Nigar Xanəliyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Müasir Azərbaycan gəncliyi üçün Qərbi Azərbaycan məsələsi milli kimlik, illüziyalar və gələcək perspektivləri baxımından xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Gənclər müxtəlif platformalarda – sosial media, ali təhsil müəssisələri, ictimai təşkilatlar – bu mövzu ilə qarşılaşır, müzakirə edir və öz şüurlarında bu məsələ ilə bağlı mövqe formalaşdırırlar.
Məsələn, Qərbi Azərbaycan Cəmiyyəti‑nin “Gənclər Şurası” tərəfindən keçirilmiş “Qərbi Azərbaycana Qayıdış” adlı tədbirdə gənclərin roluna xüsusi vurğu edilmişdir; gənclərdən məsələnin tarixini öyrənmək, medianı və sosial şəbəkələri istifadə etmək yolu ilə onu geniş kütləyə yaymaq tələb olunmuşdur.
Gənclik şüurunda Qərbi Azərbaycan məsələsi üç əsas funksiyanı yerinə yetirir: birincisi — tarixi yaddaşın yaşadılması, ikincisi — milli kimliyin möhkəmləndirilməsi, üçüncüsü — ictimai-siyasi fəaliyyətə çağırışdır. Tarixi yaddaş baxımından, gənclər deportasiya, toponimlərin dəyişdirilməsi və etnik məskunlaşma məsələlərini öyrənir, bunları sosial şəbəkələrdə bölüşür və bu yolla xalqın unudulmaq təhlükəsində olan hissələrini yenidən gündəmə gətirirlər. Məsələn, tədbirlərdə vurğulanmışdır ki, “bu torpaqlar bizim və əcdadlarımızındır” və gənclər bu fəlsəfənin daşıyıcılarıdır.
Milli kimlik aspektində, Qərbi Azərbaycan məsələsi gənclərin “haradalılıq” hissi və mənsubiyyət məsələlərini aktiv şəkildə düşünməsinə səbəb olur. Gənclər arasında “mənim köküm buradadır”, “bu məsələ mənim haqqımdır” kimi ifadələr get‑getə yayılmaqdadır. Bu halda məsələ sadəcə siyasi mövzu olmur, həm də subyektin kimlik təcrübəsində yer tutur. Bununla belə, aparılan sorğular göstərir ki, gənclər üçün daha dərindən ön planda olan problem iqtisadi və sosial məsələlərdir: məsələn, bir araşdırmada gənclərin 11 %‑ə qədəri “teritorial bütövlük” məsələsini önəmli saydığını göstərmişdir. Bu isə göstərir ki, Qərbi Azərbaycan məsələsi gənclik üçün əhəmiyyətli olsa da, gündəlik prioritetlər arasında bəzən ikinci planda qala bilir.
Gənclərin ictimai‑siyasi fəaliyyətə çağırışı baxımından, Qərbi Azərbaycan məsələsi onları müxtəlif fəaliyyətlərə – forumlar, hərəkatlar, yarışmalar cəlb edir. Məsələn, “Hər qarışı Vətəndir!” kimi müsabiqələr keçirilmişdir. Bu cür fəaliyyətlər gəncləri yalnız mövzunu öyrənməyə deyil, eyni zamanda öz fikir və ideyalarını formalaşdırıb təqdim etməyə yönəldir. Bu isə gənclərin vətəndaş aktivliyini, mədəni irsə olan məsuliyyət hissini artırır.
Digər tərəfdən, bu məsələnin müasir gənclik şüuruna inteqrasiyası bəzi çətinliklərlə də müşahidə olunur. Gənclər arasında sosial‑media mühitində sürətli məlumat axını və qarşılıqlı təsirlər nəticəsində mövzunun səthi şəkildə qəbul edilməsi riski mövcuddur. Həmçinin, araşdırmalarda göstərilir ki, bu məsələ bəzən “territorial iddia” kimi təqdim olunur və beynəlxalq hüquq, tarixi kontekst kimi müzakirələrdə sadələşdirilmiş yanaşmalara həm müsbət, həm də mənfi səbəb ola bilər. Xüsusilə müzakirələrdə gənclər “bu mənim haqqımdır” yanaşması ilə yanaşsa da, bəzən daha geniş qeyri‑rəsmiləşmiş ideologiyalar çərçivəsində mövzunu qəbul edə bilirlər. Bu isə gənclik şüurunda komplekslik və pluralizm əvəzinə birmənalılığa yol aça bilər.
Bundan əlavə, Qərbi Azərbaycan məsələsinin müasir gənclər üçün əhəmiyyəti və gələcək perspektivləri baxımından da qiymətləndirilməlidir. Gənclər bu məsələni gələcək diaspor fəaliyyəti, beynəlxalq təşkilatlarda təmsilçilik, sosial media kampaniyaları və tədqiqatlarla əlaqələndirirlər. Bu da göstərir ki, Qərbi Azərbaycan məsələsi passiv yaddaş funksiyasından çıxaraq aktiv və strateji bir məsələ halına gəlməkdədir. Eyni zamanda, bu prosesdə gənclər üçün yeni imkanlar– liderlik, təşkilati təcrübə, millətlərarası diskursda iştirak yaradır.
Yekun olaraq, Qərbi Azərbaycan məsələsi müasir Azərbaycan gəncliyinin şüurunda həm milli‑mədəni, həm də sosial‑fəaliyyət baxımından önəmli yer tutur. Bu məsələ gəncləri tarix, kimlik və fəaliyyət məsələlərinə cəlb edir və onları yalnız vaxtın keçmişinə bağlı izlər kimi deyil, gələcəyə yönəlik fəaliyyət subyektinə çevirir. Lakin bu prosesin səmərəli olması üçün gənclər arasında mövzunun dərin şəkildə öyrənilməsi, plural müzakirələrin aparılması və səthi təqdimatların önlənməsi vacibdir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(04.11.2025)
