Kübra Quliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Son illərdə "travma" anlayışı gündəlik həyatımızda daha çox işlədilməyə başlanıb. İnsanlar yaşadıqları çətinlikləri, uğursuzluqları və emosional sarsıntıları travma kimi qəbul edirlər. Lakin travma psixologiyada daha dərin və spesifik mənaya malikdir. Bu yazıda travmanın həqiqi mahiyyəti, onun təsirləri və bu anlayışın nə dərəcədə yanlış istifadə edildiyi haqqında psixoloji analiz aparacağıq.
Travma Nədir?
Travma bir insanın həyatını ciddi şəkildə sarsıdan, fiziki və ya psixoloji təhlükə yaradan hadisələr nəticəsində meydana gələn dərin emosional və psixoloji təsirdir. Travmanın təsiri insandan insana dəyişə bilər, lakin onun əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:
-Güclü qorxu, çarəsizlik və şok hissi
-Hadisənin yaddaşda daim təkrarlanması
-Funksional həyatın pozulması (yuxusuzluq, stress, iş və şəxsi həyat problemləri)
-Uzunmüddətli emosional təsirlər, depressiya və ya post-travmatik stres pozuntusu (PTSP)
Psixoloji araşdırmalara görə, travmanın əsas səbəbləri arasında müharibə, ağır qəza, zorakılıq, uşaqlıq travmaları və ciddi itkilər dayanır. Lakin hər neqativ təcrübə travma deyil.
Travmanın yanlış istifadəsi :
Bəzi hallarda insanlar həyatlarında qarşılaşdıqları çətinlikləri və emosional problemləri travma adlandıraraq məsuliyyətdən qaçmağa çalışırlar.
Münasibətlərdə məsuliyyətsizlik: "Ailəm emosional ehtiyaclarımı ödəməyib, bu səbəbdən münasibət qura bilmirəm."
İş həyatında uğursuzluq: "Uşaqlıqda danlandığım üçün indi bir işin qulpundan yapışmaqdan qorxuram."
Bağışlama və güvən problemləri: "İnsanlar mənə zərər verib, ona görə də heç kimə güvənə bilmirəm."
Bu kimi hallar bəzən həqiqi psixoloji təsirlərin nəticəsi ola bilər, lakin eyni zamanda insanın öz həyatının məsuliyyətini üzərinə götürməkdən çəkinməsinə də səbəb ola bilər.
Travmanın öhdəsindən necə gəlmək olar?
Həqiqi travma yaşayan insanlar üçün peşəkar psixoloji dəstək almaq çox vacibdir. Lakin travma yaşamadığı halda, bu anlayışdan istifadə edərək öz həyatını məhdudlaşdıran insanlar üçün aşağıdakı məqamlar önəmlidir:
Özünü dərk etmək: Keçmiş təcrübələrin təsirini qəbul etmək, lakin onların həyatı tam idarə etməsinə imkan verməmək.
Məsuliyyət götürmək: Həyatda qarşılaşdığımız çətinliklərdən dərs çıxararaq irəliləmək.
Empatiya və anlayış: Həqiqətən travma yaşayan insanlara qarşı daha həssas yanaşmaq və onların yaşadıqlarını kiçiltməmək.
Nəticə :
Travma ciddi və kompleks bir psixoloji fenomendir. Onun təsirlərini dəyərləndirərkən məsuliyyət anlayışını itirməmək və hər çətinliyi travma adlandırmamaq vacibdir. Həyatımızın idarəsini əlimizə alaraq keçmişin təsirlərini minimuma endirmək mümkündür. Eyni zamanda, travma anlayışının cəmiyyət tərəfindən düzgün anlaşılması, həqiqi psixoloji problemləri olan insanlara daha effektiv dəstək verilməsinə kömək edər.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.02.2025)
