Lalə Həsəncan, “Ədəbiyyat və incəsənət”

Sabah növbəti tədris ili başlayır. Bir müəllim olaraq çox vacib bir mövzuya toxunmaq istəyirəm. Öyrənmə və yazma pozuntusu - 

Disleksiya və disqrafiya. Nədir bunlar? 

Disleksiya usaqlarda bir öyrənmə çətinliyidir. Zəka geriliyi olan uşaqlarda disleksiya əlamətləri olur. Bundan başqa diqqət əskikliyi və hiperaktivlik olan uşaqlarda da disleksiya əlamətlərini görmək mümkündür. Öyrənmə çətinliyi olan uşaqlar digər uşaqlara nisbətən təhsil proqramı üzrə öyrənə bilməli olduqlarını problem şəklində öyrənirlər. 

Öyrənmə çətinliyi - oxuma, eşitmə, yazma, danışma, riyazi əməllər və analiz etmə çətinliyidir. 

Yaşla bağlı bu problemlər daha da artır. Bununla da uşağın nəinki təhsilində, eyni zamanda psixoloji inkişafında da mənfi təsirlər yaranır. Uğursuzluq, çarəsizlik, yetərsizlik və yaşıdlarından geri qalma hissi onların şəxsiyyətində böyük yaralara yol aça bilər. Müəllimlər də şagirdləri müşahidə etdikdə dərsdə fəal iştirak edən şagirdi seçə bilirlər.

Disqrafiya isə diskusiyadan fərqli olaraq yazı bacarıqlarına əks təsir göstərir.

Yazı tapşırıqlarını yerinə yetirdikdə yazdıqları çətinliklə başa düşülür.

Sözlərin hərəsi bir tərəfə qaçır, hərflər müxtəlif ölçülərdə olur və yazılar oxunmaz dərəcədə kiçilir. Belə şagirdlər bəzən sözləri düzgün tələffuz etsə də, imla yazıları çox pis olur. Bütün bunların hamısı onların qiymətlərinə və özünəinam hissinə təsir göstərir. Disqrafiya - bitmiş sözlər, cümlələr, nizamsızlıq, əyilmiş sətirlər və əziyyətli yazı prosesidir. 

Psixoloqlar bunu “fikrin yazıda ifadə zəifliyi” adlandırırlar. Şagirddə düşünmə və motorikaya təsir göstərir, şagirdin düşüncələrini sözlərlə ifadə edib kağıza köçürməsində çətinlik yaradır.

Disqrafiya disleksiya problemi olan şagirdlərdə qarşılaşdığı problemlərlə əlaqədar bildikləri mövzuya dair fikirlərini cəmləməkdə çətinlik çəkir, xırda motorika zəif inkişaf etdiyinə görə yazma çətinliyində də problemlər yaranır.

Məktəbəqədər dövrdə disqrafiya və disleksiya əlamətləri özünü büruzə verir. Məsəslən, karandaş tutmaq, nöqtələr qoymaq, hərfləri tanımaq, hecaları birləşdirmək və s...

İbtidai məktəb dövründə problemin açıq-aşkar nəzərə çarpdığı dövrdür.

Əlbəttə ki, bu hallar həm valideyn, həm də müəllimlərdə narahatlığa səbəb olur. Hər bir valideyn övladının bacarıqlı olmasını istəyir. Şagirdin  dərslərində keçirdiyi uğursuzluqlar təhsilin yarım, yetərsiz olmasına səbəb olur.

“Ədəbiyyat və incəsənət”

(14.09.2023)