UELSİN ƏN YAXŞI YAZIÇISININ PORTALIMIZA MÜSAHİBƏSİ
Habil Yaşar, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Uelsdə İlin Kitabı Mükafatı qalibi, əsərləri 25-dən çox dilə tərcümə edilmiş, kitabları dəfələrlə "The Guardian" və "The Times" tərəfindən ilin ən yaxşı uşaq kitablarından biri adlanmış Sophie Andersondan internet üzərindən aldığım müsahibəni diqqətinizə çatdırıram.
-Özünüz haqda azərbaycanlı oxuculara məlumat verərdiniz. Yazmağa nə vaxt başladınız və bu istedadı necə kəşf etdiniz?
-Mən Cənubi Uelsdə anadan olmuşam və ən çox sevdiyim uşaqlıq xatirələrimə Prussiyalı nənəm və onun vətənindən mənə danışdığı hekayələr daxildir. Öz övladlarım olanda onlarla bölüşmək üçün bu nağıllardan bəzilərini yazmağa başladım və hekayəçilik sənətində böyük sevinc hiss etdim. Beləliklə, yazmağa davam etdim, sənətimi inkişaf etdirdim və bir neçə ildən sonra işimə agent və naşir tapdım. O vaxtdan bəri kitablarım çoxlu mükafatlar qazanıb, iyirmi beşdən çox dilə tərcümə olunub və “Toyuq Ayaqlı Ev” “Les Enfants Terribles” tərəfindən səhnəyə uyğunlaşdırılıb.
-Hansı mövzuda yazmağa üstünlük verirsiniz?
-Xalq və nağıllardan ilhamlanaraq hekayələr yazmağı çox sevirəm, xüsusən də nənəmin uşaq vaxtı mənə danışdığı pruss və slavyan hekayələrini. Mən bu nağılların insan olmağın nə demək olduğuna dair böyük ideyaları təxəyyüllü və sehrli şəkildə necə kəşf etdiyinə sevirəm. Mənə elə gəlir ki, nağıllardan ilhamlanan hekayələr təsəlliverici, tanış hissdir, eyni zamanda təzə və həyəcanlı ola bilər.
-Hansı əsərləriniz var?
-“Toyuq Ayaqlı Ev” Baba Yaqanın xalq xarakterini yenidən təsəvvür edir və ölüm və həyatdan maksimum yararlanma mövzularını araşdırır. “Ayı Danışan Qız” yarımayı olan bir uşaq haqqında xalq nağılını yenidən təsəvvürdə canlandırır və şəxsiyyət və mənsubiyyət mövzularını araşdırır. “Dolaşıq Sehrli Qala” Aleksandr Puşkinin mənzum nağılı olan “Ruslan və Lyudmila”nı yenidən önə çıxarır və səhv etmək ve səhvləri düzəltmək mövzularını araşdırır. “Fırtınaları oxuyan oğru” rus xalq şeiri “Oğru bülbül”ü yenidən təsəvvürə gətirir və birlik və parçalanma mövzularını şərh edir. Və mənim ən son kitabım “Qar qız” ənənəvi rus nağılı “Qar qız”ı yenidən önə çıxarır, təklik, dostluq və lazım gəldikdə köməyə əl uzatmaq mövzularını araşdırır.
-Uelsdəki bugünkü ədəbiyyat sizi qane edirmi?
-Uelsin canlı və müxtəlif ədəbiyyat səhnəsi, çoxlu istedadlı yazıçıları, həm yerli, həm də ingilis dillərində çoxlu maraqlı nəşrləri var. Bu il uelsli yazıçı Manon Steffan Ros “Karnegi” medalını (Böyük Britaniyanın ən nüfuzlu uşaq kitabı mükafatı) qazandı - ilk dəfə tərcümə olunmuş kitab qalib gəldi.
-Dünya ədəbiyyatının hansı yazıçılarını və əsərlərini daha çox bəyənirsiniz?
-Mən dünya ədəbiyyatını oxumağı sevirəm və bunu mümkün edən tərcüməçilərə çox minnətdaram. Uşaq vaxtı ən çox sevdiyim kitablar Fin rəssamı və yazıçısı Tove Janssonun “The Moomins” kitabı idi. Bu yaxınlarda mən polyak yazıçısı Olqa Tokarcukun kitablarından həzz aldım və hazırda yapon yazıçısı Natsu Miyaşitanın gözəl kitabını oxuyuram.
-Yazıçı üçün zaman nə deməkdir?
-İngilis yazıçısı Mett Heyqin gözəl bir sitatı var:
“Zamanı necə dayandırmaq olar: öpmək.
Zamanla necə səyahət etmək olar: oxumaq.
Zamandan necə qaçmaq olar: musiqi.
Zamanı necə hiss etmək olar: yazmaq.
Vaxtı necə azad etmək olar: nəfəs almaq.”
Mənim üçün yazmaq – sərbəst axdığı zaman – musiqi kimi hiss edilir və zaman kimi yox olur. Bununla belə, mən də Mettlə razıyam, yazı tez-tez mənə vaxtı kəskin hiss etdirir. Mənim yalnız çox vaxtım var; bir gündə, bir həftədə, bir ömür boyu yazmaq və ondan istifadə edərək, bu məhdudiyyətlər daxilində mümkün olan ən yaxşı əsərləri yaratmaq istəyirəm. Bir layihə ilə irəliləməyə davam etmək və onun durğunluğuna imkan verməmək çətin və hərəkətverici qüvvədir.
-Azərbaycan ədəbiyyatı ilə bağlı nəsə bilirsinizmi?
-Şübhəsiz ki, bu çox zəngin bir sahədir və kəşf ediləcək çox şey var. Bir neçə il əvvəl Qurban Səidin “Əli və Nino”, bu yaxınlarda isə Baninin “Qafqazda günlər” əsərini oxudum. Nizami Gəncəvinin “Leyli və Məcnun” əsərini oxumaq, Azərbaycan xalq ədəbiyyatından, xalq poeziyasından daha çox tərcümə tapmaq istərdim.
-Gənc yazarlara nə məsləhət görərdiniz?
-Birincisi, mümkün qədər geniş oxumaq. Oxumaq – mənim fikrimcə, hekayə yaratmağı öyrənməyin ən xoş yoludur. Oxumaqla biz şüuraltı olaraq nəyin yaxşı bir hekayə yaratdığını və ən təsirli hekayə anlatma üsullarının nə olduğunu öyrənirik. Bununla yanaşı, mənim məsləhətim sadəcə olaraq, mümkün qədər müxtəlif üslublarda – bədii, qeyri-bədii ədəbiyyat və poeziya ilə yazı yazmağı məşq etməkdir; qısa və uzun parçalar – heç bir yazı boşa getmir, hər söz gənc yazarlara öz unikal səsini tapmağa kömək edəcək.
-Dəyərli zamanınızdan vaxt edərək fikirlərinizi bizimlə bölüşdüyünüz üçün minnətdaram, sizə həyat və yaradıcılıqda uğurlar arzulayıram.
-Mən də sizə, bütün yaradıcı heyətə təşəkkür edirəm.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(02.10.2023)
