“Ədəbiyyat və incəsənət” portalı “Qiraət saatı”nda Fəxrəddin Qasımoğlunun “Son gecə” detektiv romanının dərcini yekunlaşdırdı. Böyük oxucu marağını və istəyini nəzərə alıb romanın davamı olan “On ikiyə işləmiş” romanının dərcinə başlayırıq.

Özü polis orqanlarında çalışan, ən dəhşətli, tükürpədici cinayətlərdən bilavasitə xəbər tuta bilən müəllifin bu romanı da sizləri sonadək gərginlik içində saxlayacaq. Və siz bu romanı da çox bəyənəcəksiniz.

2-ci dərc

Adətim üzrə ətrafı nəzərdən keçirmək üçün görüş yerinə bir qədər tez gəlmişdim. Tanış parkda on dəqiqəyə qədər gəzişib şübhəli bir şey müşahidə etmədim. Nə qədər fikirləşsəm də, tək özümə məlum olan bir ünvanda mənə görüş təyin edən birinin kim ola biləcəyinə qərar verə bilmirdim.

Saata baxdım, 19:59 idi. Çayxanaya girib beş nömrəli otağa keçməliydim.

Otağın qapısını döymədən açdım. İçəri keçməyə tələsmirdim. Otağın quruluşu elə idi ki, içəri boylanmadan oradakı adamı görmək mümkün deyildi. Çayxananın açdığım qapıdan görünən alaqaranlıq otağındakı masanın üstündə buğlanan çaynik, yanında iki armudu stəkan və qəndqabı qoyulmuşdu. Stəkanlardan birinə çay süzülmüşdü, o birisi isə boş idi.

İki stəkan… Bu yaxşı əlamət idi… Demək, boş stəkan mənim üçün nəzərdə tutulmuşdu.

Bir addım atıb içəri keçdim. Uzunsov otaqda, girdiyim qapıdan sol tərəfdə masanın yuxarı başında oturmuş adama tərəf baxanda isə... Bu ola bilməzdi…

-Siz?

-Otur Bəxtiyar, səninlə söhbətimiz uzun olacaq…

Çayxananın otağında məni gözləyən polkovnik Arif Dadaşzadə idi. Az əvvəl haqqında danışdığım, əməliyyat işində «Qurdboğan» ləqəbi qazanmış müəllimimin mənim inanılmış şəxslərlə görüşdüyüm yeri müəyyən etməsi təəccüblü deyildi. Bunu təxmin edə bilərdim. Ancaq istədiyi vaxt mənimlə sərbəst şəkildə görüşmək imkanına malik, istefada olan polis polkovnikini belə gizli görüşməyə vadar edən səbəb nə ola bilərdi?

Arif müəllimin uzatdığı əlini sıxıb boş stullardan birinə oturdum.

-Özünə çay süz və məni diqqətlə dinlə. Məsələ çox ciddidir.

Ən çətin vəziyyətlərdə də soyuqqanlılığını itirməyən Arif müəllim adəti üzrə sakit və təmkinli idi. Ancaq pıçıltı ilə danışması indi deyəcəklərinin son dərəcə ciddi bir məsələ ilə bağlı olduğuna işarə idi.

Stəkana çay süzüb qabağıma çəkdim.

Qocaman polkovnik danışmağa tələsmirdi. Nəhayət, uzun fasilədən sonra düz gözlərimin içinə baxıb dedi:

-Söhbət ikimizin də yaxşı tanıdığı, Day-day ləqəbli İsfəndiyar Mövlayevin oğlunun qətlindən gedir.

İndi də mən xeyli susdum. İsfəndiyar Mövlayevi nəinki ikimiz, bütün şəhər tanıyırdı və əgər onun oğlunun maşın vurması nəticəsində həlak olmasını neçə ildən sonra müəllimim qətl adlandırırdısa, deməli ortaya yeni faktlar çıxmışdı.

