Zəhra Allahverdiyeva, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Həyatın gözəlliyi bəzən heç gözləmədiyimiz anda, heç kimin görmədiyi bir yuvada gizlənir...

Yayın əvvəlində həyətimizin bir küncündə qəribə bir hərəkətlilik başladı. Qaranquşlar gəlib-gedir, evin eyvanında, damın alt hissəsində yer ölçür, nəsə axtarırdılar. Amma ən qəribəsi, hər səhər iki cüt qaranquş gəlib pəncərə dəmirinə qonur, evi səssizcə izləyirdi. Elə bil, bir növ, məşvərət aparırdılar. Gözlərində həm maraq vardı, həm də ehtiyat.

Bir gün sakitcə atamla həyətə baxırdıq. Mən pıçıltı ilə dedim:

— Ata, bax... quşlar bizə baxır. Elə bil qərar verə bilmirlər...

Atam gülümsəyib cavab verdi:

— Yəqin yoxlayırlar... Görürlər ki, bu evdə mərhəmət var, təhlükə yox. Bəlkə də bilirlər, biz onların dilindən anlayırıq.

Halbuki qaranquşlar öz yuvalarını özləri tikməyə alışmış quşlardandır. Onlar yuvanı ağızlarının suyu ilə palçıqdan yapışdırır, hər çöpü sanki ürəkləri ilə seçirlər. Biz deyirdik:

— Gəlməz axı... Qaranquş özgənin yuvasında yaşamaz. Öz zəhmətinə bağlıdır...

Amma səhəri gün gəldi. Sanki təşəkkür edirmiş kimi sakitcə qondu düz bizim düzəltdiyimiz yuvaya. Elə bir baxdı ki... o baxışda min söz vardı, min minnətdarlıq...

— Qaldı burda... – deyə sevincimdən pıçıltıyla dedim.

Atam asta dilləndi:

— İnsan da bəzən öz evini tikə bilməyəndə bir çiyin axtarır, bir mərhəmətli qapı... Quş da elədi, qızım.

Az sonra üç balaca yumurta göründü. Günlər keçdi. Səs-səsə, cikkiltiyə büründü həyətimiz. Balaları böyüdü, qanad açdılar, artıq yuvaya yığışmırdılar. Uçurdular, amma yuvanın üstündən keçərkən yenə də aşağı baxırdılar. Elə bil deyirdilər:

— Biz burda böyüdük... burda sevgi vardı.

Amma bu gün başqa bir səssiz fəlakətə şahid olduq. Evin arxasında iki alabaxta — yəqin bülbül ya da başqa bir sevimli quş növü — yuva qurmaq istəyib. Amma bacarmayıblar. Cəmi 3-4 kol, yuvaya oxşamayan bir toxunuş... üstəlik iki yumurta da yerə düşüb qırılıb. Biz yaxınlaşanda ikisi də barının üstündə oturub, başlarını bədənlərinə sıxıb, səssizcə baxırdılar. Amma o baxış... o baxış hiss dolu, məyus, sual dolu idi.

— Ata, yumurtaları qırılıb...

Sözlər boğazımda düyünləndi. Sanki o kiçik səsdə kədərimin bütün çəkisi vardı.

Atam dərindən nəfəs aldı, sakitcə dedi:

— Onlar da analardır... İndi bu susqunluğun adı var – "itki"... Bizim danışa bilmədiyimiz dildə susurlar indi.

Heç bir söz demədən atam materialları yığdı, onların da yuvasını tikdi. Yumşaq, qoruyucu bir künc düzəltdi. Quşlar bir müddət uzaqdan baxdı... sonra biri yaxınlaşıb yuvaya girdi. Elə bil ürəklərindəki qorxunu yenmişdilər.

Mən asta dilləndim:

— Ata... sən bu quşlara ev yox, ürək tikirsən...

Atamın səsi titrədi:

— Evi tikmək asandır, qızım... Amma etibar qazandığın üçün bir canlı sənə yuvanı əmanət edirsə, bax, o böyük məsuliyyətdi.

İndi deyirəm ki, bəlkə bu quşlar artistlik edirlər... ya da... bəlkə çox gözəl bilirlər hansı evin yiyəsi ürəyi ilə tikir hər küncünü. Bəlkə də insanları quşlardan öyrənmək lazımdır. Onlar heç danışmadan da seçirlər: harada sevgi var, harada yox...

 Qaranquş və Alabaxta haqqında faktlar:

Qaranquşlar ildə iki dəfə köç edirlər. Baharda doğma yurdlarına dönürlər və eyni yuvanı taparlarsa, onu yenidən istifadə edirlər. Bu sadiqlik heyrətamizdir.

Yuva tikərkən öz ağız suyundan palçıqla sement kimi istifadə edirlər. Bəzən 1000-dən çox çöp və palçıq parçası daşıyırlar bir yuvaya.

Quşlar insanların davranışını müşahidə edir. Əgər bir evin ətrafında səssizlik, şəfqət və təhlükəsizlik hiss edirlərsə, o evin yaxınlığında yuva qururlar.

Alabaxtalar (bülbüllər) duyğusal reaksiyaları ilə tanınır. Yumurtalarının qırılması və ya yuvanın dağılması halında bəzən günlərlə eyni yerdə qalırlar.

Və bəlkə də... bir gün biz də insanlar arasında quş kimi baxan gözlər axtaracağıq. Susaraq anlayan, qoruyan, yuva quran gözlər...

Çünki hər kəsin həyatında bir gün uçub gedən, amma dönəndə də həmişə yerini tapan bir yuvası olmalıdır.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(16.07.2025)