“Ədəbiyyat və incəsənət” portalının sizlərin iraqlı şair Əli əl-Xalanın şeirləri ilə tanışlığınızı davam etdirir. Onları dilimizə Fərid Hüseyn çevirib.
Əli Əl-Şəlah (İraq) 1965-ci ildə Babildə dünyaya gəlib. Bağdad Universitetinin Ədəbiyyat fakültəsində ərəb dili ixtisası üzrə təhsil alıb. Ərəb-İsveçrə Mədəniyyət Mərkəzinin rəhbəri, Beynəlxalq "Əl Mutennebi" Şeir Festivalının direktorudur. "Babilli Əli", "İmzalar" adlı kitabları oxucular tərəfindən rəğbətlə qarşılanıb.
Özümü sınayıram
Öz dünyama səyahət edəcəyəm
və ürəyimin qapısını döyüb
qapı ağzında özümü gözləyəcəm.
Əgər bədənimlə ruhum arasındakı hasarlar
bir az alçaq olsaydı,
bəlkə, özümə qonşu olardım.
Məsələn, bu halda əmim anamın nəyi olacaqdı?
Özüm özümün əmioğlum olacaqdım?
Onda Toni Bleyrdən viza dilənməli idim,
əgər Şekspiri orijinaldan oxumaq istəsəydim?
Əgər öz dünyama girmək üçün
bir qapı tapa bilmirəmsə,
deməli, o qapını könlümdə axtarmalı olacağam.
Əgər ürəyim istəyən kimi biri ola bilməsəm,
onda özüm olmağa çalışacağam.
Əvvəlki ömürlər
Mistik baxışları olan,
işin gərginliyindən əhvalı pozulmuş
nigaran bir kreslo
iş yerinin qapısı ağzında dayandı.
Sükut onunla birgə
pillələrin önünə kimi gəldi.
Sehrli baxışları olan
bu narahat kreslo yenə
ağlayır
danışa bilməyəndə...
Qadın
Ürəkli ol,
de görək nə istəyirsən?
O, bir qadındır,
bütün qadınlar kimi.
O sənə bəxş edilmiş bir lütf illüziyasıdır.
Fərz elə, cəhənnəmdən gələn səadətdir.
Onun mehrabına diz çöküb,
ayaqlarını qucaqlayıb dua edirsən,
onun üçün Tanrıdan çox şey diləyirsən.
Ah, dualar aləmi!
Bir qadın
bütün qadınlar kimidir.
Sürgün
Heç kim yaşamalı olduğu
zamanda doğulmamışdı.
Heç kim öz yerində deyildi.
Unudulmuşlar arasında
Unudulmağa layiq heç kim yox idi.
Bir gecə dan yeri söküləndə
fəryad eşidildi:
Atasızlar qışqırırdı:
Bəs doğulmayanların atası hardadır?
Sonsuz suallar
A
Ata ölüb,
oğul da ölübsə,
deməli, bir ev ölüb.
B
Su ölübsə,
ot da ölüb,
səs də ölüb.
Bəs ölüm özü haçan öləcək?
Həqiqət
– Səmanın da üzünü qaraldan
bu qurbanları gördünmü?
– Xəbərləri eşitmisənmi?
İki şəhid xəbəri –
bir qədər sonra
cəmi bir saniyəlik
salamlayacağıq onları.
Yalnızlıq
Bir qadınım olmadı –
həyatın səsiylə sevişdim
xəyal buludundan düzəldilmiş yataqda.
Bu yataqda düşündüklərimin
hamısı atamdır,
hamısı anam,
hamısı nəslimin davamçılarıdır.
Ölməzdən qabaq hamısıyla
tələsirəm görüşmək üçün.
Bəsit zaman
Ürəyində qoruduğu
yarasına toxunma,
içində partlamağa hazır
bomba kimi yatır yarası.
Onun mərd ürəyində qürur uyumur.
Eşq köhnəlsə də,
unutmaq üçün edilən dualar
qəbul olmur.
O, bütün ruhu ilə başqalarından fərqlənir.
Onu yerindən tərpətmək, sarsıtmaq olmaz.
O əyilməz,
bütöv bir qəbilə əyilsə də.
Yanan odun közləri kimi alovlu adamdır,
Onun eşqinin közərtisi belə
aşiqlərin yoluna işıq salır.
Onun yaraları da müqəddəsləşib, –
gözəl və qürurlu bir qadın tərəfindən.
Zaman çox bəsit məna kəsb edir
bu pak adam üçün.
Xəyalları ilə ölməzlik qədər
böyük dünyalarda yaşadığı üçün.
Ziddiyyət
Dirilər ölülərə nə deyə bilər ki?
İki dünya arasındakı yollar itib,
kim o dünyadan biriylə haqq-hesab çəksə,
səsi əks-səda kimi geri qayıdır,
bu azmış kimi,
vecsiz bir sıxıntı da ürəyi bürüyür.
Adların xaosu...
Heç kimin adı olmasa,
bəlkə, hamı özü ad qazanmaq üçün
düzgün yaşayar.
