Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və İncəsənət"

Adı: Lətif Bəşir oğlu Səfərov

Doğum tarixi: 30 Sentyabr 1920, Şuşa

Vəfat tarixi: 9 Dekabr 1963, Bakı

Peşəsi: Aktyor, kinorejissor, ssenari müəllifi

Fəxri ad: Azərbaycan SSR‑nin Əməkdar İncəsənət Xadimi (1960)

Əvvəlcə bir kino insanının həyatı və fəaliyyəti

Lətif Səfərovun kino həyatına gəlişi çox erkən başlayıb — o, 7 yaşında rejissor Leo Murun Gilan qızı filmində uşaq aktyor kimi çəkilib və bu, onun kino aləmi ilə ilk tanışlığı olub. Daha sonra “Sevil”, “Latif”, “Qızıl kol” kimi filmlərdə uşaq obrazlarını ifa edib.

Sonradan o, Gəncə Pedaqoji Texnikumunda təhsil alıb, Bakıya dönərək kino studiyanın dublyaj şöbəsində işləməyə başlayıb. Bu işdən sonra rejissor assistenti kimi fəaliyyət göstərib və 1940‑cı ildə Moskva Ümumittifaq Dövlət Kinematoqrafiya İnstitutuna daxil olub.

1950‑ci ildə o, kino rejissorluğu üzrə təhsilini uğurla bitirib və Azərbaycana dönərək “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında işləməyə başlayıb. 

Əsərləri və kino irsi

Lətif Səfərov rejissor kimi Azərbaycan kino tarixində dərin iz qoyub:

 “Bəxtiyar” (1955) — ən tanınmış və uğurlu filmi olub.

 “Qızmar günəş altında” (1957) — sosial və realist motivlərlə çəkilmiş dramdır.

 “Leyli və Məcnun” (1962) — Azərbaycan klassik ədəbiyyatını ekranlaşdıran məşhur ekran əsəridir.

O, həmçinin sənədli filmlər və kinematoqrafiya jurnalları üzərində də çalışıb, “Bakı və bakılılar” kimi kinematoqrafik layihələri də gerçəkləşdirib.

1958‑1963 illərdə Lətif Səfərov Azərbaycan Kinematoqrafçılar İttifaqının sədri olub və bu vəzifədə rejissorluqla yanaşı, kino həyatının təşkili, yeni filmlərin hazırlanması və kino sahəsində gənc kadrların yetişməsi üçün çalışıb.

 Şəxsi həyat — ailə və münasibətlər

1960‑cı ildə o, məşhur müğənni Şövkət Ələkbərova ilə evlənmişdi və onların iki uşağı var idi. Bu nikah həm sənətkarlar arasında əməkdaşlıq, həm də şəxsi həyat baxımından diqqət çəkirdi.

 Faciəli son — intihar

Lətif Səfərov 9 dekabr 1963‑də öz həyatına son qoyub — ov tüfəngi ilə özünə atəş açaraq intihar etmişdir.

O, bu qərarı verərkən hazırda üzərində işlədiyi “Möcüzələr Adası” adlı film layihəsinə köklənmişdi.

Rəsmi mənbələr isə bu barədə çox konkret səbəb göstərməsə də — rejissorun dövrün çətinlikləri, yaradıcılıqda yaşadığı təzyiqlər, şəxsi stres və daxili tənhalıq kimi hisslərlə üzləşdiyi çoxlu xatirələrdə, sənət adamlarının xatirələrində qeyd olunur.

Məsələn, film redaktoru Nataliya Şneyer Lətifin son günlərini belə xatırlayırdı: o, daxildə tənhaydı, yorulmuş və ruhən çökdükdəydi. Sənət aləmində, o cümlədən yaxın çevrəsində, onun yaradıcılıq uğursuzluqları, davam edən ideyalarla bağlı gərginlik hiss etdiyi də deyilir.

Bəzi qeyri‑rəsmi mənbələrdə isə hadisənin detallarının dramatikləşdirilmiş versiyaları da dolaşır — məsələn, ov tüfənginin təsadüfən aktivləşməsi kimi — amma bunlar etibarlı sənədli mənbələrdə təsdiqlənmir və kino tarixçiləri arasında güvənilməz hesab olunur.

Belə ağır hadisələrdə səbəblər birbaşa rəsmi qaynaqlarda açıqlanmaz, çünki şəxsin ruh halı, daxili stress, yaradıcılıq təzyiqləri və şəxsi həyat məsuliyyətləri kimi elementlər çox şəxsi və kompleks olur.

 Nə üçün belə qərar verdi?

Rejissorun intiharının arxasında yatan yayğın səbəblər ola bilər — bu, konkret sənətkar üçün birbaşa sübut edilmiş deyil, amma belə qənaətlər kino tədqiqatçıları və yaxın tanışlarının xatirələrindən çıxarılır:

 Yaradıcılıq təzyiqi: Üzərində işlədiyi layihənin ağır prosesi və uğursuzluq hissi onu daxilən yorub. 

 Ruhsal yük: Ətrafdakı mühitin, ictimai gözləntilərin və şəxsi dövri stresslərin təsiri.

 Əlaqələr: Şəxsi münasibətlər və ailə yükü də əlavə emosional təzyiq yarada bilər — hərçənd bu, yalnız ehtimallardır, dəqiq təsdiqlənməyib.

 Kino tarixində yeri və irsi

Lətif Səfərov Azərbaycan kino sənətini klassik səviyyəyə çıxaran rejissorlardan biridir. Onun filmləri — Bəxtiyar, Qızmar günəş altında, Leyli və Məcnun — Azərbaycan ədəbi və kino irsini ekranlara gətirib.

Onun filmləri sosial, mədəni və ramatic motivləri ilə yadda qalır və bu gün də kino tədqiqatçılar tərəfindən öyrənilir.

 Yekun

Lətif Səfərov həm Azərbaycan kino tarixinin inkişafında önəmli rol oynamış, həm də insanlıq, sənət və yaradıcılıq təzyiqlərinin mürəkkəbliyi ilə yadda qalmış bir müəllifdir. Onun həyatı — erkən uşaq aktyorluğundan kino ustalarına qədər yolu — həm böyük uğur, həm də böyük yük idi.

Bu cür faciələr bizə göstərir ki, yaradıcılıq və əsərlərin arxasında duran insanlar da hislər, stress və təzyiq altındadırlar, və bu səbəblə də onların ruh sağlamlığına diqqət vacibdir.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(2\5.12.2025)