Aysel Fikrət, “Ədəbiyyat və incəsənət” üçün

Bir zamanlar gündəlik yazırdım.

Günləri yazdım, yazmadın, ötüb keçir. Günlər bizdən, onları yazmağı gözləmir. Günlərin bizə yazığı gəlmir. Uşaq, körpə bilmir, gənc bilmir, ötür, keçir, hərdən güclə, saatlardan daş asılır, hərdən qaça-qaça keçir.

Bilmirəm, bu vaxt niyə sevinəndə qaçır, kədərli, qəmli, əzablı olanda gec keçir.

Heç bilmirəm niyə, bəlkə bildiyimiz gün, heç gün deyil, ildir, upuzun bir il, biz onu gün görürük. Zamanla bağlı fəlsəfi mülahizələr məni ta uşaq çağımdan, pəncərədən boylanıb uzağa baxdığım, anamın işdən gəlişini gözlədiyim günlərdən narahat edir. Elə həmişə düşünürdüm. İlk məhəbbətimi özümdən uydurduğum gündən gündəlik yazdım.

Hər gün, ayın tarixi, məktəbdə nə oldu, ən əsas da o dərsə gəldi-gəlmədi, o vaxt məktəbimizdə ən qəşəng, ən savadlı oğlana vurulmuşdum. Zarafat deyil, o, yəqin, heç məni görmədi, bilmədi. Son zəng günü də göy yer başıma fırlandı. Sona qədər heç nə bilmədi, məktəbi də bitirib getdi. Gündəliyim də boynunu bükdü, sonra yeməkdən, içməkdən kəsildim, arıqlayıb oldum başqa adam.

Anam onda çox fikir edirdi. Amma hamını aldada bilmişdim, heç kim indiyə qədər bilmədi o zamanlar özümə nə boyda dərd uydurduğumu. Bilmədilər, deyəndə ki, onların dərdi o zaman mən deyildim. Mən tez-tez unudulurdum, gülməyin doğru sözümdü.

Azı on dəfə o gündəlik anamın, atamın əlinə də keçdi, amma heç kimin ağlına onu açıb oxumaq gəlmədi. O günlər də ötdü. Dünən özümə gül aldım, rəng-bərəng zanbaqları çox sevirəm. Balaca bir kafedə oturdum, bura çoxdan gəlirəm. Artıq işçilər də məni tanıyır. Acı qəhvə, bir-iki un peçenyesi, bir kitabı vərəqləyirəm, amma fikrim elə o gündəlikdədir. Mən niyə nə günlərimin, nə də o yazıq gündəliyin qədrini bilmədim, axı o gündəlik də mənim sirdaşım, dostum idi. Onu necə amansız yandırdım.

Heç bir zərrəsi də qalmadı. Yadımdadır ki, hönkür-hönkür ağladığım günlər , sevincimdən yerə-göyə sığmadığım günlərlə başladı həmin gün yanmağa...

Ömür enişini, yoxuşunu bitirir, itib gedir. Gündəlik sadəcə günləri yaddaşında həkk etmək üçündür, amma sənin zamanın olmur ki, onu da vərəqləyəsən. Zaman məni elə qəddar, elə amansız, elə daşa döndərdi ki... İndi o qədər günləri həyatdan silmək, yox etmək, çıxarmaq istəyirəm ki, gündəlik yazmaq heç ağlıma belə gəlmir.

Uşaq olub, özünə olmayan yerdən dərd uydurursan, sonra da əsl dərdini adam kimi çəkə bilmirsən.

Eh, elə yaxşı ki, gündəliyim yoxdur. Sonra ölüb eləsəm, deyəcəklər, "Güllünün gündəliyi vardı. Bir oxuyaq, görək orda nə yazılıb." Dostlar göz yaşından boğular, pislər utanıb yerə girər. Yaxınlar, doğmalar da üzülər.

Ən yaxşısı özündən sonra iz qoymamaqdı. Madəm ki, səni bu qədər insan içində bir nəfər ya iki nəfər xatırlayacaq.

Əvvəllər işdə çox çapalayırdım, yeniliklər edirdim, sonra gördüm, yavaş-yavaş təklənirəm, sanki bütün bu canfəşanlıq bir mənə lazımdır. İnsanlar mənim onlara yaxşı duyğumu belə, yeni vəzifə sevgimə yozdular. İçimdə gülsəm də, çölümdə onlarla razılaşdım, dedim, "Yazıqdılar, qoy bu yalanlarıyla xoşbəxt olsunlar," onlara qoşulub güldüm.