-Səhv etmirəmsə, Day-dayın aman-zaman bircə oğlu var idi? - artıq yeni araşdırmamızın başladığını başa düşüb, Arif müəllimə ilk sualımı verdim.

-Hə, elədir. Nə qədər möhkəm adam olsa da, yeganə övladını itirmək onun üçün ağır zərbə oldu. İsfəndiyarla münasibətimizin tarixçəsi çox keçmişə gedib çıxır. Yəqin başa düşürsən ki, hələ o vaxtlar nə milis zabiti kimi mənim, nə də kriminal aləmdə nüfuz sahibi kimi onun statusu bizim aşkar dostluq etməyimizə imkan vermirdi. Həmin ərəfədə böyük qardaşım Rusiyada ticarətlə məşğul olmaq üçün külli miqdarda borca girib sonradan həmin pulu batırmışdı. Borc müəyyən şərtlərlə verilmişdi. Borc sahibləri də çox imkanlı və əlləri hər yerə çatan insanlar idilər. Qardaşıma vaxt qoymuşdular. Pul qaytarılmazsa, məsələnin nə ilə bitəcəyi məlum deyildi. Qardaşım hara əl atdısa, kimə müraciət etdisə, pulu düzəldə bilmədi. Verilən vaxt bitirdi. Mən cavan oğlan idim, Çəmbərəkənddə, İsfəndiyarın yaşadığı ərazinin sahə müvəkkili işləyirdim, qiyabi tanışlığımız var idi onunla. Bax onda, ən çıxılmaz vəziyyətdə onun qapısını döydüm, vəziyyəti izah etdim.

Arif müəllim azacıq susub danışmağa davam etdi:

-İsfəndiyar da cavan idi. Ancaq artıq nüfuzu ilə şəhərdə kifayət qədər tanınırdı. Məsələni boynuna götürdü. Səhəri gün eşitdim ki, borc sahibləri ilə görüşüb. Borc verilən məbləği qaytarıb, verilmə şərtlərindəki tələblərinin isə yazılmamış qanunlara zidd olduğunu onlara izah edərək ləğv elətdirib. Qarşı tərəf, onun məntiqi izahı və nüfuzu qarşısında susmağa məcbur olmuşdu. Qardaşım işlərini qaydasına qoyub onun borcunu hissə-hissə qaytarsa da, mənim İsfəndiyar Mövlayev qarşısında bir mənəvi borcum qaldı o vaxt. O hadisədən sonra aramızda yaranan münasibət get-gedə daha da istiləşdi, dediyim kimi, aşkar mümkün olmasa da, gizlində dostluq etdik. Ancaq bir dəfə də etdiyini dilinə gətirmədi. Xidmət yerimi dəyişsəm də, münasibətlərimizi davam etdirirdik. Sonra oğlunun faciəli ölümü baş verdi. Oğlanın meyiti gecə saatlarında elə Çəmbərəkənddə, yaşadıqları evin qarşısında tapılmışdı. O proses barədə bəlkə sən də bir şeylər eşitmişdin. Kifayət qədər peşəkar əməkdaşların cəlb olunduğu istintaq qrupu heç bir izə düşə bilmədi. Axtarışlar nə qədər davam etsə də nə maşın tapıldı, nə də sürücüsünü müəyyən etmək mümkün oldu.

Arif müəllim sözünü kəsib qayğıkeşliklə mənə “Çayını soyutma, iç” deyib də sonra sözünə davam etdi:

-İstintaqın gəldiyi yekun nəticə oğlanın qaranlıq küçədə naməlum maşın tərəfindən vurulması oldu. İsfəndiyara da, istintaqın yekun qərarı ilə razılaşmaq qaldı. Həmin vaxt hamı hadisəni arxasında hər-hansı düşmənlik amili dayanmayan, bədbəxt hadisə kimi qəbul etdi və bu məsələ belə də bağlandı. Mən istintaq qrupuna daxil edilməmişdim. Ancaq məsələ barədə ətraflı məlumata malik idim və elə o vaxtlar nə isə məni istintaqın bu qərarı ilə razılaşmağa qoymurdu. Bəzi şübhələrim var idi. Keçən illər ərzində bu məsələ ilə bağlı kiçik də olsa, bir ipucu tapmağa çalışırdım. Gümanım gələn bütün imkanlardan istifadə edir, atdığım hər addımımı isə yüz ölçüb, bir biçirdim. İçimdən gələn bir hiss məni son dərəcə ehtiyatlı olmağa vadar edirdi. İsfəndiyar Mövlayevin hansı dairələrlə əlaqədə olmasını bilirsən. Mən isə, tam işin içində deyildim. Marağım kimlərinsə xoşuna gəlməyə bilərdi və bu, mənə baha başa gələrdi. Nəhayət ki, illər sonra şübhələrim təsdiqləndi. Son dərəcə məxfi olan bir mənbədən aldığım məlumat neçə illər əbəs yerə çalışmadığımı təsdiqlədi. İsfəndiyarın oğlu qətlə yetirilib, Bəxtiyar.

Həmsöhbətim çay süzülmüş stəkanını əlinə götürdü. Mən susur, müəllimimin nə vaxt davam edəcəyini gözləyirdim. Aramla çayını içdikdən sonra o, yenə də pıçıltı ilə sözünə davam etdi:

-Hansı səbəbdən, nəyə görə qətlə yetirildiyini mənə demədi həmin şəxs. Bəlkə də bilmir, bəlkə də deməyə qorxdu. Ancaq hadisənin qətl olduğunu əminliklə təsdiqlədi. Bir zamanlar real sübutlar əldə edərəmsə, İsfəndiyarın və günahsız qətlə yetirilmiş oğlu Əmirxanın intiqamını alacağıma özümə söz vermişdim. İndi həmin sözümü tutmağın vaxtı çatıb, Bəxtiyar. Vicdan borcum olan bir kişinin oğlunun qanının yerdə qalmasına imkan verməyəcəyəm. Bunu edənlər kimlərdirsə, mütləq cəzalarına çatmalıdırlar. Cinayətkarları müəyyən etmək bizə müyəssər olarsa, onların yalnız və yalnız qanun qarşısında cavab vermələrini istərdim. Ancaq hadisədən illər ötüb, özün başa düşürsən.

-Bəli, qanunda nəzərdə tutulan müddət bitib.

Bunu deyib, zənlə müəllimimə, həyatı boyu qanunun aliliyini rəhbər tutan qocaman polis polkovnikinə baxdım. Onun bu halda hansı qərar qəbul edəcəyi mənə çox maraqlı idi.

Müəllimimsə, bu məsələnin üstündə çox dayanmadı. Yəqin ki, dayanmaq istəmədi.

-Bu cinayəti araşdırmağını istəyirəm. Hadisələrin səni haralara aparıb çıxaracağını bilmirəm, ancaq bunu unutma ki, bu dəqiqədən etibarən ikimiz ülgüc üzərində gəzirik. Bir dəfə də büdrəməyə ixtiyarımız yoxdur.

Həddən çox əziyyətimi çəkmiş, mənə mənəvi atalıq etmiş müəllimimin hər bir sözü mənim üçün qanun idi. Ancaq bunu bilən müəllimim onu da gözəl başa düşürdü ki, başqa heç bir məlumata malik olmadan, yalnız hadisənin bədbəxt hadisə deyil, qətl hadisəsi olduğunu öyrənməklə, illər əvvəl baş vermiş bir cinayəti açmaq necə çətin olacaq… Tapşırığını verərkən, məhz bunu düşündüyünü onun baxışlarından hiss edirdim. Mənsə rahat idim. Olduqca rahat. Çünki mənə bu tapşırığı verən müəllimim özü kənara çəkilmir, hadisələrin gedişatını nəzarətində saxlayacağına, koordinasiya edəcəyinə eyham vururdu. Mənə bu bəs edirdi. Adı gələndə cinayətkarların qorxudan tük saldıqları, elə onların özlərinin «Qurdboğan» ləqəbi verdikləri polis polkovniki Arif Dadaşzadə mənimlə olacaqdı.

