İnci Məmmədzadə, “Ədəbiyyat və incəsənət”
Azərbaycanın mədəniyyət beşiyi sayılan Şuşa şəhərinin hər daşı bir tarix yazır. Oradakı mədəniyyət abidələrinin xüsusi yeri, çəkisi var. O cümlədən də haqlı olaraq Şuşanın qürur rəmzi hesab edilən Yuxarı Gövhər ağa məscidinin.
Məscidinin inşası vaxtı ilə dörd mərhələdə həyata keçirilmişdir.
Ərazidə ilk məscid Qarabağ xanlığının və Şuşa qalasının banisi Pənahəli xanın göstərişi ilə Qarabağ xan sarayı ilə paralel təxminən 1750-ci illərdə qamışdan inşa edilmişdir. İbrahimxəlil xan hakimiyyətə gəldikdən sonra 1768–1769-cu illərdə qamış məscidin yerində daşdan yeni məscid tikilmişdir. XIX əsrin I yarısında Gövhər ağanın maddi dəstəyi ilə İbrahimxəlil xanın yararsız hala düşmüş məscidinin yerində qoşa minarəli üçüncü məscid inşa edilmişdir.
1883-cü ildə Gövhər ağanın maddi vəsaiti əsasında memar Kərbəlayi Səfixan Qarabaği tərəfindən Verşaginin təsvir etdiyi məscidin yerində Şuşanın dördüncü və sonuncu cümə məscidi inşa edilmişdir. Həmin məscid bizim dövrümüzə yaxşı saxlanmış vəziyyətdə çatmışdır. Yuxarı Gövhər ağa məscidinin minarələrinin dekoru və məscid yaxınlığındakı mədrəsənin ikinci mərtəbəsində otaqlardan birinin divar rəsmləri Mir Möhsün Nəvvab tərəfindən işlənmişdir.
1992-ci ildə Şuşa şəhərinin Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin nəzarətinə keçməsindən sonra, Yuxarı Gövhər ağa məscinin interyerləri tamamilə dağıdılmış, fasadına ciddi ziyan vurulmuş, minarələrinin minbər hissələri və çadırvari örtükləri dağıdılmışdır.
2017-ci ildə Qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının İranın "Part Saman jahan Co." memarlıq şirkəti ilə məsciddə bərpa işləri aparacağı haqqında məlumat yayılmışdır. Və bu işlər də aparılmışdır. Məqsəd Azərbaycana aid memarlıq abidəsini farslaşdırmaq, qondarma tarixşə yaratmaq idi.
2020-ci ildə İkinci Qarabağ müharibəsinin gedişi zamanı Şuşanın azad edilməsindən sonra məsciddə bərpa işlərində başlanılmış, 2023-cü ildə Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin iştirakı ilə məscidin əsaslı bərpa işlərindən sonra açılışı baş tutmuşdur.
Bu gün Yuxarı Gövhər ağa məscidi öz füsunkar görkəmi ilə dağlar və yaşıllılar qoynundakı Şuşaya gözəllik verməkdədir.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(12.05.2025)
