Könül, “Ədəbiyyat və incəsənət”

“Çanaqqala” deyiləndə əksər yaddaşsız və məfkurəsiz qövmün uadına yalnız bu addakı məşhur restoran düşür. Amma əvvəl-axır ayılmaq, qafaları işlətmək, milli mənsubiyyət kodlarına əhəmiyyət vermək lazımdır, əfəndi cənab yoldaşlar.

 Sizlərə bu gün növbəti ildönümü qeyd edilən Çanaqqala zəfəri barədə danışacağam. “Çanaqqala dəniz zəfəri və 18 Mart-Şəhidlər Anma Günü” – bu gün qardaş Türkiyənin təqvimində bu cür qeyd edilir, amma bu zəfər tək Türkiyə türklərinin deyil, bütün türklərindir.

Bu günlə əlaqədar Türkiyənin Çanaqqala şəhərində ənənəvi olaraq qəhrəman türk övladlarının xatirəsinə ucaldılmış abidə ziyarət olunur. Şəhidlərin xatirəsi ehtiramla yad edilir, abidənin önünə əklil qoyulur. Bu səhər də televiziya xəbərlərində bu mənzərəyə şahid olduq. Azərbaycanda da Şanaqqala zəfəri geniş qeyd edilir. Şəxsən dünən Azərbaycan Dillər Universitetində möhtəşəm bir tədbirə şahidlik etdim.

Çanaqqala 1915-1916-cı illərdə, Birinci Dünya müharibəsi zamanı Osmanlı dövləti ilə Antanta dövlətləri arasında baş vermiş dəniz və quru döyüşüdür. İttifaq ölkələri Osmanlı dövlətinin paytaxtı İstanbulu almaq məqsədilə boğazlara nəzarəti ələ keçirmək, Rusiya ilə etibarlı ticarət yolu açmaq, Almaniyanın müttəfiqlərindən birini zəiflətmək məqsədləri ilə ilk hədəf olaraq Çanaqqala boğazına girərək müharibənin taleyini tam şəkildə həll etməkdə qərarlı idilər. Lakin bu hücumlar uğursuz oldu. Hər iki tərəf də çox ağır itkilər verdi. Antanta dövlətlərinin hərbi dəniz qüvvələrinin Çanaqqala boğazını keçmək cəhdləri 1915-ci il martın 18-də böyük məğlubiyyətə uğradı.

1915-ci il martın 18-dən 1916-cı il yanvarın 9-dək olan dövrdə baş verən bu döyüşlər müasir Türkiyə dövləti üçün tarixi əhəmiyyət daşıyır. Tarixi mənbələrə görə, Osmanlı ordusu Çanaqqala döyüşlərində 250 min şəhid verib. Döyüş zamanı 3 mindən çox azərbaycanlı da şəhid olub.

Allah bütün şəhidlərə rəhmət eləsin!

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(18.03.2025)