-Günü bu gündən başlayıram. Belə başa düşürəm ki, vaxt məhdudiyyəti yoxdur?

-Hərəkətlərində və qərarlarında tam sərbəstsən. Ancaq vaxt məsələsində bunu deyə bilmərəm, nə qədər cəld işləsən, bir o qədər yaxşı olar.

-Əlaqə vasitəsi?

-Nizami küçəsindəki valyutadəyişmə məntəqəsi. Sənin ofisinin qapısı ilə üzbəüzdəki ağacın gövdəsində ağ təbaşirlə çəkilmiş üfüqi xətt əlaqə üçün işarə olacaq. Çəhrayı təbaşirlə çəkilmiş xətt təhlükədən xəbər verəcək.

-Parol?

-«Dediyim məbləği toplamısınız?»

-Cavab?

-«Bəli, ancaq bu zərfdəki anketi doldurduqdan sonra Baş ofisimizə yaxınlaşıb pulunuzu götürə bilərsiniz».

- Aydındır. Bəs mənim suallarım olarsa və ya təcili görüş istəyərəmsə?

-Suallarını da, görüş yeri və vaxtı yazılmış kağızı da elə aldığın zərflərdən birində həmin valyutadəyişmə məntəqəsinə verməyin kifayət edər.

 Texniki vasitələrlə bütün əlaqələr qadağan edilirdi. Arif müəllim deməsə də, nəyin haradan uzandığını təxmin edirdim. İsfəndiyar Mövlayev kimi zəhmli və olduqca imkanlı bir kişinin oğlunu qətlə yetirməyə cəsarət etmək kimlərin işi ola bilərdi, siz də təxmin etdinizmi? Ola bilər ki, təxmin etdiniz. Belə adamların hər yerdə adamı ola bilərdi…

-İsfəndiyarın açıq-aşkar düşmənləri olmayıb, - Arif müəllim yaranmış sükutu pozdu. Əksinə, çoxlu dostları olub həmişə. Ancaq bu dostların içərisində ikisi ilə çox yaxın dostluq edib Day-day. Onlardan biri - Səttar, dünyasını dəyişib, yəqin bilirsən. İkincisi - Səlim isə həyatdadır. Elə yaxın dostlarından başlayacağıq. Sən ölmüş Səttarın keçmişini kəşfiyyata başla, gör nə öyrənə bilirsən. Səttarın bir oğlu var idi, səhv etmirəmsə, atasının ölümündən sonra Xudat şəhərinə köçüb. Onunla maraqlan. Bəlkə bu bizə nəsə verdi. Səlimlə mən məşğul olacağam hələ ki.

-Bəs, digər dostları?

-Onların da, Səttarın oğlunun da adlarını və ünvanlarını başqa məlumatlarla bir yerdə sənə çatdıracaqlar.

Müəllimim sualımı dərhal cavablandırdı. Onun bu sualı gözlədiyi, həmin adamların dairəsini müəyyən etmək üçün lazımı tapşırıqlarını verdiyi bəlli idi. Kimə və ya kimlərə, bunu təkcə özü bilirdi.

-Yaxşı çaydı, soyutma, heyifdi. Mən çıxıram.

Bunu deyib, Arif müəllim cibindən çıxardığı, xüsusi yapışdırıcısı olan süni bığ və saqqalı taxdı, sonra qulağı ağır eşidən insanların istifadə etdiyi eşitmə cihazını qulağına keçirdi, əyilib stolun altına qoyduğu çəliyi götürdü və ayağa qalxdı. Mən də qalxdım. Bunu müəllimimə olan ehtiramımdan etdim. Onu ötürməyəcəyimi ikimiz də bilirdik. Müəllimim qrimləndikdən sonra, bir anda iyirmi-iyirmi beş yaş qocalsa da, yenə də bizi birlikdə heç kim görməməliydi.

