Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və İncəsənət”
Qərbi Azərbaycan aşıq ənənəsi, bölgənin türk etno-mədəni irsini əks etdirən, həm şifahi, həm də instrumental ifadə formalarını birləşdirən zəngin bir folklor qatıdır. Bu ənənənin ən görkəmli nümayəndələrindən biri Aşıq Ələsgər (1821-1926) olmuşdur.
O, Şərqi və Qərbi Azərbaycan türk aşıq məktəblərinin poetik və musiqi xüsusiyyətlərini birləşdirərək zəngin bir repertuar yaratmışdır. Aşıq Ələsgərin əsərlərində xalqın gündəlik həyatı, sosial ədalət, sevgi və vətənpərvərlik mövzuları ön plandadır. Onun şeirlərində arxaik türk leksikası və qədim Azərbaycan xalq musiqisinin motivləri qorunmuşdur.
Aşıq Ələsgərin repertuarı genişdir; onun şeirləri əsasən dastan və bayatı janrında formalaşıb, sevgi, təbiət təsvirləri, sosial ədalət, qəhrəmanlıq və vətənpərvərlik kimi mövzuları əhatə edir. Onun yaradıcılığında xüsusi diqqət çəkən məqam, xalqın mənəvi və etno-mədəni dəyərlərinin qorunmasıdır. Şifahi və instrumental ifadə formalarını harmonik birləşdirən Ələsgər, sazı yalnız müşayiət aləti kimi deyil, həm də poetik mesajın ötürülməsi üçün əsas vasitə kimi istifadə etmişdir.
Ələsgərin əsərlərində söz və musiqi birliyinin yüksək səviyyəsi, ritmik quruluşun zənginliyi və melodik çeşidlilik diqqəti çəkir. Aşıq Ələsgərin sənəti, həmçinin bölgənin folklor mühitində şifahi ədəbiyyatın qorunub saxlanması və nəsildən-nəsilə ötürülməsi baxımından əvəzsiz bir rol oynamışdır.
Tarixi mənbələr və tədqiqatlar göstərir ki, Ələsgər yalnız aşıq və şair kimi deyil, həm də ictimai fəal və mədəniyyət daşıyıcısı kimi çıxış etmişdir. O, kənd və qəsəbələrdə təşkil olunan mərasimlərdə, toy və bayram süfrələrində aşıq sənətini təmsil etmiş, xalqın mədəni dəyərlərinin qorunmasına xidmət etmişdir. Onun yaradıcılığı, həmçinin sonrakı aşıq nəsillərinə nümunə olmuş və Qərbi Azərbaycan aşıq məktəbinin inkişafında əsas dayaqlardan biri kimi qəbul edilmişdir.
Nəticə etibarilə, Aşıq Ələsgər Qərbi Azərbaycan aşıq sənətinin simvolik fiquru, həmçinin xalqın milli-mədəni kimliyinin qoruyucusu kimi qiymətləndirilir. Onun əsərləri yalnız tarixi və musiqi dəyərə malik deyil, həm də dil, folklor və etnoqrafik araşdırmalar üçün zəngin material təqdim edir. Onun yaradıcılığı, bölgənin türk mədəniyyətinin canlı göstəricisi olaraq, müasir dövrdə də öyrənilməyə və qorunmağa davam edir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(19.11.2025)
