Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Zaman səyahəti – elmi fantastikanın sevimli mövzusu olsa da, bu ideya əslində dərin etik sualları da özü ilə gətirir. Əgər bir gün keçmişə səyahət etmək mümkün olsa, orada etdiklərimiz hansı nəticələrə səbəb olar? Keçmişə toxunmaqla gələcəyi dəyişmək haqqımız varmı?

 Təsəvvür edin ki, keçmişə gedib tarixdəki böyük faciələrin qarşısını almaq gücünə maliksiniz. Məsələn, müharibələri dayandırmaq, pandemiyaların qarşısını almaq və ya sevdiyiniz birini xilas etmək…

İlk baxışdan bu, böyük bir qəhrəmanlıq kimi görünə bilər. Amma belə bir dəyişiklik bütün dünyanın gedişatını dəyişdirəcək və kim bilir, bəlkə də daha böyük fəlakətlərə yol açacaq. Başqa bir tərəfdən, əgər keçmişə səyahət edib yalnız müşahidəçi kimi qalsaq, heç bir hadisəyə müdaxilə etməsək, bu da etik dilemma yaradır. İnsanın faciələrə şahid olub heç nə etməməsi mənəvi cəhətdən nə dərəcədə düzgündür?

Məsələn, bir tarixi haqsızlığı görüb susmaq, yalnız gələcəyin sabitliyini qorumaq üçün öz vicdanını boğmaq olarmı?

Bütün bu suallar göstərir ki, zaman səyahəti yalnız texniki və elmi problem deyil, eyni zamanda dərin etik məsələlər də doğurur. Keçmişə toxunmaq olarmı, yoxsa tarixə müdaxilə etməmək üçün müşahidəçi qalmaq daha doğrudur?

Bəlkə də cavab zamanın özündə gizlidir – toxunulmazlıq və ya dəyişməzlik qanununda… Bu mövzuda düşünmək bizi təkcə elmi fantastikanın sərhədlərinə deyil, həm də insan vicdanının və mənəviyyatının dərinliklərinə aparır.

Bəlkə də bəşəriyyətin keçmişə səyahət etmək gücü heç vaxt olmamalıdır – çünki tarixin yükü həm də onun toxunulmazlığında gizlidir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.02.2025)