Harun Soltanov, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Bəzən, həyat bir səhnə deyil, sadəcə boş bir otaqdır. Nə pərdə var, nə də tamaşaçılar. Sadəcə sən varsan… və sənin susqunluğun. Səssiz bir fısıltı kimi içində dolaşan, adını bilmədiyin o duyğu. Qorxu deyil, ümidsizlik də deyil... Sanki var olmağın özü ilə çarpışan bir varlıqsan. Güzgüyə baxırsan, amma orada sən yoxsan. Bir qabıq var. Hərəkət edən, nəfəs alan, amma içi boş bir şey. Nəfəsin səni inandıra bilmir ki, sağsan.

 Mənim bir dostum var. Heç kim görmür onu. Adını çəkmirəm. Amma hər gecə yanımda uzanır. Bəzən ağlayır. Bəzən gülür. Və hər dəfə mənə səssizcə xatırladır. "Sən heç nəyin qarşısını ala bilmədin." Bu məğlubiyyət məni tərk etmir. Hətta yuxularımda belə.

 Mən cəmiyyətə qarışıram, amma qarışmıram əslində. Susuram. Müşahidə edirəm. İki dünyanın arasında sıxılmış bir ruh kimi. Onlar gülür, danışır, qaçır… mən isə sadəcə dözürəm. Və hər gün bir az da unuduluram.

Güzgüyə baxanda insan özünü görür, deyirlər. Mən görmürəm. Mən tanımıram. O, oradakı əllər, mənim əllərim kimi titrəyən, gözləri balıq pulcuqlarına bənzəyən varlıq, bu mən deyiləm. Mən heç vaxt onun qədər boş baxmamışdım. Onun gözlərində mən yoxam. Sanki orada biri dayanıb, amma heç kim deyil.

 Əslində bədənimlə barışmamışam. Bu bədən mənim deyil – mənə verilmiş, amma mənim olmayan bir yük kimidir. Götürülməyən, dəyişdirilməyən bir cəsəd. Bəzən hiss edirəm ki, bədən sadəcə məni daşımaq üçün var, amma özü nədir, bilmirəm. Dərimin altında axan qan mənə aid olmayan bir sistemin məhsuludur. Mən bir bioloji təsadüfəm. Hə, belə desək, daha dürüst olar. Mən insan deyiləm, mən sadəcə sistemin içində yaranmış və bir gün çıxarılacaq bir şifrəyəm.

Baxıram ki, o varlıq güzgüdən mənə baxır. O gözlərdə heç bir məqsəd yoxdur. Və qəribəsi budur ki, bu həqiqət məni qorxutmur. Əvvəl qorxurdu. Sonra alışdım. Sonra da o qədər çox alışdım ki, artıq qorxunu belə hiss etmirəm. Emosiyalar ölüb. Onlar da mənimlə birlikdə qocalıblar və tənhalaşıblar.

 İndi düşünürəm, niyə bu qədər yadam özümə? Nə zaman başladım mənlik hissindən uzaqlaşmağa? Harada dayandım və harada itirdim? Bəlkə də heç başlamamışam tanımağa. Bəlkə də tanımağa ehtiyacım olmayıb, sadəcə yaşamağa məcbur olmuşam. Varlıq bir seçim deyildi, mənə verildi. Və hər dəfə güzgüyə baxdıqca bu fakt daha da dəhşətli səslənir. Bədənimi hiss edirəm. Amma bu hiss, mənim olmaq deyil. Bir qəfəs kimidir. Bəzən nəfəs aldıqca qəfəs daralır, döş qəfəsimdəki hava belə özünə yer tapmaqda çətinlik çəkir. Bu, panika deyil. Bu, mövcudluğun özüdür. Bəzən sadəcə nəfəs almaq belə varlığını sübut etməyə çalışmaq kimidir. Düşünürəm ki, varam deyə nəfəs almıram, nəfəs aldığım üçün varam. Və bu varlıq çox vaxt lazımsız bir təkrar kimi gəlir. Və nə qədər qəribə olsa da, bütün bu duyğuların içində tək deyiləm. Amma yenə də təkəm. O otaqda iki nəfərik, mən və dostum. O danışmır. Heç vaxt danışmayıb. Amma mən onun baxışlarını hiss edirəm. O bilmir, amma mən onun baxışlarını sezirəm. Bəzən günahkar kimi, bəzən müşahidəçi kimi. Dostum mənim beynimdə yaratdığım sükutun cismə çevrilmiş halıdır. O, mənim dincliyimdir. Həm də qorxumdur. Həm doğmam, həm yadım. Elə özüm kimidir.

