Uraqan Abdullayev, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bir çox yazıçılar öz əsərlərinin işıq üzü görməsi üçün nəşriyyatların qapısını döyürlər. Bu, onların adını ucalda, bəzən də yaradıcılıq üfüqlərini genişləndirə bilər.
Nəşriyyat, yazar üçün yüksək mərtəbəli göydələn inşa edə bilər.
Həmin göydələn elə bir əzəmətə malikdir ki, onu tapmaq üçün soruşmağa ehtiyac yoxdur – hündürlüyü və parıltısı uzaqdan görünür. Göydələnin pəncərələrindən şəhərin hər tərəfi aydın görünə bilər, amma bu, yazıçının ruhunu və yaradıcılıq azadlığını məhdudlaşdıra bilərmi? Belə bir yüksəklikdə dayanarkən, yazıçı öz mahiyyətini və həqiqi qayəsini hiss edə bilirmi?
Digər tərəfdən, elə yazıçılar da var ki, göyə qalxmağa yox, ətrafa yayılmağa üstünlük verirlər. Onlar binalar deyil, geniş şəhərciklər tikirlər. Bu şəhərciklər cığırlarla, meydanlarla, parklarla doludur. Onların əsərləri, sanki bir külək kimi, qulaqdan qulağa yayılır, dəniz sahillərində əks-səda verir. Hər bir oxucu bu şəhərciyin küçələrində gəzib öz payını tapır.
Bir də başqa cür yazıçılar var. Onlar nə göyə qalxırlar, nə də genişlikdə yol açırlar. Onların dünyası yerin altındadır – səssiz, qaranlıq, amma sirli. Bu yazıçılar torpağın dərin qatlarında özünə bir sığınacaq tapır, əbədi olaraq orada yaşayırlar. Onların qələmindən çıxan hər söz bir mağara divarına həkk olunmuş ibtidai şəkillərə bənzəyir – başa düşmək üçün işıq lazımdır.
Amma bəzi yazıçılar nə yerdə, nə göydə, nə də torpağın altındadır. Onlar ruh kimi ortalıqda dolaşır. Onların mövcudluğu yalnız sözlərindədir. Oxucular onları görmür, amma yazdıqlarını təsadüfən tapanda heyrətə gəlir, "Bu kimdir?" deyə düşünürlər. Əsərləri ruh kimi havada asılı qalıb, görünməmiş bir dünyaya xidmət edir.
Başqa bir yazıçı qrupu da var ki, öz təbəqəsinin qəhrəmanıdır. Onların dünyası bir balaca dairədir, amma bu dairənin içində gözəgörünməz müharibə gedir. Onlar öz janrlarını qoruyur, öz oxucuları üçün yaşayır və yaradırlar. Kənar baxışlar onları görə bilmir, amma öz təbəqəsi onların dəyərini çox gözəl bilir.
Elə yazıçılar da var ki, bu torpaqlarla işi yoxdur, üz döndərərək yeni dənizlərə yelkən açırlar. Onlar, sanki, uzaq materiklərdə yeni dünyalar kəşf etmək üçün doğulublar. Hər əsəri bir xəritədir, hər xəritə bir xəzinə. Oxucular onların kəşf etdiyi bu materiklərə səyahət edir, onun mənəviyyatından özünə məxsus bir şey götürürlər.
Bəziləri isə zamanın çərçivələrini rədd edir. Onlar müasir dünyadan uzaqlaşıb keçmişin tozlu rəflərinə dırmaşır, tarixin əlləri ilə toxunmuş naxışlarını açır. Hər bir köhnə əşyada bir hekayə görürlər, hər bir toz zərrəsində bir xatirə. Bu yazıçılar keçmişlə gələcəyi bir körpü ilə birləşdirir.
Bəzi yazıçılar detektiv kimi çalışırlar. Onlar həyatın sirli cinayətlərini çözür, toza qarışmış əl izlərini izləyir, qaranlıq məqamların arxasında gizlənən həqiqəti axtarırlar. Sonra bu həqiqəti bir detektiv roman kimi oxucularına təqdim edir, onları da bu macəraya cəlb edirlər.
Amma bütün bu müxtəlif yolların bir ortaq nöqtəsi var: Hər bir yazıçı, öz üslubu və baxışı ilə ədəbiyyata xidmət edir. Ədəbiyyatın intibahı onların qələmlərinin ucunda doğulur. Onların hər biri – göydə olan, yerin altında gizlənən, dənizlərə yelkən açan və ya keçmişin tozlarını silkələyən – ədəbiyyat aləminə bir xəzinədir. Hər biri, öz oxucu kütləsini yaradaraq, söz dünyasına dəyər qatır. Bu, sadəcə hörmət edilməyə layiqdir...
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(26.12.2024)
