Rəqsanə Babayeva,

Beyləqan rayon Mədəniyyət Mərkəzinin rejissoru, "Gənclik" xalq teatrının rəhbəri, yazıçı. “Ədəbiyyat və incəsənət”

Mən ruhumu bir duyğu ilə izah edə bilmirəm. Çünki ruhum tək bir haldan ibarət deyil. O, zamanla dəyişən, amma mahiyyətini itirməyən bir daxili coğrafiyadır. Orada həm səssiz dağlar var, həm də içindən dayanmadan axan çaylar. Mən bəzən özüm də bu coğrafiyada yolumu itirirəm, amma qəribədir ki, heç vaxt tam azmıram. Çünki ruhum istiqaməti bilməsə belə, məqsədi hiss edir.

Uşaqlıqdan içimdə bir “artıq hiss” olub. Sanki hamı eyni yerdə dayanıb eyni şeyə baxanda, mən bir az kənara çəkilib kölgəyə, səsin arxasına, baxışın alt qatına baxmışam. Mənim ruhum səthi qəbul etmir. O, həmişə sual verir: “Bunun arxasında nə var?” Bu sual bəzən məni yorub, bəzən də yaşadıb. Çünki sual verən ruh rahat olmur, amma diri qalır.

Mən zamanla anladım ki, ruhum sakitliyi sevir, amma susqunluğu yox. Sakitlik – düşüncənin nəfəs aldığı yerdir, susqunluq isə boğulmanın. Ona görə də mən yazıram. Yazmaq mənim üçün bacarıq deyil, ehtiyacdır. Yazmadığım zaman ruhum içimdə sıxılır, öz yerini tapa bilmir. Sözlərə çevriləndə isə rahatlanır. Çünki hər ruhun öz dili var, mənim ruhumun dili sözdür.

Ruhum çox şeyə gec gəlir. Sevgiyə, inama, bağlanmağa… Amma gəldisə, tam gəlir. Mən yarımçıq hisslərlə yaşaya bilmirəm. Ya hər şeyi ilə içindəyəm, ya da heç. Bu, bəzən məni itkilərə aparıb. İnsanları, imkanları, anları itirmişəm. Amma ruhum bu itkiləri boşuna yaşamayıb. Hər itki məni bir az daha dərin, bir az daha səssiz, bir az daha anlayan edib.

Mənim ruhum güclü görünməkdən yorulub. Çünki güc bəzən maskaya çevrilir. Mən artıq zəif olduğum anları gizlətmək istəmirəm. Yorulduğumu deməkdən utanmıram. Çünki ruhum bilir: qəbul edilən yorğunluq sağalır, inkar edilən isə içdən çürüyür. Mən güclü olmaq məcburiyyətini yox, dürüst olmağı seçmişəm.

Ruhumun ən həssas yeri dildir. Dil mənim üçün sadəcə ünsiyyət vasitəsi deyil. Dil mənim yaddaşımdır, kimliyimdir, daxili nizamımdır. Sözlər düzgün işlədiləndə ruhum yerinə oturur. Sözlər boşaldıqda, mən də içimdə bir boşluq hiss edirəm. Çünki ruhum bilir: dilə göstərilən hörmət, insana göstərilən hörmətin başlanğıcıdır.

Mənim ruhum sevməyi nümayiş üçün yox, dərinlik üçün seçir. Səssiz sevir, gözə soxulmadan. Çünki sevgi mənim üçün səs deyil, bağdır. Mənim ruhum sədaqəti sözlə yox, davamlılıqla ölçür. Kim qalırsa, o doğrudur. Kim gedirsə, demək ki, yolu başqa yerdən keçir.

Fəlsəfi baxanda, mənim ruhum keçid halıdır. Heç vaxt tam “oldum” demir. Daim dəyişir, sorğulayır, yenidən qurur. Amma bu dəyişikliklər məni dağıtmır, əksinə formalaşdırır. Mən dəyişməkdən qorxmuram. Özümü itirməkdən qorxuram. Ona görə də hər dəyişiklikdə ruhum özündən bir əsas nöqtəni qoruyur – vicdanı.

Vicdan mənim ruhumun kompasıdır. Mən bəzən səhv edə bilərəm, gec anlaya bilərəm, amma vicdanım susmur. O danışanda ruhum narahat olur. Mən bu narahatlığı sevirəm. Çünki rahat vicdansızlıqdan yaxşıdır. Ruhum üçün rahatlıq deyil, dürüstlük əsasdır.

Mənim ruhum ümidlidir, amma kor deyil. Dünyanın necə işlədiyini görür. Ədalətsizliyi, səthiliyi, saxtalığı tanıyır. Amma yenə də işığın tərəfində dayanır. Bu, sadəlövh seçim deyil, şüurlu mövqedir. Çünki ruhum bilir: qaranlığı tanıyıb işığı seçmək ən böyük yetkinlikdir.

Bədii desəm, ruhum köhnə bir teatr səhnəsinə bənzəyir. Orada min dəfə oynanmış rolların izi var. Gülüşlərin kölgəsi, göz yaşlarının səsi qalır. Amma hər yeni tamaşa əvvəlkilərin üzərində qurulur. Mən keçmişimi silmirəm, ondan istifadə edirəm. Çünki ruhum bilir: keçmiş düşmən deyil, materialdır.

Mənim ruhum anlaşılmaq istəyir, amma hər kəs tərəfindən yox. Anlayanın anlayacağı dildə danışır. Hər qapını döymür, hər ürəyə girmir. Bu seçicilik təkəbbür deyil, özünü qoruma instinktidir. Çünki ruhum bilir: hər açılan qapı təhlükəsiz deyil.

Bəzən tək qalmaq istəyirəm. Bu, insanlardan qaçmaq deyil. Özümə yaxınlaşmaqdır. Tək qalanda ruhum danışır. Mən onu dinləyirəm. O, mənə nəyi davam etdirməli, nəyi buraxmalı olduğumu deyir. Bu dialoq mənim ən sadiq münasibətimdir.

Əgər ruhumu bir obrazla ifadə etsəm, o, səssizcə dənizə baxan bir insan olardı. Dalğaları saymayan, amma onların ritmini anlayan biri. Mənim ruhum da elədir — nə hər şeyi nəzarətdə saxlamaq istəyir, nə də hər şeydən imtina edir. Sadəcə axını anlayır.

Və mən bilirəm: bu esse ruhumu tam izah etmir. Çünki ruh bitmiş bir mətn deyil. O, yazıldıqca dəyişən, yaşandıqca dərinləşən bir haldır. Mən hələ yolun içindəyəm. Ruhum hələ danışacaq, susacaq, yaradacaq, itirəcək və yenə də davam edəcək.

Çünki mənim ruhum dayanmaq üçün deyil — anlamaq üçün yaşayır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(25.12.2025)