Qullar da azadlıq uğrunda
mübarizə aparmadan
azad olanda özlərini eyni cür hiss edir.
Dirilər, torpağın içinə çəkdiyi nəfəsik,
ölülər isə nəfəsi gedib-gəlməyin sonudur.
Ana
Yaradılış boğçasında hardan peyda oldun?
Hansı gildən tökülüb xəmirin?
Olmaya Tanrı bütün çiçəklərin gözəlliyini
bir bağçada toplayıb?
“Toplayıb. Deməli, beləcə yaranmısan?”
Kim səbəbini deyə bilər,
bayram niyə bircə gündə bitir?
Sən də bayram kimisən,
bir gündə başa çatırsan.
Və bayram kimi İlahinin seçdiyi günsən.
Tiranlar
Həmin tiranlar
nağılın göydən üç alma düşən
yerində yuxuya getdilər.
Bəsit fəhmləriylə vəhşi təbiətə ayaq açdılar.
Sən isə onsuz da axırda
tənhalığın girdabına yuvarlanacaqsan.
İndisə mərmər illüziya kimi donub qalmısan.
İndi mənə de görüm... Niyə?
Getdiyin hər yerdə gücsüzlərin
yaxasından yapışıb sürütlədin.
Hamını yarı yolda qoyub
milyon yerə səpələdin... Niyə?
Olmaya bədbəxt bir təsadüf nəticəsində
Tanrının nəzərindən yayınacağını düşündün?
Şəninə səslənən mahnılardan ötrü
fağırları kömür kimi yandırdın.
Xəritələri yenidən çəkməyi
və bu boş səhraları
gələcək nəsillərimiz üçün
oyun meydançasına çevirməyi
öz öhdənəmi götürdün?
Bəs elə bilirdin ki,
həyat küləklə rəqs etmək kimi bir şeydir?
Amma tarix
narkomanların hallanması sayaqdır bəzən –
üfüq parlaq görünür, amma əslində,
səni toz buludu özünə sarı çəkir.
Saxta sevgilərə çox arxalandın,
ah, dostum, halbuki yetimlərin
başına sığal çəksəydin, əbədiyyəti qazanardın.
Görəsən, ürəyin yuxaya dönə,
ya da qan ağlamaq istəyərdimi,
əgər casusların son nəfəslərini sənə versəydilər?
Dünyaya qarşı bu düşmənliyə kim son qoyacaq?
Ortadakı bu qan-qadanı kim aradan qaldıracaq?
Haçansa şəninə oxunan mədhiyyənin
bir gün ağı olacağı heç ağlına gəlmişdimi?
İndi haçansa
kiminsə əleyhin qalxan barmaqlardan sallanan
küdurətin dərinliyini duyursanmı?
Bəs, bu axşam günəşi kimi batanların
övladlarının xəyallarını düşüdünmü?
Cansız bədənlərindən
divarlar hördürtdüyün günahsızların
ailələrinin naləsinə qulaq verdinmi barı?
Bu təmiz suları, ağ göyərçinləri,
görüş yeri olan xurma ağaclıqlarını,
Bir məzarlıq xatirə yerlərinidəmi
sən sildin yer üzündən?
Sevinclərini başlarına uçurduqlarının
adlarını barı xatırlayırsanmı?
Bunları kim bağışlaya bilər, dost?..
Kim oğullarının məhbəsdə keçirdiyi fəsilləri
analara qaytara bilər?
Bu qədər qanı kim təmizləyər?
Səni bu qədər qanın arasında
kim axtarıb tapa bilər?
... Əslində, heç kim
belə bir qəhrəmanlıq göstərməz də.
Bu qanın ağırlığı qətran qarası qədərdir,
bu günahların peşmanlıq etirafı
bir rahib üçün belə çoxdur.
Bir xalqı qətl edəni Tanrı da bağışlamaz...
Odur ki, uzaq dayan səmamızın sərhədlərindən,
bağçalarımızdan, xurmalarımızdan əllərini çək,
günəşimizdən, çörəyimizdən, buğdamızdan...
Heyvanlarımızın da aldığı havadan uzaq dur,
onda yenidən inanarıq ki, sevincdən mələşirlər.
Get!
Hamımız sənə qarğış elədik...
Bəli, əlbəttə, qarğış elədik...
Bəs nə bilmişdin?
Əliyalınların ah-naləsi
Tanrı dərgahında asanca qəbul edilirmiş,
eşit və bil,
biz sənin əleyhinə dua etdik.
Burada ucalan hər səs
sənə qarşı bir dua üçündür.
əsən külək... sənə qarğışdır.
qabaran sular... sənə qarğışdır.
Bu yeniyetmə qızların simaları...
sənə qarğışdır.
Balacalarımızın sahibsiz oyuncaqları
sənə qarğışdır.
Səhərin gəlişi,
axşamın düşməsi,
quşların oxuması,
vəhşi təbiətin,
çiçəklərin davam edən həyatı,
hətta əxlaqsız qadınlar belə sənə qarğış tökür.
dənizdəki yosunlar da səni qarğıyır.