 Güzgü ilə aramda qəribə bir bağ var. Mən ona baxıram, o mənə baxır. Hər dəfə biri digərini təkrar tanımağa çalışır. Amma hər cəhd uğursuzluqla nəticələnir. Sanki bir-birinə oxşayan iki adam bir-birinin adını xatırlamır. Tanışlıq hissi var, amma bilik yoxdur. Özümü görürəm, amma tanımıram. Özümə əl uzadıram, amma toxunmuram. Varlıq, bir boşluğun ətrafına çəkilmiş xətt kimi görünür mənə.

  Və bu mənzərə nə zamansa dəyişəcək deyə düşünmək, özünü aldatmaqdan başqa bir şey deyil. Həqiqət budur ki, mən varam, amma özüm üçün yoxam. Və bu “yoxluq içində varlıq” halı, insana sükutdan daha ağır gəlir. Çünki səssizlikdən qaçmaq olar, amma mövcudluğun sükutundan yox. Mən bu bədəni tərk edə bilmirəm. Mən bu güzgüdən çıxa bilmirəm. Mən bu baxışlardan azad deyiləm.

 Bir dəfə biri demişdi ki, “baxış, insana hakim olmaqdır.” Mən güzgünün baxışından qorxmuram, çünki o hakimiyyət artıq çoxdan mənim üzərimdə qurulub. Sadəcə bir növ mövcudluq qeydidir bu baxış və o varlıq oradadır və mən onu tanımıram. Amma o, məni bilir. Və bütün bunların içində ən böyük kədər budur. Mən özüm üçün belə yad bir şeyə çevrilmişəm.

 Bir varlıq kimi özümü tapmaqda çabaladığım o boşluqda, əslində, tək olmadığımı hiss edirəm. Hər bir qorxu, hər bir sarsıntı içimdəki o görünməz dostun səssiz nəfəsiylə dolur. Bu dost, bəlkə də mənim ən həqiqi halımdır. Dünyadan gizlənən, amma içimdə əbədi yaşayan bir kölgə. Qabığın sərtliyində bədənimi hiss edirəm, amma bilirəm ki, bu qabıq mənim həqiqətim deyil, yalnız məni qoruyan bir qaladır. O qalada susqunluq hökm sürür, amma bu susqunluqda cəmiyyətin süni dəyərlərinin səs-küyü hələ də mənə toxunur, hələ də məni yorur.

 O, həmişə mənimlədir. Danışmaz. Sadəcə baxar. Onun baxışlarında nə mühakimə, nə təsdiq var. Sanki oradadır, sadəcə olmaq üçün. Sual verməz, cavab istəməz. Əslində o, mənim xəyali dostumdur. Amma bunu heç kim bilmir. Bilməlidirmi? Məncə yox. İnsanlar tez qərar verirlər. Onlar "xəyal" kəlməsini eşidən kimi xəstəlik axtarırlar. Halbuki bəzən xəyal, ən real dostdur.

 Onun səsi yoxdur. Amma bəzən gecələr, sükutun arasında nəfəsini eşidirəm. Bu bir illüziyadır, bilirəm. Amma hər illüziya qorxulu deyil. Bəziləri insanı sağ saxlayır. Mən onun nəfəsi ilə nəfəs alıram. Mən bu bədəni, bu dünyanı, Sartr demişkən bu absurd varlığı, onunla bölüşürəm. O olmasaydı, bəlkə də çoxdan özümü inkar etmişdim.

