Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bu dəfə sadəcə təqvimi vərəqləyəcəyik. Bu gün 30 aprel. Həmin gün türk xalqlarının təqvimində nə ilə yadda qalıb?

 1. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin son günləri – 30 Aprel 1920:

• Fakt:
  30 aprel 1920-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Bakıda sonuncu dəfə fəaliyyət göstərdi.
• Ətraflı:
  1918-ci ildə qurulan Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti (AXC) müsəlman şərqində ilk demokratik respublika idi.
  Lakin 1920-ci ilin aprelində, Sovet Rusiyası Azərbaycanı işğal etmək üçün hücuma keçdi.
• 27-28 aprel 1920 tarixində Azərbaycan hökumətinə ultimatum verildi.
• 28 aprel 1920-ci ildə Sovet qoşunları Bakıya girdi.
• 30 aprel tarixi isə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin faktiki olaraq idarəetmədə son günü sayılır.
  AXC liderləri, parlament üzvləri və dövlət adamları təqib olundu, bəziləri sürgün edildi, bəziləri isə edam olundu.
• Tarixi əhəmiyyəti:
  Bu gün Azərbaycanın müstəqilliyinin ilk mərhələsi başa çatdı və ölkə 70 illik sovet əsarətinə məruz qaldı.

 2. Türkiyədə təhsil islahatları və qız liseylərinin açılması – 30 Aprel 1913:

• Fakt:
  30 aprel 1913-cü ildə Osmanlı İmperatorluğunda ilk dəfə olaraq rəsmi dövlət qız liseyləri açıldı.
• Ətraflı:
• Əhməd Cavad Paşa dövründə qızların təhsilə cəlb olunması üçün qanunvericilik tədbirləri görüldü.
• İlk dövlət liseyləri İstanbulda açıldı, sonrakı illərdə Anadolu şəhərlərinə yayıldı.
• Bu, Türk qadınının cəmiyyət həyatına daha fəal qatılmasının əsas başlanğıcı sayılır.
• Tarixi əhəmiyyəti:
  Türkiyədə qadın təhsilinin və bərabər hüquqların inkişafı üçün ilk ciddi dövlət təşəbbüsü idi.

 3. Kütül-Əmara zəfərinin qələbə günü – 30 Aprel 1916:

• Fakt:
  Kütül-Əmara zəfərinin rəsmi qələbə elan olunduğu tarix 30 aprel 1916-dır.
• Ətraflı:
• İngilislərin 29 aprel 1916-cı ildə təslim olmasından sonra 30 aprel günü Osmanlı Ordusu rəsmi olaraq zəfəri qeyd etdi.
• Halil Paşa ordusuna "Kut Qəhrəmanları" adı verildi.
• İstanbul və başqa şəhərlərdə bu münasibətlə dualar oxundu, bayram keçirildi.
• Tarixi əhəmiyyəti:
  Bu hadisə uzun illər Osmanlı döyüş ruhunu yüksəldən əsas amillərdən biri oldu.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(30.04.2025)