Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə Türk xalqlarının mətbəxi layihəsində bu gün sizlərə Qədim türklərin yemək adətləri barədə söz açacağıq.

Qədim türklərin yemək adətləri onların köçəri və yarımköçəri həyat tərzi, iqlim şəraiti və inancları ilə sıx bağlı idi. Onların əsas qida mənbələri heyvandarlıq və ovçuluqdan gəlirdi. Türklər əsasən qoyun, at, mal əti yeyir, süd məhsullarından geniş istifadə edirdilər.

Əsas qidalar:

1. Ət Yeməkləri

• Qədim türklər üçün ət əsas qida mənbələrindən biri idi. Xüsusilə qoyun və at əti çox yeyilirdi.

• At əti həm qida, həm də dini və mərasim yeməyi kimi önəm daşıyırdı.

• Əti qurudaraq (qaxac) uzun müddət saxlamaq ənənəsi vardı, bu da köçəri həyat tərzi üçün əlverişli idi.

2. Süd və süd məhsulları

• Türklər süddən müxtəlif qidalar hazırlayırdılar: qımız (at südündən fermentləşdirilmiş içki), ayran, qatıq, pendir və kərə yağı çox yayılmışdı.

• Xüsusilə qımız qədim türklərin müqəddəs içkilərindən sayılırdı və döyüşçülər üçün enerji mənbəyi idi.

3. Taxıl və un məmulatları

• Qədim türklər buğda, arpa və darı kimi taxıllardan istifadə edirdilər.

• Yufka (nazik çörək) və müxtəlif xəmir yeməkləri hazırlanırdı.

• Un və taxıldan tarxan adlı quru yemək düzəldilir və bu, uzun səfərlər zamanı qida ehtiyatı kimi daşınırdı.

4. Ovçuluq və təbii məhsullar

• Ovçuluq da mühüm yer tuturdu; maral, cüyür, dovşan və quş əti yeyilirdi.

• Türklər dağlıq və çöl ərazilərdə yabanı meyvə, giləmeyvə, qoz və fındıq da toplayırdılar.

5. Yemək mədəniyyəti və inamlar

• Qədim türklərdə yemək süfrəsi böyük əhəmiyyət kəsb edirdi. Ailə və qəbilə üzvləri birlikdə süfrəyə otururdular.

• Yeməyi böyükdən kiçiyə doğru paylamaq hörmət əlaməti idi.

• Türklər yeməyə başlamazdan əvvəl Göy Tanrıya və əcdad ruhlarına dua edirdilər.

• Qurban kəsmək və ətini toplu şəkildə paylaşmaq mühüm dini adət idi.

  Müasir Türk mətbəxinə təsiri

Bu ənənələr əsrlər boyunca qorunaraq müasir türk mətbəxinə təsir etmişdir. Bu gün də qımız, qovurma, pendir növləri, qurut (quru qatıq) kimi yeməklər Orta Asiya, Anadolu və digər türk xalqları arasında yayılmışdır.

Qədim türklərdən miras qalan bu qida mədəniyyəti onların həyat tərzi, inancları və birliyini əks etdirən vacib elementlərdən biri idi.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(26.03.2025)