Fariz Əhmədov, “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının Naxçıvan təmsilçisi

Sosioloq Əli Şəriətinin ailə haqqında gözəl bir fikri var. Ailəni nəyəsə bənzədib. Məsləhət görərdim ki, özünüz maraqlanıb tapasız əgər sizin üçündə maraqldırsa bu fikir.

Günümüzün ən aktual məsələlərindən biri də, qısamüddətli qurulan ailələr və yaxud nigah pozuntularıdır. Statistika da göstərir ki, boşanmaların sayı pik həddə çatıb. Ailə quran hər üç cütlükdən ikisi qısa zaman ərzində boşanmaq üçün məhkəməyə üz tuturlar. Gəlin maşınının arxasına düşən lentlər çox da uzun ömürlü olmur. Toy karvanlarının gurultusu məhkəmə dəhlizlərinin sükutu ilə sonlanır. Səbəb kimi isə şiddətli keçkimsizlik göstərirlər. Gəlin məsələyə daha dərin, daha həssas baxaq!

Sovet dövrü ilə müqayisədə indi gənclər daha yetkin yaşda ailə qururlar. Ozaman ailə qurmaq yaş aralığı 20-22 idisə indi 25-dən yuxarıdır. Amma qəribədir ki, o dövrdə boşanmalar indiki qədər deyildi. Sanki evlənmək bir öv məcburiyyət, boşanmaq isə ayıb sayılırdı. İndi isə tam tərsinə çevirilib. Sevgi var, sosial azadlıq var, seçim imkanı var amma və lakin boşanmalar rekord həddə çatıb. Bəs böyüdükcə formalaşan bu gənclər niyə çox zaman səhv edir? Bu evlilikdən dünyaya gələn uşaqlar məhkəmə çəkişmələrində böyüyürlər.

Gəncelə ki, bir balaca özünü toparladı evlənməyə başlayır. Düşünür ki, artıq müstəqiləm, işləyirəm, pul qazanıram, sevirəm. Və bu o deməkdir ki, artıq ailə qura bilərəm. Fəqət bir şeyi başadüşmürlər ki, sevgi evin kreditini və yaxud kira  pulunu ödəmir. Əminliklə demək olar ki, müasir ailələrin əksəriyyəti cinsəl tələbat və yaxud cazibə üzərinə qurulur. Ona görə də gündəlik problemlərin ağırlığı altında bu cazibə bir neçə ilə sönür. Beləcə məhkəmələrdə sürünən bu cütlüklər uşaqların kimdə qalacağını, alimenti necə ödəyəcəkləri haqqında didişib dururlar. Toyda hər kəs şahid olsun evlənirik deyən cütlüklər, məhkəmədə hər kəs şahid olsun ayrılıq deyə aləmə car çəkirlər. Hələ bu bir yana dursun. Ailə qurarkən uzaq Antarktikadakı qonşulara qədər zəngedib nişanlısını tərifləyən bu cütlüklər məhkəmə zalında bir-birlərini bütün qohum-əqrəbaya pisliyir: Sizin oğlunuz narkomandı, sizin qızınız qısqancdı və sair. Məhkəmədə bu sözləri bar-bar bağıran bu cütlüklər ürəyi soyumadıqda öz sosial şəbəkə hesablarında da bu sözləri yazaraq heşdeqliyirlər.

Təbii ki, bu hallar cütlüklərin həyat təcrübəsi və öz ayaqları üzərində sağlam dura bilməməsini bir daha təsdiq edir. Yanlış seçimlər, maddi sıxıntılar, cinsəl münasibətlər, valideyn müdaxilələri, səbir azlığı, məsuliyyət hissinin olmaması bu sevginin ömrünü çox qısaldır. Kreditlər, işsizlik, ailə büdcəsinin ağırlığı sevginin üstündən teplovoz kimi arxasına baxmadan keçib gedir. Cazibə və isti səmimiyyət üzərinə qurulan bu münasibət bir müddət sonra şimal küləklərinə məruz qalaraq deqradasiyaya uğrayır.

Ailə münasibətlərinin pozulmasına daha çox təsir edən amillərdən biri də, valideyn müdaxiləsidir. Doğrusu mən bu cür gənc ailələrə müdaxilə edən valideyinləri uzaqdan idarəetmə pultuna oxşadıram. Təklikdə bu cütlükləri proqlamşadıraraq işə salan valideyinlər, sonra buna dram çəkirlər. Əvvəlki nəsil yenə dözürdü, tab gətirirdi fəqət indiki nəsil buna dözmür. Beləliklə də sevgi üzərinə qurulan bütün evliliklərin bünövrəsi çat verdiyi halda, məntiq evliliyinin təməlləri daha da bərkiyir.

Bu sevgidə ən çox uduzanlar isə uşaqlardır. Onlar bir vaxtlar iki gəncin sevgisinin bəhrəsi kimi dünyaya gəlirdi, indi isə mübahisə mövzusu olur. Bəzi uşaqlar aliment mövzusu ilə böyüdüyü halda bəziləri iki evin arasında “məsafə” uşağına çevrilir. Lakin müasir düşüncə ilə baxdıqda hiss ediri ki, uşaqlar da artıq bu travmanı, şiddətli keçimsizliyi, qışqır-bağırı eşitmək istəmir. Əmin olun ki, onlar özləri çox keçmədən etiraf edəcəklər: ay ata anamız xahiş edirik ayrılın bizimdə sakit, rahat və firəvan həyatımız olsun. Biz artıq bu alovlu ocağın son odunları olmaq istəmirik.

Artıq dövr kimi insanlarda dəyişib ona ayaq uydurmağa çalışır. Əvvəllər tez evlən, ailə qur, övlad sahibi ol deyilirdisə, indi tələsmə, yaxşı düşün, yüz ölç, bir biç deyirlər. Evliliyi bir sənət kimi düşünün. Yaxşı usatlıq tələb edir. Yarımçıq qoyanda həm sən, həm də başqaları əziyyət çəkir.

Fikrimi ilk cümlədə qeyd etdiyim sosioloq Əli Şəriətinin o məşhur fikri ilə bitirirəm. Əli Şəriəti deyirdi ki, açığı unutdum nə dediyini. Əgər sizə maraqlıdırsa buyurub özünüz axtarın!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(21.08.2025)