İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Bu gün Türkiyənin məhsuldar yazıçılarından biri Rüfət Ilgazın anım günüdür. O, şeir və yumoristik hekayələr, romanlar və uşaq kitabları yazıb. Əsərlərini bəzən Remzi İşık, Mehmet Rıfıt və Stepne imzası ilə yazıb.
1911-ci ildə Kastamonu ilinin Cidə kəndində anadan olan Rüfət, yeddi uşağın ən kiçiyi olub, doğum tarixi dəqiq bilinmir. Əhali qeydiyyatının qeydlərinə görə, doğum tarixi 7 may 1911-ci ildir, amma anasına görə "qalın qar olanda" anadan olub. Bu, Ilgazın özünə görə, 1910-cu ilin fevralına uyğundur.
Məktəbi bitirdikdən sonra atasının ölümü səbəbilə Ilgaz, Kastamonu Pedaqoji Məktəbinə girmək məcburiyyətində qalıb. Məzun olduqdan sonra Qerede və Akçakoca bölgələrində ibtidai sinif müəllimi işləyib.
Bolu bölgəsində müəllim işləyərkən sonradan ilk həyat yoldaşı olan Nuryə xanımla tanış olub (1931). 1932-ci ildə onların Gönül adlı qızları olub. 1933-cü ildə orduya çağırıldıqdan sonra ilk həyat yoldaşından boşanıb. Ankara Qazi Pedaqoji İnstitutunun ədəbiyyat fakültəsinə daxil olub. Universitetdə yazıçı ikinci həyat yoldaşı Rikkat xanımla tanış olub. Bu evlilikdən yazarın oğlu Aydın və qızı Yıldız olub.
İnstitutu bitirdikdən sonra yazıçı Adapazarı ilinə işə göndərilib, lakin İlqaz vərəm xəstəliyinə tutulandan sonra işinə davam edə bilməyib, "Yakajik" sanatoriyasında müalicə üçün İstanbula gedib.
İstanbulda olduğu müddətdə İlqaz, Karağıyumruk mahalının orta məktəbində türk dilindən dərs deyib və eyni zamanda universitetin fəlsəfə şöbəsində təhsil alıb. Bu dövr, sonradan müəllifin əsərlərində əks olunan İkinci Dünya müharibəsinə təsadüf edib. Məsələn, "Qaranlıq Gecələr" (türkcə: "Karartma Geceleri") romanının arxa fonunda müharibə açıq şəkildə hiss olunur.
Rüfət İlqazın ədəbi həyatı 1926-cı ildə Kastamonu qəzetinin "Nazikter" də "Sevilənin qəbri üstündə" (tur. "Sevgilimin Mezarında") şeirinin yayımlanması ilə başlayıb. Şeir yazarkən şair on beş yaşında olub və sonra özünü "Mehmed Rüfət" təxəllüsü ilə imzalayıb. O, Kastamonudan keçən şair Faruk Nafizin diqqətini belə çəkməyi bacarıb. Ilgaz bir müddət şəxsi mövzularda şeir yazıb, şeirləri "Varlık", "Oluş" kimi jurnallarda dərc olunub. Lakin sonradan Ilgaz bu şeirlərinin heç birini kitablarına daxil etməyib. Onun fikrincə, bu şeirlərdəki misralar qapalı gözlərlə keçən illəri simvolizə edib. Bir müddət ona inanan Nazim Hikmətlə birlikdə çalışıb. Hikmətin Bursa şəhərinin həbsxanasından göndərdiyi şeirlər Ilgaz tərəfindən İbrahim Səbri təxəllüsü ilə çap edilib. Nazim Hikmət də Ilgazın gələcəyinə çox ümid edib.
"Şeir kitabları"
- Yarenlik
- Yaşadıkça
- Devam
- Üsküdarda Sabah Oldu
- Soluk Soluğa
- Karakılçık
- Uzak Değil
- Güvercinim Uyur mu
- Kulağımız Kirişte
- Ocak Katırı Alagöz
"Romanları"
1. Qara dəniz sahillərində
2. Meşrutiyet Kırathanesi
3. Şimal-qərb-qərb (Yıldız Karayel)
4. Sarı Şal (Sarı Yazma)
5. Hoca Nasrettin ve Çömezleri
6. Çoxmərtəbəli binanın uşaqları
7. Dəhşətli Sinif işin içində
"Xatirələr kitabları"
- Yokuş Yukarı
- Kırk Yıl Önce Kırk Yıl Sonra
- Dördüncü Bölük
"Mətbuat nəşrləri"
Nerde Kalmıştık
Səbət pərdəsi
Hekayələr toplusu
- Radarın Anahtarı
- Don Kişot İstanbul’da
- Kesmeli Bunları
- Nerde O Eski Usturalar
- Saksağanın Kuyruğu
- Şevket Ustanın Kedisi
Rüfət İlqaz çox məhsuldar bir yazıçı olub: şeir və yumoristik hekayələr, romanlar və uşaq kitabları yazıb. Bir vaxtlar qadağan edilmiş və satışdan çıxarılan "Qaranlıq Gecələr" romanı (türkcə: "Karartma Geceleri") 2004-cü ildə Türkiyə Cümhuriyyəti Təhsil Nazirliyinin tövsiyə etdiyi 100 əsas əsər siyahısına daxil edilib.
Bu günə qədər müəllifin əsərləri yazıçının oğlu Aydın İlqaz ilə birlikdə qurduğu "Çınar Yayınları" nəşriyyatı tərəfindən nəşr olunub.
Ünlü yazar 7 iyul 1993-cü il tarixində 82 yaşında vəfat edib.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.07.2025)
