İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Keramika, yəni gil və digər materialların şəkilləndirilməsi və yanması ilə yaranan sənət və sənaye məhsuludur. Bu sahə həm bədii, həm də praktiki məqsədlərlə geniş istifadə olunur. Keramika əsərləri qədim zamanlardan bəri müxtəlif mədəniyyətlərdə mövcud olub və bugünkü günümüzə qədər ev əşyalarından bəzək əşyalarına qədər geniş bir sahəni əhatə edir.
*Keramikanın əsas sahələri:*
- Bədii keramika
Bu sahə, keramika sənətinin estetik və yaradıcı tərəfini əhatə edir. Bədii keramika əsərləri dekorativ məqsəd güdür və müxtəlif formalar, rənglər, naxışlar ilə bəzədilir. Bu növ keramika əsərləri bəzən sənət qalereyalarında nümayiş etdirilir.
- İstifadə edilən keramika
Bu növ keramika gündəlik həyatda istifadə olunan əşyalardır. Məsələn, qab-qacaq, çini fincanlar, plitələr, vaza və digər praktiki əşyalar. Bu sahə həmçinin sənaye keramika istehsalını əhatə edir (misal üçün, keramik borular və digər inşaat materialları).
- Arxeoloji keramika
Tarixdən və arxeologiyadan gələn keramika nümunələri çox önəmlidir. Arxeoloqlar qədim sivilizasiyaların həyatını öyrənərkən, onların keramika nümunələrini (qədim qablardan, bəzək əşyalarına qədər) araşdıraraq çox məlumat əldə edirlər.
- Mənəvi və dini keramika
Bir çox mədəniyyətlərdə keramika həm də dini məqsədlər üçün istifadə edilib. Məsələn, qədim Yunan və Roma mədəniyyətlərində tanrı heykəlləri və dini ayinlər üçün istifadə olunan keramika əşyaları çox yayılıb.
*Keramikanın istehsalı prosesi:*
Keramika istehsalında bir neçə əsas mərhələ var:
1. Gilin seçilməsi və hazırlanması
Keramika istehsalında istifadə olunan gil təbii minerallardan ibarət olur. Gil seçildikdən sonra, o, lazımi konsistensiyaya gətirilməsi üçün yoğrulur və hazırlıq mərhələsindən keçir.
2. Şəkilləndirmə
Gilin əllə və ya fırlanan təkər (lathe) vasitəsilə müxtəlif formalar yaradılır. Bu mərhələdə ustalar həm sadə, həm də mürəkkəb formalar yarada bilərlər.
3. Quruma və ilk yanma
Şəkilləndirilən əsərlər əvvəlcə havada qurudulur, sonra isə bisque yanma prosesi ilə ilkin olaraq sobada bişirilir. Bu, gilin möhkəmlənməsi üçün vacibdir.
4. Rəngləmə və bəzəmə
Qurudulmuş və bişmiş keramika əsərləri üzərinə müxtəlif rəngli esmal və boyalar tətbiq edilir. Bəzək və rəngləmə mərhələsi keramika sənətinin ən yaradıcı hissəsidir.
5. İkinci yanma (esmal yanması)
Son mərhələdə, bəzədilmiş keramika yüksək temperaturda ikinci dəfə sobada bişirilir. Bu proses, əsərin üzərindəki rənglərin və şüşə təsirli qatların sabitləşməsini təmin edir.
*Keramika ilə bağlı texnikalar:*
*Handbuilding (əllə yaratma):* Keramik əsərləri əllə müxtəlif formalarda yaratmaq. Məsələn, gil qatlarını birləşdirərək və ya daxili boşluğu açaraq formalar yaratmaq.
*Wheel throwing (fırlanma təkəri ilə işləmə):* Gilin təkər üzərində fırladılaraq forma verilməsi. Bu, ən çox istifadə olunan texnikalardan biridir.
*Slip casting (şliplə tökərək formalaşdırma):* Gilin maye vəziyyətinə gətirilərək formalar üzərinə tökülməsi.
*Glazing (şüşələmə):* Keramika əsərlərinin səthinə şüşə əsaslı bir qat tətbiq etmə prosesidir ki, bu da məhsulun parlaq və su keçirməz olmasını təmin edir.
*Keramika sənətinin tarixi:*
Keramika, ən qədim sənətlərdən biridir və təxminən 30,000 il əvvələ, Paleolit dövrünə qədər gedib çıxır. İlk keramika nümunələri yanan daş və gil əsərlərindən ibarət olmuşdur. Qədim Yapon, Çin, Yunan və Roma mədəniyyətlərində keramika sənəti çox inkişaf etmiş və müxtəlif formalar, rənglər və naxışlarla zənginləşmişdir.
*Keramikaya necə başlamaq olar?*
*Keramika dərsləri:* Bir çox sənət məktəblərində keramika dərsləri mövcuddur. Bu dərslərdə müxtəlif texnikaları öyrənmək və praktika etmək mümkündür.
*Ev şəraitində yaradılış:* Keramika işləri üçün lazım olan avadanlıqları əldə edib, evdə başlanğıc səviyyədə işlər görməyə başlamaq.
*Sənət mərkəzləri və studiyalar:* Bir çox şəhərdə keramika studiyaları və mərkəzləri fəaliyyət göstərir. Bu yerlərdə həm dərslər, həm də öz işlərini sərbəst şəkildə yaratmaq mümkündür.
Keramika həm sənət, həm də əl işlərində istifadə olunan təbii və funksional bir sahədir. Yaratmaq, həm yaradıcı tərəfinizi inkişaf etdirmək, həm də gündəlik həyatda istifadə edə biləcəyiniz gözəl əşyalar yaratmaq imkanı verir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(15.04.2025)
