Leyla Səfərova, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Xəbər verdiyimiz kimi, Bakıda Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun Bakı Musiqi Akademiyası ilə əməkdaşlığı çərçivəsində “Türkdilli Ölkələrin Milli Musiqi Alətləri”adlı kitabı ictimaiyyətə təqdim olundu.

Türk dünyası incəsənətinə dəyərli bir töhfə olacaq bu kitabın təqdimat mərasimi Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyində akademik Rəfael Hüseynovun moderatorluğu ilə baş tutdu. Kitabın təqdimatında Azərbaycan Respublikasında akkreditə olunmuş diplomatik korpusun nümayəndələri, deputatlar, incəsənət və mədəniyyət sahəsinin tanınmış simaları, KİV agentliklərinin əməkdaşları və başqaları iştirak etdilər. 

Bəs bu kitabdan gözləntilər nədir? Ümumtürk mədəniyyətinə kitab nə kimi töhfələr verə biləcək?

Ondan başlayaq ki, Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun növbəti genişmiqyaslı layihəsi olan "Türk dilli ölkələrin milli musiqi alətləri" kitabı 6 türk ölkəsinin alimləri, incəsənətşünasları və musiqiçilərinin birgə əməyinin nəticəsidir. Təqdim olunmuş nəşrdə çoxsaylı elmi mənbələrə əsasən türkdilli xalqlar arasında ən geniş yayılmış yüzdən çox ənənəvi musiqi aləti haqqında geniş informasiya verilir.

Atlas musiqişünaslar, musiqiçilər, folklorçular, orqanoloqlar üçün nəzərdə tutulmuşdur. Daha çoxu isə, tarixdə qalmaq, bu zəngin musqiq xəzinəsini səlnamələşdirmək missiyası daşıyır.

Elə bizim bir neçə alətimizə sahib çıxmaq istəyən bədnam ermənilərin timsalında bu zəngin mədəniyyətə əl uzadan çirkli əllərin mövudluğunu niyə unudaq ki?

AKTOTI RAİMKULOVA

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondunun prezidenti Aktotı Raimkulova bildirir ki, ərsəyə gətirilən bu kitab Türk dünyasının mədəni irsinin daha dərindən öyrənilməsi və qorunması yolunda Fondun atdığı addımlardan biridir.

Türk ölkələrinin zəngin mədəniyyətinin və irsinin, çoxəsrlik tarixinin qorunması, beynəlxalq aləmdə təbliği və gələcək nəsillərə ötürülməsi istiqamətində fəaliyyət göstərən Fond 2023-cü ildə Türk Dövlətləri Təşkilatının 10-cu Zirvə Toplantısından sonra yeni strateji fəaliyyət mərhələsinə qədəm qoyub,”Türk Dünyasına baxış – 2040” və «TURKTIME» strateji sənədlərinə əsaslanaraq Türk mədəni irsinin çoxdilli Kataloqunu çapa hazırlayır. Bu Kataloq, yaxın illərdə Türk irsinin rəqəmsal platformasının yaradılmasında təməl olacaq.

“Türkdilli Ölkələrin Milli Musiqi Alətləri” kitabının da işıq üzü görməsinə məhz Fondun buna kimi gördüyü və bundan sonra görəcəyi işlərin ümumi axarının tərkib hissəsi kimi baxılmalıdır.

Təşkilat Beşinci Dünya Köçəri Oyunlarına dəstək verərək, qədim türk mədəniyyətini, o cümlədən musiqisini dünya ictimaiyyətinə təqdim edir, “Türk dünyasının tarixi və mədəni irsinin öyrənilməsi və qorunub saxlanması – UNESCO nöqteyi-nəzərindən” mövzusunda beynəlxalq konfrans keçirir, UNESCO ilə əlaqəli  Türk ölkələrin qeyri-maddi mədəni irsinin çoxmillətli nominasiya layihələrinin koordinasiyasına başlayıb, hazırda üzv ölkələrlə "Qurama" (Kurak, Kurok, Kırkyama) ornamentləri və "Alpamıs" dastanı üçün çoxmillətli nominasiya təqdimatı üzərində işləyir. Türkiyənin İstanbul şəhərində və Qazaxıstanın Tanbalı və Kulan bölgələrində, türk mədəni irsinin idarə edilməsi üzrə təhsil proqramları həyata keçirilib, Azərbaycanın Qarabağ bölgəsinin Füzuli şəhərində yerləşən 18-ci əsrə aid Qoçəhmədli məscidinin bərpası yönündə hazırlıq işlərinə başlanılıb, “Türk dünyasının görkəmli şəxsiyyətləri”, “Türk dünyasının ədəbi inciləri”, “Türk dünyasının elmi inciləri” adlı yeni kitab seriyalarından indiyədək 18 kitab nəşr edilib, YouTube-da yerləşdirilən Fonda məxsus TurkDiscovery kanalı yüksək keyfiyyətli məzmunu ilə izləyici auditoriyasını cəlb etməkdədir. Parisdəki  UNESCO-nun mənzil qərargahında Türk dünyasının və ümumilikdə dünya mədəniyyət irsinin qiymətli incisi olan “Divani-lüğat at-türk”ün 950 illiyinə həsr olunmuş genişmiqyaslı sərgi və beynəlxalq konfransın keçirilib.

