İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Haqqında söhbət açacağım şəxs düz 120 il bundan əvvəl dünyaya gəlib. Demək ki bu gün yubileyidir. O, dövrünün tanınan ədibi olub. Azərbaycan tarixinin ən mürəkkəb və ağrılı illərini yaşayıb. Kürəkçay, Gülüstan və Türkmənçay müqavilələri, torpaqlarımızın Çar Rusiyası tərəfindən ikiyə parçalanması onun da ömründə şırımlar açıb.
Mirzə İsmayıl Qasir 1805-ci ilin 7 fevralında (indiki Ağdaş rayonunun) Ləki kəndində anadan olub. Yetkinlik yaşında Mirzə İsmayıl doğma kəndini tərk eləyir, sonradan həyat onu Kazan Universitetinin hüquq fakültəsində təhsilini davam etdirməyə aparacaq, təhsil aldıqdan sonra o, Lənkərana köçüb orada 2-sinifli ibtidai məktəbdə ana dili və şəriətdən dərs deyəcəkdi. Amma buna kimi onun həyatında bir Cənubi Azərbaycan dönəmi də var idi.
12-13 yaşlarında Cənubi Azərbaycanın Əhər qəsəbəsində yaşayan bacısıgilə getmiş və təhsilini davam etdirmişdir. 4 il burada oxuduqdan sonra Təbrizə getmiş, ərəb və fars dillərini, ədəbiyyat və fəlsəfəni mənimsəmişdir. Onun ədəbi fəaliyyətə başlaması da bu dövrə təsadüf edir.
Qasir şeirlərində təşbih, istiarə, mübaliğə, təzad, təkrir, kinayə, bədii sual, atalar sözləri və zərbi məsəllər kimi ədəbi-bədii fiqurlar işlətmiş, əsərlərinin forma, məzmun və şəkil xüsusiyyətləri onlarda ifadə olunan əhval-ruhiyyəyə uyğun olaraq həzəc, rəməl, xəfif, müzare, mürtəc, rəcəz, təqarib və s. bəhrlərdə yazılmışdır.
Qasir həm də rus dilini və rus ədəbiyyatını öyrənməyə maraq göstərmişdir. 1840-cı ildə Qaradonlu (indiki İmişli rayonu) Sərhəd İdarəsində tərcüməçi vəzifəsinə təyin olunmuşdur.
Qəzəlləri
1. Bos ki, əhsəndir yüzün heç nəqşi-digər istəməz
2. Dil meylini bir türreyi-şəbgirə salıbdır
3. Əgər zəmanədə min mahruy dilbər, ola
4. Gördüm yenə cananımı canan arasında
5. Həmişə könlüm ol məhparənin vəslini yad eylər
6. Şükrlillah ki, dünən bağ ara xürrəm idim
7. Qönçə görsə ləbini ağzını pünhan eylər
Mərsiyəsi
Bu gecə Fatimənin didəsi gıryan olacaq
O, 1900-cü ilin 19 sentyabrında Lənkəranın Sütəmurdov kəndində vəfat etmişdir.
Allah rəhmət eləsin.
Amin!
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.02.2025)
