Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

2025-ci ilin soyuq, amma qəribə şəkildə aydın bir səhəri idi. Hər şey adi görünürdü, otağın boşluğu, şəhərin uzaq uğultusu, pəncərənin altında toplanan işıq zolaqları... Yalnız bir şey fərqli idi. İçimdəki yorğunluq. O yorğunluq ki, nə yatmaqla keçir, nə gəzməklə, nə də kimlərləsə söhbətlə.

Elə bil ruhum uzun müddətdir özündən qaçır, mən isə bunu illərlə hiss etməmişəm. Həmin gün qərara gəldim. Telefonu iki ay kənara qoyuram. Sadəcə belə. Sanki içimdən bir səs dedi: "Artıq sükuta ehtiyacın var."

 Bu sözün içində qorxu da vardı, hüzur da, bilinməz bir kədər də. Çünki insan ən çox özündən qaçır, öz səsinin gəlməsindən qorxur. Telefon isə bu qaçışın ən rahat alətidi. Səslər, şəkillər, xəbərlər, mesajlar, bildirişlər.. Hamısı insanın öz səsini eşitməməsi üçün yaradılmış görünməz pərdə kimidir sanki.

 Telefonu söndürəndən sonra otağın səsi dəyişdi. Divarlar daha yaxın idi sanki. Hava daha ağır. Fikir isə daha iti. İnsanın içində gizlətdiyi fikirlər adətən, kənar səslərin sayəsində susdurulur. Amma sükut gələndə... Hər şey dirilir.

İlk günlər içimdə saysız suallar oyandı. Mənası olmayan, amma məni dərinliyə çəkən suallar:

"Niyə bu qədər qaçıram?"

 "Hara tələsirəm?"

" Nəyi itirməkdən qorxuram?"

" Kiməm mən, bu səs-küyə dayanan kimdir?"

Hər sual bir maskanı qoparırdı. İllərlə yığılmış, üstünə səs qoyulmuş daha doğrusu qalaqlarla yığılmış maskalar… "məşğulam", "çox düşünmürəm" , "sonra baxaram"," indi vaxtım yoxdur" deyə-deyə özümə taxdıqlarım. İndi hamısı yerə düşürdü. Və mən maskasız qalırdım. Maskasız qalmaq çılpaq qalmaq kimidir,soyuq, sərt, amma həqiqi.

 Vaxt keçdikcə sükutun öz dili formalaşdı. Artıq telefonun səsi yox idi. Dünya sanki kənardan axır, mən isə onun içində deyil, ona kənardan baxırdım. Hər addımım daha ləng, hər düşüncəm daha ağır idi. Bəzən mənə elə gəlirdi ki, içimdə böyük, qaranlıq bir boşluq var. Bu boşluq uzun illərdən bəri toxunulmamış bir otaq kimidir. Tozlu, köhnə, amma özünə xas bir cazibəsi var. İçimə həm qorxu doğurur, həm də məni ora çəkir. Çünki insan varoluşuna yaxınlaşdıqca qorxur, amma eyni zamanda onun həqiqətini yalnız orada tapır. Bu boşluğa baxanda qəribə bir həqiqəti dərk etdim: İnsan özündən nə qədər qaçırsa, özünə o qədər darıxır. Telefon uzaqdaykən bu darıxmaq boy göstərirdi. Daha heç nə diqqətimi oğurlamır, heç nə qoparmır, heç nə yayındırmırdı. Məcbur idim dostum. özümlə üz-üzə qalmağa məcbur idim.

 İnsanın içindəki qaranlıq sahələr bəzən o qədər dərin olur ki, ora düşəndə özündən şübhə etməyə başlayırsan. Mən də başladım. Bəzən düşünürdüm:

"Niyə bütün bunları edirəm?"

"Bunun nə mənası var?"

"Heç nə dəyişmir axı…"

Bu, nihilizmin soyuq nəfəsidir, hər şeyi mənasız görən, amma bu mənasızlıq qarşısında qəribə bir azadlıq hissi də yaradan bir nəfəs. Amma qəribədir, insanın içində başqa bir səs də gəlir. O səs çox zəif olur, çox sakit, bəzən eşidilməyəcək qədər incə, amma ölmür.

O səs deyirdi:

"Bəlkə də mənası yoxdur. Amma sən yenə də yaşayırsan."

"Bəlkə də boşluq var. Amma boşluğun içində də bir istiqamət var."

"Bəlkə də dəyişən heç nə yoxdur. Amma sən dəyişirsən."

Və insan bəzən sadəcə bu cümlələrin dayağı ilə yaşamağa davam edir. Mən isə artıq sükuta alışmışdım. Həyatın ritmi dəyişmişdi. Daha ləng, daha nəfəsli, daha dərin olmuşdu. Heç bir mesajı gözləmirdim, heç bir səslə tərpənmirdim, heç nəyə görə narahat olmurdum.

Dünyanın səsi eyni idi, amma mənim içimdəki səs dəyişmişdi.

Tələsik deyildi. Parlaq deyildi. Gurultulu deyildi. Amma aydın idi. Bu iki ayda həyatın mənası haqqında müəyyən cavablar tapmadım, amma cavabların ardınca qaçmağın öz-özlüyündə mənasız olduğunu anladım. Həyat bəzən cavab deyil, sadəcə davam etməkdir. Bəzən boşluq deyil, boşluqda nəfəs almağı öyrənməkdir. Bəzən qaranlıq deyil, qaranlığa gözünün öyrəşməsidir.

Bu dövrdə anladım ki, insanın varlığı həm zülmət, həm işıq, həm ümidsizlik, həm də doğmayan bir ümiddir. Və gözəllik də məhz bu qarışıqlıqdadır, xaosdadır. Necə ki, ulduzların səpələnməyi.

İki ay sonra telefonu əlimə götürdüm. O eyni cihaz idi, eyni ikonalar, eyni tətbiqlər, eyni dünyanı təqdim edən eyni soyuq işıq. Amma mən artıq əvvəlki kimi deyildim. Ekranın işığı gözümü qamaşdırmadı, çünki içim artıq kor deyil. Bildirişlərin səsi məni narahat etmədi, çünki ruhum daha dərin idi. İnsanların həyatı mənim həyatımı boğmadı, çünki öz daxili ritmimi tapmışdım. Mən nə müdrik olmuşdum, nə də təmamilə dəyişmişdim. Sadəcə bir qatım soyulmuşdu. Daha az səs vardı içimdə, daha çox aydınlıq. Daha az qaçış vardı, daha çox dayanmaq. Daha az qorxu vardı, daha çox qəbullanmaq.

Və bu uzun sükutdan sonra bir həqiqəti dərk etdim:

İnsan bəzən dünyadan uzaqlaşmır ki, özünü tapsın.

Bəzən sadəcə ekranı söndürür...

Və ilk dəfə həqiqətən yaşayır…

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(01.12.2025)