Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu ilə “Ədəbiyyat və incəsənət” portalının birgə layihəsində Böyük türklərin təqdimatı Əhməd Yəsəvi ilə davam edir.

Əhməd Yəsəvi (1093–1166) orta əsr Türk dünyasının böyük sufi, şair və dini xadimi olaraq tanınır. O, həm dini, həm də ədəbi fəaliyyətləri ilə Türk-Islam mədəniyyətinin formalaşmasında mühüm rol oynamışdır. Əsasən Türk dillərində yazdığı təsəvvüfi şeirlər və əxlaqi-ədəbi tövsiyələr onun xalq arasında böyük nüfuz qazanmasına səbəb olmuşdur.

Əhməd Yəsəvi Xorasan və Orta Asiya ərazisində fəaliyyət göstərmiş, təlim və təbliğ yolu ilə geniş kütlələrə İslam əxlaqı və tasavvuf prinsiplərini yaymışdır. Onun məktəbi və təsiri, xüsusilə Türk xalqlarında dini və mədəni identikliyinin formalaşmasına xidmət etmişdir. Yəsəvi əxlaq və dini prinsipləri gündəlik həyatın bir parçası olaraq insanlara çatdırmışdır.

Əhməd Yəsəvinin ən məşhur əsəri “Divan-i Hikmət”dir. Bu əsər xalq üçün yazılmış təsəvvüfi şeirlərdən ibarət olub, həm dini, həm əxlaqi, həm də sosial mesajları ehtiva edir. Onun dili sadə, anlaşıqlı və xalqın anlayacağı üslubda qurulmuşdur ki, bu da onun geniş təbliğ imkanları yaratmasına kömək etmişdir. Eyni zamanda, Yəsəvi türk dilinin ədəbi inkişafında, xüsusən də təsəvvüfi ədəbiyyatın formalaşmasında mühüm rol oynamışdır.

Əhməd Yəsəvi həmçinin sosial və mədəni təsirlər sahəsində önəmli rol oynamışdır. Onun dərsləri və məktəbi gənc nəslin dini tərbiyəsi və əxlaqi yetişməsi üçün geniş imkanlar yaratmış, həmçinin Orta Asiya və Anadolu bölgələrində sufizmin yayılmasına təkan vermişdir. Əsərlərindəki əxlaqi və mənəvi prinsiplər, xalqa doğru davranış və Allah yolunda əzmkarlıq kimi mövzuları ön plana çıxarır.

Nəticə olaraq, Əhməd Yəsəvi yalnız böyük sufi və şair deyil, həm də Türk-Islam mədəniyyətinin və ədəbi ənənələrinin möhkəmləndirilməsində önəmli şəxsiyyət olmuşdur. Onun təsiri həm dini, həm ədəbi, həm də sosial sahələrdə hələ də hiss olunur və Türk tarixində onun irsi unudulmazdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(03.10.2025)