yığışıb məni iflic etmişdilər. Həkimlər bunları haradan bilərdilər ki... Amma mən özümü toparladım, sağaldım. Yoldaşımın, qızımın bir daha mənə görə pis olmaması üçün özümə xəstələnməməyi söz verdim. Zira,  sözümü tuta bilmədim, zəhirmar məni nəfəsimdən, ağ ciyərimdən tutdu..

- Yoldaşınız sizi çox istəyirdi?

Gənc dostunun bu gözlənilməz və qəfil sualından nəzərlərini üfüqlərdən, batmaqda olan günəşdən ayrıb, onun simasında cəmlədi. Qəribəydi, onun üz cizgiləri solmuşdu, siması saralmış, ölü rənginə bənzəyirdi. Burada sanki axşamçağı qısa olurdu, qaranlıq tez və daha zülmətli gəlirdi. Gözlərini ondan çəkib, məzarın üzərində, axşamçağının ala-toran rənginə hələ də təslim olmayan, qırmızı qalmağı bacaran qərənfillərə baxa-baxa yenə köks ötürdü. Bu dəfə nəfəs verə bilmədiyini, ancaq sinəsi genişlənənə qədər nəfəs aldığını hiss etdi. Bura gəlməzdən əvvəl günlərlə arzusunda olduğu rahat nəfəsi ala bilməmişdi. O, asudə nəfəs almaqdan yana çox əziyyət çəkmişdi.

- Mən onunla qrup yoldaşı idim. O çox gözəl idi. Qızlar onu dəng eləmişdilər ki, başqa bir nəfərə  “hə” desin. O adamın atası rayon rəhbəri, anası isə professor idi. Bir sözlə çox hörmətli, həm də imkanlı insanlar idilər. Mənim isə nə kimsəm, nə evim var idi. xalamgildə qalırdım, amma o qız məni sevirdi. Nəyimi? Bu sualı ona ayrı-ayrı zamanlarda, hətta xəstə yatanda da çox verdim. Cavabı həmişə eyni oldu: -Özünü!

-Bəlkə də cənnəti və cəhənnəmi müəyyən edən səbəblərdən biri də həyat yoldaşlarının bir-birlərinə münasibətləridir. Yəni sevgi, hörmət və fədakarlıq bir enerjidir, o dünyada  uğurlara səbəb olduğu kimi, bu dünyaya da gəlib çatır...

Hər ikisi susmuşdu, öz aləmlərinə çəkilmişdilər. Bir müddət belə davam etdi. Artıq hava qaralmışdır. Ətrafda anlaşılmaz hadisələr baş verirdi.  Qəribə görüntülər  görürdü, onlar sakit idilər, səsləri gəlmirdi, əcayib səslər eşidirdi, ancaq onların da sahibləri görünmürdü. Bütövlükdə axşamın, gecənin şəri gəlirdi. Çönüb yanına bir də baxdı, gənc dostuna nəsə demək istədi, o da bulud kimi səssizcə yoxa çıxmışdı. Hava çox soyuq idi, gündüzün hərarəti gecənin qaranlığında rənglər kimi yoxa çıxmışdı.

İndi o tək qalmışdı. Qəribə aləmlər, fikirlər, səslər və görüntülər dənizinin sahilindəymiş kimi səssiz idi. Ancaq nəsə, ya kimisə gözlədiyini hiss edə bilirdi. Bu hiss ona rahat nəfəs almağa, həmişə olduğu kimi, indi də gecənin şərinə qarşı özündə güc duymağa səbəb olurdu. Hətta hərarətin artdığını da duyurdu.

- Gəlir!

 Buraların xəbər hökmdarı yaşlı qarğanın ucadan qarıldaması hər iki aləmdə eşidildi. Fərq onda oldu ki, dünya aləmində sükutu pozdu, bu aləmdə isə qəribə səslər əvvəl daha da gücləndi. Hər yanı uşaq qığıltısı, ana laylası, yarpaq pıçıltısına bənzər sərhədlərdən başlayıb, it, ulaq, toyuq, qurd bir sözlə bütün yaradılmışların çıxara bildiyi səslərin bir-birini əvəz etdiyi sərhədsiz səs-küy dünyası bürüdü. Qəfil yanından qara, tüklü bir varlğın ona sürtünüb keçdiyini hiss etdi. Amma nə olduğunu anlaya bilmədi. Onun arxasınca baxmağa başladı, məzarlğın sonuna yaxınlşdıqca o varlıqdan işıq gəlməyə başladı. İşıq daha da gücləndi, ağ rəngli cip avtomobilinin gəldiyi göründü. Avtomobil məzarlığın girişində dayandı, oradan bir qadın yerə  endi. Varlığın işığı biraz da gücləndi, sonra səmaya tərəf qalxıb, yoxa çıxdı. Əcayib səslər də kəsildi. Qarğanın səsinə səs verən qarğalar da yox idi, gündüz adamlarla birgə çıxıb getmişlər.

Nəzərlərini yoxa çıxan varlığın səmada boş qalmış yerindən ayrıb, qadına baxmağa başladı. O idi. 

Qucağında bir dəstə qızılgülləri, asta –asta gəlirdi, həmişəki kimi təmkinli idi. Heç vaxt, bir ömür boyu çətinliklərini, düşüncələrini rəngləyib kiməsə göstərməyən o indi də sakit idi. İndi həm də tək idi.

Önünə və sağına düşən işığın köməyilə cığırları seçib, gəlib məzarın yanına çatdı.   Qızılgülləri düzüb, əlləri ilə oxşadı. Sonra əllərini ulduzlu, soyuq göylərə açıb, dua etdi. Bir xeyli məzara baxdı, baxdı, qəfil dizinə, başına vurmağa başladı. Simasının cizgiləri  dəyişdi. 

O, qadının nə dediklərini eşitmirdi, amma dodaqlarının tərpənişindən- “özünü”! sözünü dediyini zənn edirdi, bəlkə də bu sözü görürdü.

- Get, bu vaxt burada neynirsən, mən gəldim ki, sizin, heç kimin rahatlğı pozulmasın, - bunu deyib, onu qucaqlmaq istədi.

Amma nə qədər etdisə, bacarmadı, qucağında boşluq hiss etdi, yalnız gənclikdə olduğu kimi, üz gözünə dəyən tellərini duydu, bir də özünə məxsus ətrini gözünü yumub ciyərlərinə çəkdi. Rahat nəfəs aldı, dincəldi, axı o, son zamanlar yenə nəfəs ala bilmirdi, çox yorğun idi... 

Soyuq və hərarət qarışıq qaranlıq səssizlik  dünya var olmazdan əvvəlki və ya birinci sur səsiylə ikinci arasındakı dövrün sükutuna bənzəyirdi...

Kölgələr də öz sahiblərini soyuq və hərarətli yamsılayamaqdan yorulmuş, Günəşin icazə verdiyi vaxta qədər yanlarında yatmışlar... 

 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.04.2024)