İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Ölkəmizdə detektiv çox sevilir. Kimdən soruşsan, deyəcək, Çingiz Abdullayevi və Elxan Elatlını oxuyuram. Hamı bilirmi ki, dünyada bu sahənin nömrə birləri ikidir, Aqata Kristi və Artur Konan Doyl?
7 iyul Artur Konan Doylun — dünyaca məşhur detektiv obrazı Şerlok Holmsun müəllifinin anım günüdür, onu nədən xatırlamayaq ki?
Bundan əlavə o, həm də həkim, publisist və ictimai xadim olub. Gəlin, onu yaxından tanıyaq.
"Erkən həyat və təhsili"
Artur Konan Doyl 22 may 1859-cu il tarixində Şotlandiyanın Edinburq şəhərində İrland əsilli katolik bir ailədə dünyaya gəlib. Onun atası Çarlz Altamont Doyl rəssam idi, lakin həyatının böyük hissəsini ruhi xəstəxanalarda keçirib. Anası Meri isə oxumağı və əfsanəvi nağılları çox sevib. Onun təsiri ilə Arturda ədəbiyyata maraq yaranıb.
Doyl əvvəlcə İesuit məktəbində təhsil alıb, sonra isə Edinburq Universitetinin tibb fakültəsinə daxil olub. Burada professor Cosef Bellin dərslərində iştirak edib. Bellin hadisələri müşahidə və analiz etmə qabiliyyəti sonralar Doylun yaratdığı Şerlok Holms obrazının əsas ilham mənbəyi olub.
"Həkimlik fəaliyyəti və ədəbi başlanğıc"
Universiteti bitirdikdən sonra bir müddət həkim kimi çalışıb. Lakin pasiyentlərinin az olması ona boş vaxt verib və bu vaxtı yazmağa sərf edib. 1887-ci ildə onun ilk Şerlok Holms əsəri olan “Qırmızı rəngdə yazılmış etüdlər” çap olunub. Bu, həm yazıçı, həm də gələcək detektiv ədəbiyyatı üçün dönüş nöqtəsi olub.
Sonrakı illərdə “Dörd nəfərin əlaməti”, “Baskervillərin iti”, “Qorxulu vadilər” kimi romanlar və çoxsaylı hekayələr yayımlanıb. Bu əsərlərdə Holms və onun sadiq dostu doktor Vatson Londonun kriminal aləmini araşdırıb, məntiq və müşahidə qabiliyyəti ilə sirli cinayətləri açıblar.
"Digər əsərləri və maraqları"
Artur Konan Doyl yalnız detektiv janrla kifayətlənməyib, eyni zamanda tarixi romanlar və fantastik əsərlər də yazıb. Onun “İtmiş dünya” adlı romanında Professor Çellencer adlı yeni qəhrəman dinozavrlarla dolu bir adanı kəşf edib.
"Hüquq və ədalət uğrunda mübarizə"
Doyl bir neçə real həyat hadisəsində ədalətsizliyə qarşı çıxaraq tanınıb. Məsələn, əsassız yerə cinayətdə ittiham olunmuş Oskar Sleyterin işinə diqqət çəkib, Holmsun metodlarını istifadə edərək onun təqsirsizliyini sübut edib.
"Ölümü və irsi"
Artur Konan Doyl 1930-cu ilin 7 iyulunda 71 yaşında ürək çatışmazlığından vəfat edib. O, arxasında ədəbiyyata böyük təsir göstərən bir irs qoyub. Şerlok Holms obrazı bu gün də detektiv ədəbiyyatın və kino sənayesinin ən məşhur simalarından biridir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.07.2025)