Xanım Raimkulova bildirir ki, bütün bunlar təşkilat olaraq Fondun gördüyü işlərin az bir hissəsidir, “Türkdilli Ölkələrin Milli Musiqi Alətləri” kitabı Fondun növbəti genişmiqyaslı layihəsidir. Bu layihənin həyata keçirilməsinə 2023-cü ildə başlanılıb və keçən il Fondun tam dəstəyi ilə nəşr işıq üzü görüb. Bu kitab, 6 Türk dövlətinin alimlərinin, sənətşünaslarının və musiqiçilərinin birgə əməyinin nəticəsi olaraq oxuculara Türk dünyasının musiqi alətlərinin mahiyyətini açır və onlara əhatəli biliklər qazandırır. Gələcəkdə musiqişünaslar bu əsəri ensiklopediyaya çevirməyi təklif edirlər və əlbəttə ki, bu təklif üzərində düşünməyə dəyər.

Bu dəyərli işə öz töhfələrini verən bütün redaktorlar, layihə koordinatorları və redaksiya heyətinin üzvlərinə dərin təşəkkürümü bildirən Aktotı xanım türk musiqisinin zənginliyini, gözəlliyini, ilkinliyini dünyaya çatdırmağı şərəfli missiya hesab edir.

RƏFAEL HÜSEYNOV

Nizami Gəncəvi adına Milli Azərbaycan Ədəbiyyatı Muzeyinin direktoru, akademik Rəfael Hüseynov “Türkdilli Ölkələrin Milli Musiqi Alətləri” kitabının işqı üzü görməsiniəsl mədəniyyət hadisəsi adlandırır, üstəlik, bunu həm də siyasət hadisəsi olduğunu diqqətə çatdırır. Bildirir ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin çıxışlarından birində işlətdiyi “Biizm başqa ailəmiz yoxdur, bizim ailəmiz türk ailəsdir” sözləri zərb-məsələ dönüb, bu kitab da ümumi türk ailəsinin formalaşmasına bir töhfədir. 

Qeyd edir ki, kitaba hazırda mövcud olan 6 türk dövlətinin musiqi alətləri daxildir, amma haçansa Tatarıstan, Başqırdıstan, Tuva, Yakutiya və digərləri kimi daha 20 potensial türk dövlətinin də musiqi alətləri daxil olmaqla daha böyük kitab hazırlanması perspektivi var. Demək, gələcək inkişaf üçün də bu kitab bir zəmindir.

Rafael Hüseynov “Mən elan edirəm musiqi alətlərində ən qədimi Azərbaycana aiddir, bu, Qobustandakı qaval daşıdır ki, 15-20 min il yaşı var.” Deyə vurğulayaraq türk xalqlarının mədəniyyət artefaktlarının birincilik iddiasını da inamla ortaya qoyur.

O, vurğulayır ki, bu kitab Səfiyəddin Ürməvi, Əbdülqadir Marağayi və Üzeyir Hacıbəyli tərəfindən təməli qoyulmuş türk musiqişünaslığı üçün əsl töhfə sayıla bilər. 

FƏRHAD BƏDƏLBƏYLİ

Azərbaycan Musiqi Akademiyasının rektoru Fərhad Bədəlbəyli ən sevimli çalğı alətinin tütək olduğunu bildirir, söyləyir ki, “bu balaca alətdə nə böyük qüdrət var, nə böyük silahdır o”. Ermənilərin bu möcüzəli alətə sahiblənmək istəməsinə bu sayaq kitabların çıxmasını əsl cavab tədbiri hesab edən Fərhad Bədəlbəyli qeyd edir ki, bu gün Turanın nəfəsi daha çox hiss edilir, ötən əsrin əvvəlində Yusif Akçurinin, Əlibəy Hüseynzadənin təməlini qoyduqları ideologiya bu gün öz təntənəsini yaşamaqdadır. Tövsiyyə edir ki, bu kitabın tək türk ölkələrində yayılması məqbul deyil, onun  Qərbdəki universitetlərin kitabxanalarında olması çox vacibdir və bunu təmin etmək lazımdır. 

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.03.2025)