Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sırada Atilladır. Bu əfsanəvi qəhrəman haqda o qədər dastanlar qoşulub, rəvayətlər uydurulub ki. Gerçək tarix isə möhtəşəm və şərəflidir.

Attila (406-453) dünya tarixində ən qüdrətli türk sərkərdələrindən biri kimi tanınır. O, Hun İmperatorluğunun hökmdarı olmuş və Avropada böyük iz buraxmışdır. Atilla 434-cü ildə əmisi Rua və qardaşı Bleda ilə birlikdə Hun İmperiyasının hökmdarı oldu. 445-ci ildə isə qardaşını öldürərək bütün hakimiyyəti öz əlinə aldı və dövləti daha da gücləndirdi.

Attila Avropanın ən qorxulu sərkərdələrindən biri hesab olunurdu. Onun ordusu Şərqi Roma (Bizans) və Qərbi Roma imperiyalarına qarşı saysız-hesabsız yürüşlər etmişdi.

• 447-ci ildə Attila Bizansa qarşı böyük yürüş təşkil etdi və imperiyanı sülh bağlamağa məcbur etdi.
• 451-ci ildə Qərbi Roma imperiyasına qarşı məşhur Katalaun döyüşü baş verdi. Bu döyüşdə Attilanın ordusu Roma və onların müttəfiqləri ilə qarşılaşdı. Döyüş qəti qələbə ilə nəticələnməsə də, Avropa dövlətləri Attilanın gücünü bir daha hiss etdilər.
• 452-ci ildə Attila İtaliyaya yürüş edərək Romaya yaxınlaşdı. Lakin Papa I Leo ilə görüşdən sonra ordusunu geri çəkdi.

 453-cü ildə Attila qəfil vəfat etdi. Onun ölümündən sonra Hun İmperiyası zəifləməyə başladı və tezliklə dağılaraq tarixin səhifələrində yox oldu.

 Attila təkcə böyük sərkərdə deyil, həm də strateq və diplomat idi. O, Avropada hunların hakimiyyətini möhkəmləndirmiş, Roma imperiyalarını qorxu içində saxlamış və Avropanın siyasi xəritəsini dəyişdirmişdi. Qərb mənbələrində "Tanrının Qəzəbi" adlandırılan Attila türk tarixində əbədi iz buraxan ən qüdrətli hökmdarlardan biri olmuşdur.

 Attila dünya tarixində ən güclü sərkərdələrdən biri olduğu üçün onun haqqında çoxlu rəvayətlər və əfsanələr yaranmışdır. Xüsusilə, Avropa və türk mifologiyasında Attila ilə bağlı maraqlı hekayələr mövcuddur.

 1. "Tanrının qəzəbi" rəvayəti

Avropa tarixçiləri və kilsə xadimləri Attilanı “Tanrının Qəzəbi” (Latınca: Flagellum Dei) adlandırırdılar. Onların inancına görə, Attila günahkar Roma imperiyasını cəzalandırmaq üçün Tanrı tərəfindən göndərilmişdi. O, şəhərləri yandırır, xalqları diz çökdürürdü. Bu qorxu Avropada o qədər güclü idi ki, Attilanın adı uşaqları qorxutmaq üçün deyilirdi.

 2. "Sehrli qılınc" əfsanəsi

Bir əfsanəyə görə, Attila döyüş meydanında məğlubedilməz olmasını Tanrının ona verdiyi “Sehrli qılıncla” (“Tanrının qılıncı”) izah edirdi. Rəvayətə əsasən, bu qılıncı çoban təsadüfən tapıb Attilaya gətirmişdi. Attila isə bunu göylərin bir işarəsi kimi qəbul edib dünyanı fəth etmək üçün Tanrının onu seçdiyinə inanmışdı.

 3. Roma Papası ilə görüş

452-ci ildə Attila Roma şəhərinə yaxınlaşanda Papa I Leo onun qarşısına çıxdı. Əfsanəyə görə, görüş zamanı Attila birdən-birə qərarını dəyişib şəhəri dağıtmadan geri döndü. Xalq arasında bu hadisə möcüzə sayılırdı. Bəzi rəvayətlərə görə, Papa ilə görüş zamanı göydə müqəddəs qüvvələrin peyda olduğu və Attilanı geri çəkilməyə məcbur etdiyi iddia edilirdi. Lakin tarixçilər onun geri çəkilməsini xəstəlik və ya resurs çatışmazlığı ilə izah edirlər.

 4. Attilanın qeyri-adi ölümü

Attilanın ölümü də sirli və əfsanəvi hadisələrdən biridir. Rəvayətə görə, o, 453-cü ildə toy gecəsi birdən-birə vəfat etmişdi. Bəzi mənbələrdə onun daxili qanaxmadan öldüyü deyilsə də, bəzi əfsanələrdə yeni evləndiyi arvadının onu öldürdüyü bildirilir. Hətta bəziləri onun Tanrının qılıncının lənətinə düçar olduğunu söyləyirdi.

 5. Attilanın gizli məzarı

Attilanın məzarının yeri bu günə qədər sirr olaraq qalır. Rəvayətə görə, onun cəsədi qızıl, gümüş və dəmir tabutun içində dəfn edilmiş və məzarı tapılmasın deyə, onu dəfn edən qullar öldürülmüşdür. Bəzi versiyalara görə, Attilanın məzarı Dunay çayının altındadır və çayın axarını dəyişdirərək onu basdırmış, sonra isə suyu yenidən əvvəlki yatağına qaytarmışdılar.

Attila təkcə böyük bir sərkərdə deyil, həm də əsrlər boyu Avropada və türk dünyasında əfsanəvi bir şəxsiyyət olmuşdur. Onun adı bu gün də həm qorxu, həm də heyranlıqla xatırlanır. Attila haqqında yaranan əfsanələr onun necə qüdrətli bir hökmdar olduğunu bir daha göstərir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(07.02.2025)