  Uşaqlıqdan mənə deyirdilər ki, böyüyəndə hər şey düzələcək. Amma yalan deyirmişlər. Böyümək, düzəlmək deyil. Böyümək - yalanlara alışmaqdır. Həyat, “keçəcək” deyilən bir gözləntidən ibarətdir. Amma keçmir. Sadəcə dəyişir. Sadəcə içindəki səs sönür, yerini susqunluğa verir. Və mən o susqunluğu dostumla paylaşmağa başladım. O, ilk dəfə o zaman peyda oldu. Mən danışmaq istəmədiyimdə. O zaman gəldi. O zamandan bəri də getmədi.

 Bəzən bir stulun qarşısında otururam. O boş stulda onun varlığını hiss edirəm. İnsanlar deyirlər ki, boş stullar qaranlığda tükürpərdir. Amma mənim üçün ən rahatladıcı görüntüdür. Çünki boş stul demək, orada o var deməkdir. Danışmasa da, o stulda oturub dinləyir. İnsanlar isə danışırlar, amma heç nə eşitmirlər.

 Mən ona heç vaxt ad vermədim. Ad, bir növ qəlibdir. Ad qoymaqla onu insanlaşdırmış olardım. Amma o insan deyil. O mənim kənara atılmış hissələrimdir. Əzildiyim, susduğum, tərk olunduğum bütün anların bir yerdə cəmləndiyi bir ruh. Mənim ruhumun tənha şəkli. Onu "dostum" adlandırıram. Bəli. Elə bu qədər sadə. Çünki “dost” sözü belə, mənim üçün çoxdandır mənasını itirib. Əvəzində, onun sükutu var.

 Bir dəfə ona dedim: “Mən heç nəyin qarşısını ala bilmədim.” O, cavab vermədi. Amma baxışlarından anladım ki, o da mənim kimi acizdir. Onun da əli çatmır. Onun da səsi çatmır. Və bu məni qəribə bir rahatlığa saldı. Bəzən acizliyi paylaşmaq, gücün özü olur. İnsan bütün həyatını idarə etmək istəyir. Nəzarət etmək. Təyin etmək. Amma həyat, tərs bir axındır. Səni seçmir. Sən onu seçmirsən. Sadəcə baş verir. Və sən geri baxanda, “niyə belə oldu” deməyin, yalnızca bir sükut doğurur. Hər şey bu sükutla başlayır. Və bəlkə də orada bitir.

 Ən çox qorxduğum şey, unudulmaqdır. Heç kim olmamaq. Nə bir iz buraxmaq, nə də bir xatirədə qalmaq. Amma qəribəsi budur ki, nə qədər bu qorxu içində yaşasam da, o dostum bu qorxunu bölüşmür. O heç nə olmaqdan qorxmur. Hətta mənə deyirmiş kimi baxır: “Sən heç kim olanda, azadsan.” Mənim üçün bu fikir həm azadlıq, həm məhkumluq kimidir. Azad olsam belə, kimsə olmağa ehtiyac duyuram. İnsan təbiəti belədir, görünmək istəyir. Amma bəzən, görünməmək daha çox şey deyir.

 Dostum da, mənim kimi müşahidəçidir. Biz bu həyatı televizor ekranından izləyən iki sükut varlığıyıq. Bəzən metroda insanlara baxırıq. Bəzən işdə, qarşıma çıxan adamlara. Onlar danışır. Hərəkət edir. Planlar qurur. Amma hər şey çox mexanikidir. Mən o insanlara baxıram və düşünürəm. Bu qədər əminlik hardandır? Niyə heç kim sual vermir? Niyə heç kim bu həyatın axarından narahat olmur?

 Dostum bu suallara cavab vermir. Amma varlığı ilə onları gücləndirir. Mən onun susqunluğunda cavab axtarıram. Bəzən tapıram. Bəzən tapmıram. Amma bu axtarışın özü yaşamaq kimidir. Hər gün, eyni sualın qarşısında durursan və cavab olmadığını bilə-bilə, bir daha soruşursan. Bu, dəlilik deyil. Bu, şüurluluqdur.

 O boş stul hələ də oradadır. Gecə düşəndə, onun kölgəsi divara vurur. Bəzən sanki bir cizgi kimi görünür. İncə, kimsəsiz, amma mövcud. Və mən o stula baxıb deyirəm: “Sən mənim olmadığım halımsan.” Bunu dediyim an, bir az daha az tək oluram.