Yalnışdılar, şərdilər, amma ən azından özlərində bir insana naxələf olma gücü tapıblar.

Həyatsevər insan görəndə sevinirəm. Qonşumuz Rəhilə xala elə şux rəngləri sevir ki, sözü, söhbəti də yeni dəb olan ətirlər, ya bir nəfərin gecə-gündüz nə etməsi...

İnsanların pis, yaxşı nəyəsə, kimləsə maraqlanması, bundan zövq almağı məndə maraq doğurur.

Hərdən baxıram, pislik edən adamın qazanığı uğurda sevincinin böyüklüyünə, deyirəm, "Yazıq, ömür boyu içini yeyib, bu pisliklə qovrulub, indi də nəticəsini görüb, necə də sevinir."

Amma sonra düşünürəm ki, bu dediklərim, obrazlar yaşayır, axı yaşayır, nəfəs alır, səhər, gündüz, axşam yaşayır... mən neynirəm?

Hərdən başımı qaldırıb göyün üzünə günlərlə baxmıram. İstədiyim heç nə etmirəm. Heç yerdə yoxam.

Görürsən, iclas gedir, nəsə ciddi bir problemdir, durub fikir də deyirəm, alqış da edirlər, amma mən orda deyiləm, xəbərləri yoxdur.

Nəysə, bilmirəm, indi gündəlik yazmalı olsam, o gündəliyə nə yazım ki, özü od tutub yanmasın? Gündəlik saf vaxtların timsalıdır, indinin yox.

Gündəlik yazmalı olsam, işim uzanar, bir insanın olduğu kimi, göründüyü kimi, əslində nə olduğunu, elə tam şəffaf dərk etdiyim kimi yazsam, yazıq vərəqlər saralıb boynunu bükər.

Üzündə min cildi soyulan insanı ən son cildinə qədər sevirdim. Amma sonra duyğularım daş oldu. Özümü ölülüyə vurdum. Gülməyin yaşayaraq gül kimi də ölmək olurmuş. Başqa nə edim? Bilmirəm, heç öz yaxşılığının çıxarını  güdən bu boz insanlara necə yaxşılıq edim. Axı onlar özlərinin xəstə olduğunu bilmir. Allahın sevimli bəndəsi bilir.

Ən yaxşısı, o gündəliyi beynimdən söküb atım, başlayım vəsiyyət yazmağa.

Vəsiyyət də yazsam, nə bir evim, malım, mülküm yox, uşaqlarıma mənəviyyat vəsiyyət edəcəm. Bu da olacaq, uzunçuluq, ortada heç nə yoxdu.

Ay bala, mən ölüb gedirəm, sən böyüyün, kiçiyin qədrini bil. Dosta dürüst ol, düşmənə pislik etmə desəm, uşaq da, goruma söyməsə də, heç məndən razı qalmayacaq.

Necə gözəl saf qızlarımız zülmlə böyüyüb, qadın olub yaşlanıb, solub gedib. Onların gündəliyi olub ki... mən isə  özünə vurğunam. 60 yaşa çatıram hələ də gözüm o gündəlikdədir.

Vəsiyyətimə gərək belə başlayım: Xoş niyyətli insan üçün deyil, bu dünya. Bacarırsan, yaşa, bala, bacarmasan, həmişə yanındayam, bu dünya o dünya demə, sən çağır, mən gələcəm. Bağışla ki, səni, özüm də başa çıxa bilmədiyim bu alçaq dünyaya urcah etdim... vəssalam, belə vəsiyyət olar.

Bu gün yaxşısı budur  heç nə yazmayım, gül şəkilli quru çiçəkli gözəl gündəliyimin xətrinə dəyərəm. 30 yaşımda yandırdım o gündəliyi, saf gözəl məsum duyğularımı, göz yaşlı məktublarımı və şeirlərimi, saf gündəliyimi, həyatın amansız üzünə mübariz əsgər kimi baxmaq üçün. İstəmədim, sonra desinlər, "Güllünün gündəliyi olub, bircə gün də günü olmayıb."

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.03.2025)