Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Yazıçı” nəşriyyatında Xalq yazıçısı Anarın “2=3+4, yaxud iki ailədə üç Xalq yazıçısı, dörd Xalq şairi” adlı kitabı işıq üzü görüb. Nəfis tərtibatlı, illüstrasiyalı kitab Azərbaycan ədəbiyyatı irsinə böyük töhfələr vermiş iki nəsildən, onlar barədə həqiqətlərdən və onların ədəbi nümunələrindən ibarətdir.

608 səhifəlik bu unikal kitabı tərtib edən Xalq yazıçısı Anar uzun illər ərzində təkcə öz yazdıqlarını yox, qəhrəmanlarının – Səməd Vurğun, Rəsul Rza, Nigar Rəfibəyli, Vaqif Səmədoğlu, Ənvər Məmmədxanlı və Yusif Səmədoğlunun yazdıqlarını eyni ideya-estetik yaradıcılıq məcrasına qoşaraq, onları eyni axında birləşdirərək ən yeni ədəbiyyatın ən milli paradiqması olaraq təqdim edibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı kitabdan hissələri oxucularına təqdim edir:

YUSİF SƏMƏDOĞLU, “DOST VAR... DÜŞMƏN DƏ VARMI?”

Son vaxtlar xalqımızın müdrik kəlamlarından biri – “Qurd ağacı içindən yeyər” – tez-tez yadıma düşür. Yağışdan sonrakı göbələk kimi, bir-birinin ardınca peyda olan qəzetlərin səhifələrində sensasiya xatirinə, oxucu (özü də zövqsüz oxucu) yığmaq xatirinə elə əcaib-qəraib cızma-qaralar çıxır ki, istər-istəməz düşünürsən: bəlkə bunlar siyasi iftira, böhtan yağdırmaq, təhqir eləmək, sancmaq yarışına qoşulublar? Ağlıma bir fikir də gəlir: bəlkə bu da bir namərd oyunudur, bəlkə bu yolla daxili sabitliyimizi pozmaq, içəridə bizi qarşıdurmaya yönəltmək istəyən qüvvələr var? Mən buna zərrə qədər şübhə eləmirəm...

Amma orası da var ki, bəzi qəzetlər heç özləri də fərqinə varmadan bu oyunun iştirakçılarına çevrilirlər. 6 iyun 1992-ci il tarixli “Nəfəs” qəzetində Nemət Veysəlli ilə müsahibəni (“Kim olur-olsun, ancaq işləsin...”) oxuyanda da mən bu qənaətə gəldim.

42 yazıçının imzası ilə “Müxalifət” qəzetində dərc olunmuş müraciətlə əlaqədar aparılmış bu müsahibəni oxuduqca fikirləşirsən: sözə laqeydliklə yanaşıb sual-cavab keçirən jurnalist, Yazıçılar Birliyindəki bütün qələm yoldaşlarına yuxarıdan aşağı baxan, tənqidlə təhqiri qarışdırıb ağına-bozuna baxmadan ötkəm-ötkəm danışan müsahib və nəhayət, bu materiala imza atan redaktor elementar etika normalarını gözləmədiklərini dərk edirlərmi?