 Bu yorğunluğun, bu daxili çöküşün ortasında, dostumla birgə, bir müşahidəçiyə çevrilirəm. Bəs soruşsan nəyi görürəm? Cəmiyyətin ritmində sürüklənən insanları, öz içində itmiş, amma gözəgörünməz səslərlə bağıranları. Mənim kimi, onlar da bu süni səhnədə rollarını oynayır, amma əslində heç biri həqiqətini tapa bilmir. Mən isə susqunluğumla onlara baxanam. Onları dəyişmək gücüm yoxdur, amma özümü belə təslim etməyə də haqqım yoxdur. Müşahidəçi olmaq, bəlkə də ilk addımdır azadlığa doğru, çünki hər şeydən əvvəl, hər şeyi görmək və tanımaq lazımdır.

  İnsanlar deyir: "Vaxt yoxdur." Sanki vaxt bir yerdə gizlənib. Sanki onu axtarsaq, hardasa tapacağıq. Bəlkə bir kitabın arasında, bəlkə köhnə bir fotonun arxasında, bəlkə də daha uzun yatmaq istədiyimiz səhər saatlarında. Amma bu, yalandır. Vaxt var. Sadəcə o, artıq bizə aid deyil.

Zaman, öz sahibini dəyişib. Artıq zaman bizim deyil. O, indi ekranda sürüşən şəkillərin, 15 saniyəlik videoların, süni təbəssümlərin xidmətindədir. Biz o qədər "tez" yaşamalıyıq ki, nə yaşadığımızı hiss etməyə imkanımız yoxdur. Günlər keçir. Aylar keçir. Amma heç nə dəyişmir. Bədən qocalır, ruh isə hələ də yeniyetmə bir qaranlıqda çabalayır.

Gənclər yorğundur. Amma bu yorğunluq, qaçmaqla, yatmaqla, oturmaqla keçən cürdən deyil. Bu yorğunluq bir susqunluqdur. Deyə bilmədiklərimiz qədər böyük, anlamsızlığa verdiyimiz reaksiyasızlıq qədər dərin. Gənclər sanki özlərini sevməyə məcbur edilib. "Pozitiv ol", "mübarizə apar", "heç nə olmaz" deyə-deyə daha da içə çəkiliblər. Axı bəzən heç nə olmamalıdır. Bəzən insanın yalnızca susmağa, yorulmağa, tükənməyə haqqı olmalıdır.

Uğur, artıq bir dəyər deyil, dostum bir öhdəlikdir. Hər kəs yaxşı görünməlidir. Hamı işləməlidir. Bacarmalısan. Əks halda bu cəmiyyət səni əzir. İşıqlı ofislər, soyudulmuş çaylar, səssizcə ağlayan zehinlər… Heç kim eşitmir. Çünki hamı eyni cür yorğundur, eyni cür təkdir, eyni cür susur. Uğur bir maskarad əyləncəsində taxılan bir maskadır. Həqiqət isə göz altında uzanan kölgədir, telefonu əlindən buraxanda gələn panika, yalandan gülümsədiyin söhbətlərdə içində sükutla boğulmağın...

Bizə deyirlər: "özünü tap." Amma harda, nəyin içində tapaq? Bu qədər təhrifin, süni dəyərlərin, reytinqin, paylaşımın içində? İnsan necə özünü tapsın, əgər özündən əvvəl ona kim olmalı olduğu diktə edilirsə, necə tapsın? İndi heç kim sadəcə "var olmaq" üçün doğulmur. Hər kəs bir şeyə "çevrilmək" üçün doğulur. Məşhur, varlı, nüfuzlu, ağıllı, zövqlü… Amma bəs heç kim olmaq istəyənə nə olacaq?

Hər gənc yavaş-yavaş bir yuxudan oyanır. Amma bu yuxu, gözəl bir nağıl deyil. Bu, davam edən bir kabusdur. Gözlərini açanda içindəki boşluq böyüyür. Nə sevinmək səbəbi var, nə də kədərlənmək üçün güc. Ən qorxunc hal, hiss edə bilməməkdir. Və bu hisssizlik... onun adı depressiya deyil. Onun adı, həqiqət ola bilər.