Bəs kim bağışlaya bilər belə insanı... dostum?
Biz səni, – Tanrının hökmündən
və xəbərdarlığından qorxmayanı,
elə Allahın imtahanına təslim etdik.
Biz hamımız Rəşid ola bilməyən Harunun əllərində
çarmıxa çəkilən Məsih olduq.
İndi mənə de görüm,
səbəb olduğun faciələrin
şəxsən mən öz payıma düşəni üçün
niyə səni bağışlamalıyam?
İndi mənə de görüm,
bu gedişatın sonrasını görməmək üçün
qəflət yuxusundan ayılmamaq israrının səbəbi nə idi?
Bu xalq artıq yuxularda da görüləsi halda deyil.
Məndən başqa hamıya cavab ver,
ancaq mən izahat istəyirəm.
İşləməyən qanunlar
Sanki məni görəndə
qapının kandarı da ağladı.
Onun üzündən bu sözləri oxudum:
“niyə gəldin?”
Üzüm dünyanın gərdişinə qapılmışların
sərsəri insanın üzüdür.
Məni bilmədiklərim yox,
bildiklərim azdırdı yolumdan.
Aynada gördüyüm insanı inkar elədim,
üzüüstə yerə çırpılanda ayıldım,
Qorxularımı səngitmək üçün
yenidən üz tutdum bu qapıya –
hələ içəri keçməmiş
bu kandarıca ev bildim.
Beləliklə, sən...
Bil ki, bizim evimiz
bir ilğıma tuş gəlib
yalnız küləklərlə özünə qayıda bilir.
Qadınların üzündəki o günah ləkəsi
soyuğun, qumun və aclığın meyvələridir.
Sənsə ölümdən ən uzaq yerdə
kütlələri ölümə səsləyirsən.
Sən zülmət saçan bir aydan nurlanan
meşənin ən zəif işıqlı yolu,
sən ev sahibinin əl-qolunu
bağlayan oğrunun səxavəti qədər,
hər birinin öz adı olan
fahişələr ordusu qədər də deyilsən.
Özündən əvvəlkilərdən fərqlənən
bir yolgöstərən üçün
bir masa və saman çöpündən
mahnılar düzüb-qoşdular.
Onun söhbətlərinin qalıqları da
ona itaət edənlər kimi yerlə bir oldu.
Qulaqlarımızla səma arasında gördüklərimiz
ancaq bu uca binaların uğultusudur.
Məğlubiyyətdən sonra içilən
içkinin dadını verir
şəhid xanımının
hər ay gözlədiyi təqaüdlə aldıqları.
İndi onun kişilərə qarşı arzusu
ürəyinin gölündə yellənən yataq istəyi kimidir.
Xəbər spikerinin yersiz qəhqəhə çəkib gülən,
irişən dodaqları bir anda dondu,
buz kəsildi və bir anda
dörd bir tərəf məzar çənbəri ilə əhatələndi.
Masaya dağlar qədər ağır kədər çökdü.
Son sözlər son möhür kimi oxundu.
Sonra məlum cənazə korteji arxasında
şəhidin soyundan çiçəklənənlər
əllərində bayraqlar,
dillərində şüarlar gəlib keçdi.
Növbəti nəsil belə hörümçək toru kimi toxunur,
bu şəhid adlarını uşaqları böyüdür,
o adlar yazılan küçələrdən keçirik.
Elə hey təxirə salınan “müharibənin sonu”,
təxirə salınan qələbə xəbərlərinin şərəfinə
bu adlar tarixə çevrilir.
Bu adların yolu ilə gedənlər
axmaqlıqlarını zorla təlqin edənlərin adına da
kimlikləri müəyyən etdilər.
Kəfən toxuyanlar
qorxulardan arınmış bir xristianlıq
və günahların bağışlanmasını
Tanrıya həvalə edən kilsələrin olmasını istəyir.
Bir yetimin uzun gecələrinin qorxusu isə
təyyarə səsləridir.
Onlar valideynlərinin olmamasından qorxur,
halbuki ölüləri öz züriyətləri dəfn edir.
Nəsillərin ardı gəlməsə, hər şeydən əvvəl
bu əyləncəli söhbətlər də bitəsidir.
Bəlkə də, ən çox bunun üçün
əllərimiz saat əqrəbləri kimi göydən asılı qalır.
Sənsə ən böyük itkilərin şahidi anam,
sanki bütün kədərlərindən arınmısan.
Sənin üzündən oxunan kədərlər
Günəşin təzə-təzə çıxdığı vaxtın rəngindədir,
kitablarda isə sarı rəngdə.
Qadınlar ömrümüzdən keçirsə,
mövsümlər dəyişir.
Onlar suya da dua eləsə, müstəcəb olur...
İlanlar kürəyində səhraların duzunu,
qumunu gəzdirsə də,
mədələrində Dəclənin saf suyu var.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(29.05.2024)