Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə Azərbaycan Ədəbiyyat Fondunun “Ədəbiyyat və incəsənət” portalında yayımlanan Türk dünyası məşhurları haqqında olan layihəsində bügünkü söhbətimiz Azad Mirzəcanzadə barədədir.
Azad Xəlil oğlu Mirzəcanzadə (29 sentyabr 1928 – 17 iyul 2006) — Azərbaycanlı alim, akademik, texnika və neft-mədən elmləri sahəsində görkəmli tədqiqatçı və pedaqoq idi. O, Azərbaycan elminə, neft-qaz sənayesinin nəzəri əsaslarının yaradılmasına və təhsil sisteminə əhəmiyyətli töhfələr vermişdir.
Azad Mirzəcanzadə 1928-ci il sentyabrın 29-da Bakı şəhərində anadan olmuşdur. Ali təhsilini Azərbaycan Sənaye İnstitutunda (indiki Azərbaycan Dövlət Neft və Sənaye Universiteti) dağ mühəndisi ixtisası üzrə 1944–1949-cu illərdə almış, daha sonra elmi fəaliyyətə başlamışdır.
Elmi karyerası sürətlə inkişaf etmişdir: 1951-ci ildə fəlsəfə doktoru (texnika elmləri üzrə namizədlik), 1957-ci ildə elmlər doktoru elmi dərəcəsi almış, 1959-cu ildə isə professor elmi adını qazanmışdır. 1969-cu ildə Azərbaycan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmişdir.
Mirzəcanzadə elmi-pedaqoji fəaliyyətini həm Azərbaycan Dövlət Universiteti Nəzəri Mexanika kafedrasında, həm də Azərbaycan Sənaye İnstitutunda davam etdirmişdir. O, SSRİ EA Mexanika Problemləri İnstitutunun şöbə müdiri, Ufa Neft İnstitutunun kafedra müdiri kimi fəaliyyət göstərmiş, 1992–2003-cü illərdə isə Azərbaycan Respublikası Prezidenti yanında Ali Attestasiya Komissiyasının sədri, 1993–2003-cü illərdə Elm və Texnika Komitəsinin sədri olmuşdur. Bu dövrdə o, Azərbaycan Patent Agentliyinin əsasını qoymuşdur.
Akademik Mirzəcanzadə neft-qaz sahəsində ciddi elmi nailiyyətlərə imza atmışdır. O, ilk dəfə qaz-kondensat və qeyri-Nyuton neftli yataqların nəzəri əsaslarını yaratmış və qazkondensat sistemlərin süzülməsi üçün əsas differensial tənliklər işləyib hazırlamışdır. Onun tədqiqatları neft-qazçıxarma sənayesində mürəkkəb proseslərin sistemli təhlilinə, hidrodinamik modellərin və reotexnologiya yanaşmalarının tətbiqinə gətirib çıxarmışdır.
Mirzəcanzadənin elmi fəaliyyəti yalnız neft mühəndisliyi ilə məhdudlaşmayıb — o, fiziki-kimyəvi mexanika, riyazi modelləşdirmə, oyunlar nəzəriyyəsi, qərar qəbuletmə metodları və avtomatik idarəetmə üzrə də əhəmiyyətli işlər görmüşdür. Onun rəhbərliyi altında 250-dən çox fəlsəfə doktoru və 100-dən çox elmlər doktoru hazırlanmışdır.
Azad Mirzəcanzadə 500-dən çox elmi məqalənin və 50-dən artıq ixtiranın müəllifidir. O, Rusiya Təbiət Elmləri Akademiyasının, Başqırdıstan Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü seçilmiş, Onun tədqiqatları Azərbaycanda və xaricdə geniş tanınmışdır.
Əlavə olaraq, Azərbaycan dövləti tərəfindən bir çox yüksək mükafatlarla, o cümlədən “İstiqlal” ordeni ilə təltif olunmuşdur. Onun əsərləri və töhfələri Azərbaycan elminin inkişafına mühüm təsir göstərmişdir.
Azad Mirzəcanzadə 2006-cı il iyulun 17-də Bakı şəhərində vəfat etmişdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(17.12.2025)