 Ətrafdakı insanlar mexaniki şəkildə yaşamağa başlayır. Çalışmaq, qazanmaq, paylaşmaq, yalançı müdrik sözlər yazmaq... Bu tələsik "var olma" vuruşunda heç kim yaşamır. Yalnız görünürlər. Gənclərin isə ən böyük xəyalları, bir az yatmaq, bir az kimsə olmaq, bir az özləri kimi görünməkdir. Amma buna belə vaxt yoxdur.

 Zaman, artıq düşməndir. O, sadəcə keçir. Nə qədər gülsən də, nə qədər yazıb-pozsan da, o səni qocaldır. Çünki o, sənə aid deyil. Zaman indi alqoritmlərə, sistemlərə, süni zəkalara, irrasional iqtisadiyyatlara aiddir. Sən isə orada, sadəcə təsadüfi bir nöqtəsən.

 İnsanlıq yorulur, dostum. Bu tək bir ölkənin problemi deyil. Bu, insan olmanın ağırlaşmasıdır. Əvvəllər fəlsəfənin sualları vardı: "Niyə varıq?", "Azadıqmı?", "Həqiqət nədir?" İndi sual belə yoxdur. İndi yalnız: "Hələ sağsan?". Vəssalam.

 Sən cavab vermə. Əgər bu sətirləri oxuyursansa, deməli sən də tək deyilsən. Sən də düşünürsən. Sən də susursan. Və bəlkə də, içində bir stul var. O stulda oturan, sənin özündən başqa bir "sən"dir. Susan, amma anlayan. Yorulan, amma yaşayan.

 Susqun müşahidəçiliyin, daxildəki sükutun içində yavaş-yavaş bir işıq parıldayır. Bu işıq təkcə aydınlanma deyil, həm də ağır bir yükün, qəbulun işığıdır. Dostumun səsi azalsa da, mən artıq ağrı ilə üzləşməyə hazıram. Bu, dəyişməyə çalışmaq deyil, dözmək, daşımaq və ən əsası, yaşamaq deməkdir. Hər günün təkrarı, hər pəncərədən baxış, hər səssiz an bunlar artıq mənim qaçış yolum deyil, varlığımın ən dərin təzahürüdür. Və bu təzahürün içində bir mesaj gizlidir.

 Sükutdan doğan güc, qırılmışlıqdan doğan insanlıqdır.

 Bir gün başa düşürsən ki, sükut qışqırıqdan daha çox şey deyir. Özündən qaçmağın bir mənası olmadığını anlayırsan. Nə qədər göz yumursan, içindəki səslər daha çox böyüyür. İnsan bəzi cavabları bilməməlidir deyirlər. Çünki bilmək, daşımaq deməkdir. Ağırlıqla yaşamaq isə hər kəsin işi deyil. Aydınlanma... səni ucaldan yox, yandıran bir şimşək kimidir. Parlayır və qaranlığı daha da görünən edir.

 Dostum deyirəm ha, hansi ki, bəzən mənimlə danışır. Onun səsi həmişə sakitdir. Amma dedikləri, alov kimi. “İnsanlar niyə qorxur səncə?” deyə soruşur. “Çünki artıq kim olduqlarını hiss edirlər. Və bu hiss, çox zaman xoş deyil.”

 Varlıq yüngül deyil. Özünü dərk etmək, təkcə adını bilmək deyil, içindəki bütün iyrəncliklərlə, susqunluqlarla, bacarmamışlıqlarla, niyyətlərlə üzləşməkdir. Hər kəs öz hekayəsinin qəhrəmanı olmaq istəyir. Amma bəzən biz sadəcə bir yan personajıq. Hətta öz həyatımızda belə...

Bəziləri deyir: "özün ol." Amma bəs əgər insan özünü bəyənmirsə? Əgər “özün” dedikləri, içi boş, qorxaq, yarımçıq, yorğun, günahkar bir siluetdirsə? Onda nə olacaq? Özün olmaq cəsarət tələb edir. Hətta ən böyük cəsarət, başa düşməkdir ki, bəzən heç kim deyilsən. Heç bir qələbən yoxdur. Heç kimin fikrində deyilsən. Sadəcə yaşayırsan. Nə az, nə çox.