Xahiş edirəm məni düzgün başa düşün, mən bu yazıda kimisə ittiham eləmək, Anarı belələrindən “qorumaq” iddiasında deyiləm; Anarın mənim müdafiəmə heç bir ehtiyacı yoxdur. Məni yandıran odur ki, biz niyə bir-birimizlə bu ahənglə danışırıq? “Rəhbərlik (Yazıçılar Birliyi nəzərdə tutulur – Y.S.) ... işləmir. İşləmir deyəndə ki, bizim üçün işləmir”, “Anar liberaldır”, “... hərəsi (Çingiz Abdullayevlə Vahid Əziz nəzərdə tutulur – Y.S.) özünə assosiasiyadan-zaddan bir şey tapıb, xımır-xımır yeyirlər” (kursiv bizimdir – Y.S.) kimi əsassız, təhqiramiz sözlərin qələm əhlinin – jurnalistin dilindən çıxmasına adam inanmaq istəmir. Anarın bir ziyalı kimi, vətəndaş kimi ən ali məclislərdə mötəbər kürsülərdən Azərbaycanın şərəfini necə qorumasını, lazım gələndə Qorbaçovla belə döş-döşə gəlməsini bütün xalq bilir. Mənzil-məişət məsələlərindən tutmuş kitab çapınadək yazıçılara imkan daxilində qayğı göstərməsi, xeyirxahlıq eləməsi də hamımıza bəllidir. Onun “liberallığı” da, sərt, amansız olmaması da rəhmdilliyindən irəli gəlir. O dərəcədə “liberaldır” ki, Jurnalistlər İttifaqının üzvü olan bəzi jurnalistlərin Yazıçılar Birliyinə üzv olmasına da göz yumur (Onda gərək minlərlə jurnalist hesabına Birliyin üzvlərinin sayını sonsuzluğa çatdıraq). Bu – bir!

İkincisi, bu müsahibədə bir qəribə məntiq var: “Filankəs qorxaqdır, nəinki döyüş gedən rayonlara getməyib, heç o həndəvərdə dolanmayıb” (söhbət “Ədəbiyyat qəzeti”nin redaktoru C.Novruzdan gedir), “Burnuna barıt iyi dəyməyən adamdan baş redaktor çıxmaz”. Bəlkə bütün redaktorlar qəzet-jurnallarını döyüş meydanlarında çıxarmalıdır? Bəyəm arxa özü də cəbhə deyilmi?

Üçüncüsü, “... adam kimi işləsin”, “Mən deyən kimi işləməz”, “... ölsə də, bu adətindən əl çəkən deyil” – jurnalist olan kəs bu sözləri necə dilinə gətirir? Üstəlik də, öz qələm dostunun ünvanına.

Hələ bu harasıdır?! N.Veysəllinin bir məntiqi, daha doğrusu, məntiqsizliyi təəccüb doğurur: “Şəxsən mənim kəndim (?) uzun döyüşlərdən sonra düşmən əlinə keçib... Yazıçılar Birliyində bir dəyyus demədi ki,(kursiv bizimkidir – Y.S.) ay Nemət, Allah sənə səbir versin...” Əvvəla, Nemət bilməlidir ki, Veysəlli təkcə onun kəndi deyil, bütün Azərbaycanındır, ikincisi, onun dediyi yolla getsək, əldən çıxmış obalarımızda yaşayan yüz minlərlə soydaşımıza bir-bir başsağlığı verəsi olsaq, axırımız hara gedib çıxar?

Müsahibənin son abzaslarına kimi oxucuya elə gəlir ki, N.Veysəlli ötkəmdir, cəsarətlidir, hətta senzuradan kənar sözlər deməyə də dili gəlir, amma sonra... Sonra məlum olur ki, ona nə vaxtsa yaxşılıq eləmiş – işə götürmüş hörmətli ədibimiz İsmayıl Şıxlının adını yüngülcə bir iradla çəkməkdən qorxur, jurnalistə yalvarıb deyir ki, “sən Allah, ... heç olmasa mənim adımdan yox, öz adından yaz”.

Necə inanaq bu jurnalistin səmimiyyətinə, bir qəzet səhifəsində əl-qol açan cəsarətinə?

Sözümün əvvəlinə qayıdıram: məkrli düşmənlə ölüm-dirim vuruşu getdiyi, tarixi taleyimiz həll olunduğu bir zamanda gəlin bir-birimizin qanını qaraltmaq yarışına qoşulmayaq, daxili qarşıdurma eşqilə alışıb-yanan bəzi liderlərin dəyirmanına su tökməyək, yazıçı ləyaqətimizi yüksək tutaq.

Ümidim yalnız dostlaradır...

(Məqalə 26 iyun 1992-ci il tarixində “Ədəbiyyat qəzeti”ndə dərc edilib)

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(10.03.2025)