İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”

 "Bakı müharibədən çıxmış şəhəri xatırladırdı. Anamla indiki "20 Yanvar" dairəsindən keçərkən yerdə bir qan gölməçəsi gördük. Anam dayanıb qana baxdı. Təəccüblə dedi ki, bu nə doğma qandır… Sonradan, lap sonradan öyrəndik ki, bu qan, doğrudan da çox doğma qan imiş…"

Bu gün 20 Yanvar şəhidi İlham Allahverdiyevin doğum günüdür. Bir müddət ölkədə Sevgililər gününü məhz İlamla və nun şəhid olmasına dözməyərək intihar edən sevgilisi Fərizəyə həsr etmək barədə fikirlər dolaşmışdı mediada. Bu, gözəl təklif idi. Amma əfsus ki, dəstəklənmədi…

İlham 1962-ci il iyunun 12-də Ağdam rayonunda anadan olmuşdu. Əvvəlcə oradakı 1 saylı, sonradan Bakıdakı 54 saylı orta məktəbdə təhsil almışdı. Atasını çox erkən itirmişdi. Bakıda müəyyən müddət yaşadıqdan sonra Ağdamda yaşayan nənəsinə həyan olması üçün onun yanına göndərilmişdi. İlham Ağdamda həm zavodda işləyir, həm də nənəsinin qayğısına qalırdı.

1980–82-ci illərdə Latviyada hərbi xidmət keçir. Xidmətini başa vurandan sonra Bakıya qayıdan İlham Dadaş Bünyadzadə adına gəmi təmiri zavodunda tornaçı işləyir. İşləyə-işləyə həm də Bakı Texniki Texnikumunu bitirir.

1989-cu ildə subay olan İlhamın evlənməsi məsələsi Allahverdiyevlər ailəsinin gündəminə gəlir. İlham ailəsinin təklif etdiyi qızların heç birinə razı olmayıb, bacısı ilə bir sinifdə oxumuş Fərizənin adını çəkir. 1989-cu il martın 19-da nişanları olur.

İyunun 30-da toyları olur. (Əvvəldə bəhs etdiyim bu cütlüklə bağlı Sevgililər gününün də məhz 30 iyunda keçirilməsi təklif olunurdu).

1990-cı ilin yanvarında alovlu vətənpərvər olan İlham işğalçı sovet qoşununun Bakıya soxulmasını heç cür həzm edə bilmirdi. Yanvarın 19-da o, Fərizəni yaşadıqları evdən götürüb, anasının yanına aparır. Fərizənin təhlükəsizliyinə əmin olandan sonra əyninə qara paltar geyinib, qardaşı oğlu Əjdəri də öpüb, evdən çıxır. Axşama yaxın İlham qardaşı Elxanla "Şamaxinka" deyilən ərazidə görüşürlər. İlham və onun dostları barrikadada qalan soydaşlara yardım üçün gedəndə indiki 20 Yanvar dairəsində atəş aça-aça gələn tanklarla qarşılaşırlar.

 İnsanları qətlə yetirəcəklərini görən İlham silahsız insanlara güllə atmamaları üçün əlini qaldırıb tankın qarşısna çıxır. Sovet ordusunun əsgərləri İlhamı güllələyirlər. Müdaxilə edilsə də onu həyatda tutmaq mümkün olmur, o, 20 yanvar 1990-cı ildə şəhid olur.

Səhər tezdən qardaşı Elxan anası ilə birlikdə İlhamın axtarışına çıxırlar. Elxan daha sonra xatırlayacaqdı:

"Bakı müharibədən çıxmış şəhəri xatırladırdı. Anamla indiki "20 Yanvar" dairəsindən keçərkən yerdə bir qan gölməçəsi gördük. Anam dayanıb qana baxdı. Təəccüblə dedi ki, bu nə doğma qandır… Sonradan, lap sonradan öyrəndik ki, bu qan, doğrudan da çox doğma qan imiş… "

Onlar İlhamı həmin günü Respublika Klinik Xəstəxanasında tapırlar.

İlhamın vurulduğunu ilk hiss edən isə Fərizə olur, güllələr atılanda İlhamı vurduqlarını deyir. 