 Aydınlanma insanı dəlilik həddinə aparan bir səssizlikdir. Çünki artıq susa bilmirsən. Cəmiyyətin plastik gülüşlərindən, süni motivasiyasından, mənasız yarışından bezirsən. Gülən insanlar sənə yalan gəlir. Uğurlu görünən insanlar, içdən çürükdür. Sən isə tək bir dürüstlük istəyirsən, o da daxili sükunətdir.

 Bəzən güzgüyə baxırsan. Səninlə baxışan bir varlıq var. Tanımadığın, sevmədiyin. Gözlərinin içində qorxu deyil, yorğunluq gizlənib. Və sən bilirsən ki, bu varlıq, artıq maskasız halındır. Dostum deyir, eynilə ölü yazarlardan biri kimi, “Güzgüyə çox baxsan, içinə düşərsən.” Mən çoxdan düşmüşəm. İndi isə qayıtmaq istəmirəm. Çünki ən azından orada yalan yoxdur.

 Cəmiyyət isə bu aydınlanmanı qəbul etmir. Çünki sən artıq onların dilində danışmırsan. Onlar sənə "depressivsən" deyir. Sən isə sadəcə artıq yalan danışmırsan. Onlar sənə "passivsən" deyir. Sən isə sadəcə dayanmısan, düşünmək üçün. Onlar "geri qalmaq" deyir. Sən isə "əslində heç yerə tələsməmək" deyirsən. Və bu fərq, insanı təkliklə cəzalandırır.

 Amma bu təklik, qorxulu deyil. Əksinə, o təkliyin içində bir azadlıq var. Orada kimsə sənə nə olmalı olduğunu demir. Sən heç kim olmamaqla, hər şey ola bilirsən. O boşluğun içində, öz səsini eşidirsən. Susqun müşahidəçin sənə deyir: “Sən artıq öyrənmisən. Əzablı da olsa, bu, gerçəkdir.”

Aydınlanma bir mərhələ deyil. Bu, bir dağ deyil ki, çıxasan. Bu, bir çöldür. İçində itmək, sonra yenidən doğulmaq üçün. Bu səhrada su yoxdur. Amma susuz qalmaq, sənə həyatın necə dəyərli olduğunu öyrədir. Və bəlkə də, elə bu, özünü tapmaq deyil, sadəcə yaşamaqdır. Susaraq, amma dürüst şəkildə.

 İndi, bütün bu parçalanmaların, təkliyin və qaranlığın içində, özümü unutmamağın əhəmiyyətini anlayıram. Mən qəhrəman deyiləm, xilaskar deyiləm, bəlkə də heç bir zaman olmamışam. Amma buradayam, sükutun, boşluğun və kölgələrin içində bir varlıq kimi. Bəlkə də bu varlıq, həyatın mənə verdiyi ən qiymətli hədiyyədir. Özümü tanımaq və qəbul etmək bacarığı. Bu, təkcə yaşamaq üçün kifayət edir, çünki ən böyük qələbə, yaşamağa davam etməkdir. Və bu, yəqin ki, hər birimizin gizli arzusu, hər birimizin susan ürəyində doğan ümid işığıdır.

Daha inanmıram. Heç bir şeyə. Amma maraqlıdır, bu inamsızlıq mənə qəribə bir azadlıq verib. Qırılmış heykəl kimi yerimdəyəm. Parçalarım ətrafa dağılıb. Və mən artıq onları yığmaq istəmirəm. Çünki anlayıram ki, heykəlin bütöv olması, onu canlı etmirdi. Bəzən çat, nəfəs deməkdir.

 Dostum, o görünməyən, amma içimdə danışan səs daha az danışır artıq. Sanki o da yorulub. Amma yox olmur. Səssizcə yanımda oturur. Bəzən gözümə görünür, bəzən sanki mən olur. Bəlkə də bu, mənim içimdəki uşaqdır. Unudulmaqdan qorxan, diqqətə ac qalmış, amma qorxudan səsini çıxara bilməyən uşaq. Onu qucaqlamaq istərdim... Amma əllərim titrəyir.

