Murad Vəlixanov, "Ədəbiyyat və incəsənət"
Film ingilis bankını naməlum bir çinlinin (sonradan Lao Şin olduğu ortaya çıxır) qarət etməsindən başlayır. Polisdən gizlənmək üçün, Paspartu adı ilə 50 mil sürət maneəsini qırmağa çalışan gənc bir alim Filyas Foq-a xidmət edir. Uğurlu bir təcrübədən sonra onlar Kral Elmlər Akademiyasına göndərilir, lakin Foq Britaniyanın "ən yaxşı ağılları"nın, xüsusən də hər şey artıq açıq olduğundan, daha da irəliləməyin cəfəngiyat olduğuna inanan lütfkar Lord Kelvinin istehza obyektinə çevrilir...
Həmin iclasda soyğunçuluqdan da bəhs olunur. Bundan hirslənən Foq, bankın qarət olunduğuna sevindiyini və oğrunun xidmətçisinin çox maraqlandığı bir ay ərzində Çinə çatacağını iddia edir. Kelvin və Foq mərc girilər. Foq-un qələbəsi ilə Lord Kelvin qarşılığında Elm naziri olacaq; itkisi halında laboratoriyasını məhv etməyə və elmi fəaliyyətdən tamamilə çəkilməyə məcbur olacaqdır.
Foq evinə qayıtmaq üçün isti xasiyyətindən və tələskənliyindən təəssüflənsə də, Paspartu onu Foqun edə biləcəyinə inandırır. Arabanı götürdükdən sonra, Lord Kelvin tərəfindən Foqu dayandırmaq üçün işə götürülən Müfəttişdən çətinliklə qaçaraq Londonu tərk etməyi bacarırlar.
Paspartunun bankdan oğurladığını — Buddasını geri qaytarmaq istəyən General Fenqin xidmətçilərindən qaçmaq məcburiyyətində qaldıqları Parisə gedirlər. Lao Şinnin doğma kəndi olan Lanzhounu ələ keçirmək istədiyi üçün, hərbi köməyin müqabilində Buddanı Kelvinə verir. Tomas Edisonun ixtiralarının sərgisinə Foqqun rəhbərlik etmək iddiasında olan Paspartu onu gələcək impressionist olan Fiyeas Monique ilə görüşdüyü sənət məktəbinə aparır. Foq əvvəlcə rəsmlərində təsvir olunan şeylərin mümkünsüzlüyü barədə onunla mübahisə etsə də, onlardan biri onu — qanadlı bir adamı heyran edir. Foq həmişə bir insanın uçmasına imkan verən bir avtomobil qurmağı xəyal edirdi. Fen əsgərləri ilə döyüşdən sonra Paspartu'da gəlir və sahibinə gec olduqlarını söyləyir. Monike ilə birlikdə bir balonda yola düşürlər.
Türkiyəyə gəldikdən sonra onları Şahzadə Hapinin özü qarşılayır. Bir neçə saat şahzadənin hovuzunda yatırlar, amma sonra şahzadə Monikenin yeddinci arvadı olaraq yanında qalmağı əmr edir. Foq və Paspartu Şahzadə Hapinin ən sevimli sənət əsərini — Rodinin düşünən heykəlinin parodiyasını Hapiyə bənzəyən bir parodiya ilə təhdid edir. Hər üçü qaçmağı bacarır.
Lord Kelvin, bütün bunları və Paspartunu Buddanın oğurlanması barədə eşidərək Foqun oğrunun qaçmasında köməkçisi olduğunu deyir. Filyas-ın tutulması üçün başqa bir bəhanə olaraq Hindistandakı İngilis qoşunlarına hər iki adamı həbs etmələrini əmr verir.
Hindistanda Paspartunun həbs qərarı alınır və yoldaşlarına xəbərdarlıq edilir. Qadınlara çevrildikdən sonra, hər üçü polisdən qaçmağı bacarır, lakin Fen agentlərindən deyil. Inspektor Fik və sekstantı bir silah olaraq istifadə edərək, Filyas və Paspartunu düşmənləri məğlub edərək Çinə qaçmağı bacarır.
Ərazi ilə tanış olan Paspartu yoldaşlarını Lanzhouya aparır. Orada bir neçə gün keçirdikdən sonra Filyas, nəhayət Paspartu-nun yerli döyüşçü olan Lao Şin olduğunu öyrənir. Fen qoşunlarının, Qara Əqrəblərin Jade Budda ətrafında bir mübarizənin iştirakçısı olduğunu da öyrənir. Foq, dostlardan çox məyus olur, çünki Monike bu barədə çoxdan bilirdi.
Daha sonra Qara Əqrəblər kəndə hücum edirlər. Filyas, Monike və Lao Şin tutulur. Ertəsi gün La Şin Əqrəb qrupunun gənc liderini duelə çağırır. Özü ilə mübarizə aparır, ancaq məğlub olur. Sonra "Ten Canton Pələngləri" onun köməyinə gəlir (Çində olduğu kimi 19-cu əsrdə bu şəhərdəki ən yaxşı 10 kunq- fu ustası adlandırırdılar), o da biridir. Pələnglər, daha kiçik olsalar da, Əqrəbləri məğlub edərək Lanzhoudan onları qovurlar.
Jade Budda kənd məbədindəki şərəf yerinə qayıdır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(14.07.2025)