İlham və Fərizə 

Hər xalqın tarixində unudulmaz səhifələr, qəlbə dağ çəkən günlər olur. Azərbaycanın müasir tarixində bu cür acı dolu, eyni zamanda qürurverici günlərdən biri də 20 Yanvar faciəsidir. Həmin gecə təkcə torpaqlar deyil, könüllər də qan ağladı. Amma bu gecənin ən simvolik və ürəkləri titrədən hekayələrindən biri — İlham və Fərizənin eşq və vəfa dastanı idi. Bu iki gənc, sevginin ölümsüzlüyünü, vətənə olan bağlılığın insan ruhunu necə yüksəldə biləcəyini bütün dünyaya göstərdilər.

"Sevgi ilə başlanan ömür"

İlham Allahverdiyev — gənc, saf qəlbli bir vətən sevdalısı idi. Bakı Dövlət Universitetində təhsil alır, gələcəyini bu torpağın xoşbəxt sabahlarına həsr edirdi. O, yalnız bilik axtaran bir tələbə deyildi, həm də milli ruhla döyünən bir qəlbin sahibi idi. Hər dəfə "Azərbaycan" deyiləndə gözləri parlayar, ürəyi fəxrlə döyünərdi.

Fərizə Allahverdiyeva isə onun həyatının günəşi idi. Onların sevgisi sanki bir filmdən çıxmışdı — saf, təmiz, səmimi. Qısa zamanda bir-birinə bağlanan bu iki gənc ailə həyatı qurdu. Həyat yeni başlayırdı, arzular kövrək bir yaz səhəri kimi gözəldi. Gələcək planlarla dolu idi. Amma həyatın onlar üçün başqa, daha uca bir yazısı var idi…

"Qanlı Yanvar və İlhamın şəhadəti"

1990-cı il, yanvarın 20-si — Azərbaycanın qan yaddaşına çevrilən o gecə. Sovet qoşunlarının Bakıya daxil olması ilə şəhər odlara qərq oldu. Silahsız insanlara atəş açılır, qocalı-cavanlı insanlar tankların altına düşürdü. Qaranlığın içində bir millətin qüruru qanla yazılırdı.

İlham da həmin gecə vətənin fəryadını eşidənlərdən idi. O, özünü küçələrə atdı — bir əsgər kimi deyil, bir vətəndaş, bir oğul kimi. Amma bu cəhd onun son nəfəsi oldu. Güllə onun gənc sinəsini parçaladı. İlham Allahverdiyev həmin gecə şəhid oldu — öz torpağının azadlığı üçün canını qurban verən minlərlə igiddən biri…

"Fərizə – Eşqin şəhidi"

Fərizə İlhamın ölüm xəbərini eşidəndə dünya onun üçün dayanmışdı. Gözlərinin nuru, həyatının mənası, o yeni qurduğu ailə bir anda əlindən alınmışdı. Göz yaşları gözlərinə sığmadı, qəlbinin fəryadı səssizcə içini yandırdı. 

Bir neçə gün sonra, yanvarın 24-də Fərizə də bu dünyanı tərk etdi. Rəsmi səbəb ürək çatışmazlığı olsa da, xalq onu eşq şəhidi kimi qəbul etdi. O, İlhamla birgə bu dünyadan köçməyi seçdi. 

"Bir məzarda iki ömür"

İlham və Fərizə, sevginin və vətənə bağlılığın ən uca zirvəsinə yüksəldilər. Onlar Şəhidlər Xiyabanında yan-yana dəfn edildilər. Bir tabutda, bir məzarda — bir ömürü paylaşdıqları kimi bir ölümü də paylaşdılar. Qırılmış bir eşqin deyil, əbədiləşmiş bir dastanın qəhrəmanlarına çevrildilər.

Onların məzarı bu gün minlərlə insanın ziyarət yeridir. Hər çiçək, hər dua bir sevginin, bir xalqın vəfa andıdır.

"Əbədi sevda, əbədi yaddaş"

İlham və Fərizənin hekayəsi təkcə bir eşq hekayəsi deyil — bu, bir xalqın yaddaşına yazılmış əbədi izdir.

Azərbaycan xalqı bu cütlüyü unutmadı. Çünki onların adı sadəcə bir sevda dastanı yox, 20 Yanvarın simvolu, şəhidliyin, vəfanın və milli ruhun canlı təcəssümüdür.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.06.2025)