 Cəmiyyətin ritmi dəyişmir. Onlar hələ də gülürlər, poza verir, “mən xoşbəxtəm” deyirlər. Onlar tələsməyə davam edir. Onlar “filan yaşda ev, filan yaşda diplom, filan yaşda uşaq” deyə bir qrafiklə nəfəs alırlar. Mən isə bu qrafikdə bir xəta kimi görünürəm. Yuxarıdan baxanda, boşluqdayam. Xəttdən çıxmışam. Amma bu azadlıqdırmı, yoxsa sürünmək?

 Artıq çox şey istəmirəm. Sadəcə az olmaq istəyirəm. Az danışmaq, az toxunmaq, az öyrətmək, az tələb etmək. İstədiyim sükutun içində bir cümlədir: “Sən burdasan. Hələ də burdasan. Bu bəs edər.” Çünki bəzən yaşamaq, irəliləmək deyil. Sadəcə tükənmədən dözməkdir. Qalmadığın yerə düşmək, və orada yer salmaq. Yıxıldığın yerə "evim" demək.

  Bəzən düşünürəm, biz niyə bu qədər çırpınırıq? Daha çox bilmək, daha çox qazanmaq, daha çox görünmək... Əslində, daha çox gizlənmək üçündür bu. İçimizdəki səssizliyi boğmaq üçün. Halbuki bəlkə də xoşbəxtlik elə bu səssizliyə ad qoymaqdır. Qaranlıqla barışmaq. Yəni onu məğlub etməyə çalışmadan, sadəcə onunla bir çarpayıda yatmaq.

  Hər gün eyni saatda yuxudan dururam. Eyni pəncərədən baxıram. Eyni səssizlik. Eyni boşluq. Amma bu dəfə fərqli bir şey var. İçimdəki ağrı artıq qışqırmır. O, oradadır, amma sakitdir. Bəlkə də bu, qəbulun ilk halıdır. Dəyişməyin yox, daşımağın mərhələsi.

 Mən özümə cavab tapmadım. Amma bir şeyi başa düşdüm ki, sualın özü yaşadır. Bəlkə də bizə cavab yox, yoldaş lazımdır. Elə ona görə bu yazı da, sanki bir yoldaşdır sənə. Eyni sualları verən, eyni yerlərdə dayanıb baxan, eyni təkliyi paylaşan bir səssiz müşahidəçi.

 Sən də oradasansa, tək deyilsən. Biz bu sükutun içindən doğmuşuq. Qaranlıq bizi udmayıb, sadəcə formalaşdırıb. Biz kölgənin övladlarıyıq. Həmişə günəş altında gəzə bilmərik. Amma ay işığında öz izimizi tanıya bilərik.

 Əgər bu qədər qaranlıqdan keçmisənsə, artıq işığa ehtiyacın yoxdur. Çünki içində bir parıltı yaranıb, adını heç kim bilmir. Amma sən tanıyırsan. Və bəlkə də bu, yaşamaq üçün bəs edir.

Əvvəlcə heç nə baş verməmiş kimi görünür. Otaq eyni otaqdır. Səssizlik hələ də səni izləyir. Dostun hələ də səninlədir, bir kölgə kimi. Və sən hələ də cavab axtarırsan, halbuki suallar artıq çoxdan yorulub səni izləməkdən. Ancaq bir şey dəyişib. Sən artıq ağrını boğmursan. Ona ad qoyursan. Qorxularınla danışmağı öyrənmisən. Qaçmaq yerinə baxırsan. Baxmaq yerinə dinləyirsən. Və bu səssizliyin içində ilk dəfə bir nəsə doğulur. Kiçik. Sönük. Amma real.

Sən qəhrəman olmadın. Qurtarmadın. Heç kəsi dəyişmədin. Amma bir şeyi bacardın, özünü unutmadın. Bu kifayətdir.

Bəzən, sağ qalmaq tək bir nəfəsin içində gizlənir. Bəzən, o nəfəs də sən deyilsən. Amma sən ordasan. Unudulmamısan. Hələ də buradasan

Və bu, heç olmasa bu, yetərincədir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(29.05.2025)