Arif müəllim sanki doğrudan da səksən beş yaşındaymış kimi, çəliyini yerə döyə-döyə, asta addımlarla çayxananın otağını tərk etdi.  

Boşalmış stəkanıma yenə də çay süzdüm. Onsuz da, hələ ən azı on beş dəqiqə buranı tərk edə bilməzdim. Bu çayxananın çayına isə doğrudan da söz ola bilməzdi.

Çayxananın sahibi Xəqani Gədəbəy rayonundan idi. Onun sifarişi ilə yığılan, dağlarda bitən müxtəlif şəfalı otlar kölgəlik yerdə qurudulur, sonra ona göndərilirdi. O isə bu otların qarışığından hazırladığı cürbəcür dəmləmələri müştərilərinə təklif edirdi. Hansı otu hansı ilə dəmləmək lazım olduğunu isə ona hələ uşaq vaxtı babası öyrədibmiş. Bakıya köçdükdən sonra bu bilikləri onun işinə yaramış, işlətdiyi çayxana dəmlədiyi otların sayəsində xeyli məşhurlaşmışdı. Otların ona havayı başa gəldiyini nəzərə alan Xəqani qiymətləri də münasib etdiyindən xeyli müştəri toplamışdı. Elə indi içdiyim çay da hansısa otların qarışığından hazırlanmışdı və adam içdikcə içmək istəyirdi.

Daimi müştərisi olduğum üçün Xəqani ilə yaxın münasibətimiz yaranmışdı. Agentlərimlə növbəti görüşü təyin edərkən, ona zəng vurur, boş otaq saxlamasını tapşırırdım. O da mənə otağın nömrəsini deyirdi.

Belə-belə işlər, cənab Nəzərli. Keçmişə qayıtmalı, bəlkə hələ ölülər aləminə də baş vurmalı olacaqsan. Görəsən, o qətldən neçə il keçib, məncə otuz, ya bir qədər də çox? - özüm özümə sual verdim.

 Öyrənilməsi çətinlik törətməyən, qətlin tarixi də daxil olmaqla zəruri olan bu və digər məlumatların yaxın zamanda mənə çatdırılacağını bilirdim. Belə başa düşdüm ki, polkovnik Dadaşzadə Day-dayın oğlunun qətlə yetirilməsini təsdiqləyən şəxslə elə bu gün, uzaqbaşı dünən axşam görüşüb və ondan ayrıldıqdan qısa müddət sonra mənimlə görüşmək istəyib. Tumsatanla görüşün vaxtının yaxınlaşdığını bilən müəllimim görüş vermək üçün nə vaxtsa özünün mənə ötürdüyü bu gizli əlaqə kanalından istifadə edib. Məsələnin ciddiliyini nəzərə alaraq, ilk dəqiqələrdən ehtiyatla tərpənməyə qərar verib. Bu anlaşılandır.

Əks təqdirdə, toplanılması elə də çətin olmayan məlumatları indi, burada mənə təqdim edərdi. Sadəcə, vaxtı az olduğu üçün hələ bu məlumatları əldə edə bilməyib.

Sonra nə? İllər öncə törədilmiş cinayətin, qoy lap elə qətl olsun, araşdırılmasına bu gün və ya bir həftə sonra başlamağın, fikrimcə, heç bir fərqi yoxdur. Burada zaman məfhumu, «isti izlər» və sairə öz əhəmiyyətini itirir, yalnız həqiqətin üzə çıxması maraq kəsb edir, zaman yox. Nəticədən asılı olmayaraq, bu yalnız keçmişə bir səyahət olacaq. Ancaq Arif müəllim mənimlə dərhal görüşmək istəyib, söhbət zamanı da vaxtın məhdud olduğunu dedi. Bu halda belə tələsməyin yalnız bir izahı var. Polkovnikin bildiyi, mənə demək istəmədiyi başqa bir şey də var. Onu tələsməyə vadar edən səbəb. Bu nə ola bilər görəsən? Hələlik bunu yaddaşa yazıb bir kənara qoyaq.

