Kənan Məmmədli, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Yola saldığımız 2025-ci ilin əsas ədəbiyyat hadisələrini dünyanın aparıcı medialarının reytinqləri əsasında ümumiləşdirərək sizlərə təqdim edirik, dəyərli oxucular.
1. Edinburq Beynəlxalq Kitab Festivalı (Şotlandiya)
Dünyanın ən böyük kitab festivalıdır. 2025-ci ildə əsas mövzular söz azadlığı, müharibə dövrü ədəbiyyatı, süni intellekt və müəllifliyin gələcəyi oldu. Qlobal ədəbi gündəm məhz bu festivalda formalaşır.
2. Frankfurt Kitab Yarmarkası 2025 (Almaniya)
Dünya nəşriyyat sənayesinin əsas platformasıdır. 2025-ci ildə rəqəmsal kitablar, İİ-tərcümələr və texnologiyalar dövründə müəllif hüquqlarının qorunması ön plana çıxdı.
3. Buker Mükafatı 2025
İngilisdilli nəsr üçün ən nüfuzlu mükafatdır. 2025-ci ilin qısa siyahısına yaddaş, miqrasiya və posttravmatik təcrübə mövzularına həsr olunmuş romanlar daxil oldu ki, bu da dövrün ruhunu əks etdirir.
4. Nobel Ədəbiyyat Mükafatı 2025
Müasir dünya ədəbiyyatının kanonunu müəyyən edən qlobal miqyaslı hadisədir. 2025-ci ilin laureatı yazıçının cəmiyyət və tarix qarşısındakı məsuliyyəti məsələsini yenidən gündəmə gətirdi.
5. Leypsiq Kitab Mükafatı və Leypsiq Kitab Yarmarkası (Almaniya)
Avropanın intellektual və fəlsəfi ədəbiyyat mərkəzidir. 2025-ci ildə Mərkəzi və Şərqi Avropa ədəbiyyatı ətrafında fəal müzakirələr aparıldı.
6. Premio Strega 2025 (İtaliya)
İtaliyanın əsas ədəbi mükafatıdır. 2025-ci ilin qalib romanı Avropa ədəbiyyatında sosial nəsrə və ailə xronikalarına yeni marağı göstərdi.
7. PEN World Voices Festival (ABŞ)
Söz azadlığına həsr olunmuş yazıçı və mütəfəkkirlər festivalıdır. 2025-ci ildə senzura və münaqişə şəraitində yaranan ədəbiyyata xüsusi diqqət yetirildi.
8. Non-fiction ədəbiyyatı üzrə beynəlxalq yarmarka (London / Nyu-York)
Sənədli nəsrə, bioqrafiyalara və esseistikaya marağın artmasını göstərir. 2025-ci ildə non-fiction ictimai dialoqun aparıcı janrı kimi mövqeyini möhkəmləndirdi.
9. Paris Kitab Festivalı (Festival du Livre de Paris)
Paris yenidən dünyanın əsas ədəbi mərkəzlərindən biri statusunu bərpa etdi. 2025-ci ildə festival Afrika və Yaxın Şərqin fransızdilli ədəbiyyatına fokuslandı.
10. Tərcümə ədəbiyyatının və İİ-tərcümələrin yüksəlişi
2025-ci il dönüş nöqtəsi oldu: süni intellekt kitabların tərcüməsində fəal şəkildə istifadə edilməyə başlandı, bu da kiçik dillərin ədəbiyyatına çıxışı genişləndirdi və keyfiyyətlə müəlliflik barədə kəskin mübahisələr yaratdı.
2025-ciilin əsas ədəbitendensiyaları isə aşağıdakılar oldu:
-sənədli və avtobioqrafik nəsrin artımı;
-Qlobal Cənub ədəbiyyatına marağın güclənməsi;
-süni intellektin fəal təsiri;
-müharibə və travmaların ədəbiyyat vasitəsilə dərk edilməsi.
Şəkildə: PEN World Voices Festival (ABŞ)
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(31.12.2025)