Bəs sonra?.. Araşdıracağım işi keçmişə səyahət adlandırdım az öncə. Bu yalnız zaman anlamından belədir. Əslində isə, belə başa düşürəm ki, kimlərinsə ciddi-cəhdlə uzun illər üzərinə qara pərdə çəkdiyi hadisələrə səyahət cəhdini edən istənilən naşı «səyyah» elə səyahətinin əvvəlində ölümə məhkumdur. Yəqin ki, dediyim qara pərdənin altında tək bir gəncin qətli deyil, çox şeylər yatır.

Daha nə?.. Polkovniklə ikibaşlı oyun də oynaya bilərdilər. Qətl barədə məlumatı ona ötürən mənbə, paralel olaraq başqasına da ötürə bilərdi. Hər-halda nəzəri cəhətdən bunun mümkünlüyünü təcrübəli polkovnikin mütləq hesaba aldığına şübhəm yoxdur. Heç kimə, hətta ən etibarlı mənbəyə də yüz faiz güvənmək olmaz. Bunu əməliyyat işinin yazılmamış qanunları tələb edir. Bu halda, əgər məlumat başqa mənbəyə də ötürülübsə, o zaman təqaüddə olan polis zabitinin gündəlik, heç nə ilə fərqlənməyən həyat tərzində diqqəti cəlb edəcək istənilən aktivliyin həmin mənbə tərəfindən müşahidə olunması onun üçün real təhlükəyə çevrilirdi. Çünki bu aktivlik, onun məlumatı aldıqdan sonra hərəkətə keçməsinin təsdiqi kimi qəbul olunacaqdı. Xüsusilə onun əməkdaşı olmuş keçmiş polis zabiti, hazırda isə detektiv olan şəxslə, yəni mənimlə təcili görüşməsinin əlavə şərhə ehtiyacı ola bilməzdi qarşı tərəf üçün. Deyilənlər, polkovnikin bu işi araşdırmağa başlamasına işarə idi.

Bunu, bəlkə də bundan çoxunu polkovnik Dadaşzadə də gözəl anlayır və onun birdən-birə iyirmi-iyirmi beş il «qocalması»na səbəb budur. Əgər düşündüyüm kimidirsə, dediyim arqumentlər ehtiyatlı olmaq üçün kifayət qədər ciddi əsas ola bilərdi. Hər şey elə indi düşündüklərimə oxşayırdı. Bu isə heç ürəkaçan deyildi, heç…

Başqa bir şey də aydınlaşdı mənimçün bu gün. Detektiv fəaliyyətinə yeni başlayanda İsfəndiyar Mövlayev qaçırılmış maşınının tapılması üçün mənə müraciət etmişdi. Həmin vaxt onun qəzetdə verdiyim elan vasitəsilə ofisimə gəldiyini düşünmüşdüm. İndi başa düşdüm ki, o, mənim ofisimi təsadüfən seçməyibmiş. Belə-belə işlər detektiv…

Saata baxdım. Müəllimimin getməsindən on beş dəqiqə keçmişdi. Gedə bilərdim. Ayağa qalxdım. Çayın pulunu masanın üzərinə qoyub otaqdan çıxdım.

 Çayxananın giriş qapısı birbaşa parka açılırdı. Sakit çayxana otağından sonra parkdakı səs-küydən burada bir an da ləngimək istəmədim. Bu saatdan sonra ofisdə elə bir işim qalmamışdı. Evə gedəcəkdim. Asta-asta avtobus dayanacağına tərəf addımladım…                                               

Davamı var

 “Ədəbiyyat və incəsənət”

(12.06.2023)