Dəyərli oxucular. “Ədəbiyyat və incəsənət”in əməkdaşı Habil Yaşar sizin müzakirənizə növbəti nəşri qoyur: Maykl Hartın “Tarixdəki 100 Ən Nüfuzlu Şəxslərin Sıralaması” kitabını. 1978-ci ildə işıq üzü görən kitab hələ də mağaza rəflərindən düşmür, çoxunun stolüstü kitabıdır. Gəlin kitabdakı sıralanmaya nəzər yetirək:
1.Məhəmməd -Peyğəmbər
2. İsaak Nyuton-Fizik, Astronom, Filosof, Riyaziyyatçı, Kimyaçı
3. İsa-Peyğəmbər
4. Budda-Filosof
5. Konfutsi-Filosof
6. Həvari Pavel-Həvari
7. Çay Lun-Alim
8. İohann Qutenberq-İxtiraçı
9. Xristofor Kolumb-Tədqiqatçı, Səyyah
10. Albert Eynşteyn-Fizik
11. Lui Paster-Bioloq, Kimyaçı
12. Qalileo Qaliley-Alim, Fizik, Astronom, Riyaziyyatçı
13. Aristotel-Filosof
14. Evklid-Riyaziyyatçı
15. Musa-Peyğəmbər
16. Çarlz Darvin-Təbiətşünas, Səyyah, Yazıçı
17. Sin Şi Xuandi- İmperator
18. Oktavian Avqust- İmperator
19. Nikolay Kopernik-Astronom, Riyaziyyatçı, İqtisadçı
20. Antuan Loran Lavuazye-Kimyaçı
21. Böyük Konstantin- İmperator
22. Ceyms Vatt-İxtiraçı
23. Maykl Faradey-Fizik, Kimyaçı
24. Ceyms Maksvell-Fizik, Riyaziyyatçı, Mexanik
25. Martin Lüter Kinq-Yazıçı, İlahiyyatçı, Tərcüməçi
26. Corc Vaşinqton-Prezident
27. Karl Marks-Filosof, Yazıçı, Siyasətçi, İqtisadçı
28. Uilber və Orvil Rayt qardaşları-İxtiraçılar
29. Çingiz xan- İmperator
30. Adam Smit-Filosof, İqtisadçı
31. Uilyam Şekspir-Şair, Yazıçı, Dramaturq
32. Con Dalton-Fizik, Kimyaçı
33. Makedoniyalı İsgəndər-İmperator
34. Napoleon Bonapart-İmperator
35. Tomas Edison-İxtiraçı, Sahibkar
36. Antoni van Levenhuk-Təbiətşünas
37. Uilyam Tomas Qrin Morton-Cərrah
38. Qulyelmo Markoni-İxtiraçı, Mühəndis
39. Adolf Hitler-Reyxskansler, Prezident
40. Platon-Filosof
41. Oliver Kromvel-İnqilabçı,
42. Aleksandr Bell-Alim, İxtiraçı, Mühəndis
43. Aleksandr Fleminq-Bakterioloq
44. Con Lokk-Filosof, Həkim
45. Lüdviq van Bethoven-Bəstəkar
46. Verner Heyzenberq-Fizik
47. Lui Dager-Rəssam, Kimyaçı, İxtiraçı
48. Simon Bolivar-Lider
49. Rene Dekart-Filosof, Astroloq, Yazıçı, Rəssam, Fizik
50. Mikelancelo-Heykəltəraş, Memar, Şair
51. Papa II Urban-Papa
52. Ömər ibn Xəttab-Xəlifə
53. Aşoka-Hökmdar
54. Avqustin Avrelius-İlahiyyatçı, Filosof
55. Uilyam Harvey-Biloq, Həkim, Anatomiyaçı
56. Ernest Rezerford-Fizik
57. Jan Kalvin-İlahiyyatçı, Filosof
58. Qreqor Mendel-Bioloq
59. Maks Plank-Fizim
60. Joşep Lister-Alim, Cərrah
61. Nikolaus Otto-Mühəndis, İxtiraçı
62. Fransisko Pizarro-Səyyah
63. Ernan Kortes- Tədqiqatçı, Səyyah, Qubernator
64. Tomas Cefferson-Prezident, Filosof, Yazıçı, Memar
65. Kastiliyalı I İzabella-Kraliça
66. İosif Stalin-İnqilabçı
67. Yuli Sezar-Lider, Yazıçı
68. I Vilhelm-Kral
69. Ziqmund Freyd-Nevroloq, Filosof
70. Edvard Cenner-Alim, Həkim
71. Vilhelm Rentgen- Fizik
72. İohann Sebastyan Bax- Bəstəkar
73. Lao-tszı- Filosof
74. Volter-Filosof, Şair, Tarixçi, Politoloq
75. İohann Kepler-Astronom, Riyaziyyatçı
76. Enriko Fermi-Fizik
77. Leonard Eyler-Riyaziyyatçı, Fizik, Astronom
78. Jan Jak Russo-Filosof, Yazıçı, Bəstəkar
79. Nikkolo Makiavelli-Filosof, Yazıçı
80. Tomas Maltus-Alim, İqtisadçı
81. Con Kennedi-Prezident
82. Corc Qudvin Pinkus-Tədqiqatçı, Bioloq
83. Mani-Peyğəmbər, Şair,
84. Vladimir Lenin-İnqilabçı, Publisist
85. Sun Ven-İmperator
86. Vasko da Qama-Tədqiqatçı, Səyyah
87. Böyük Kir-İmperator
88. Böyük Pyotr-İmperator
89. Mao Tszedun-Şair, Yazıçı, Filosof, Müəllim, İnqilabçı
90. Frensis Bekon-Filosof, Yazıçı, Siyasətçi, Astroloq
91. Henri Ford-İxtiraçı, Sənayeçi
92. Men-Tszı-Filosof
93. Zərdüşt-Peyğəmbər, Şair
94. I Elizabet-Kraliça
95. Mixail Qorbaçov-Prezident
96. Menes-Hökmdar
97. Böyük Karl- İmperator
98. Homer-Şair
99. I Yustinian-İmperator
100. Mahavira-Filosof
Öncə İslam peyğəmbəri Məhəmmədin xristian və yəhudi peyğəmbərləri İsa və Musadan öndə getməsini dəyərləndirək. Unutmayaq ki, söhbət bir xristian nəşrindən gedir.
Təbii ki, mübahisə doğuracaq məqamlar da az deyil. Tarixin ən qəddar imperatorları, diktatorları, on minlərlə insanın qətlinə fərman verənlər də burada təmsil olunublar. Amma onlar həm də dünyanın mizan-tərəzisinə əl qoyublar, gedişatı dəyişiblər. Arxalalarınca milyonlar gedib. Demək, nüfuzludurlar. Elə Qorbaçovu götürək. Statistik azərbaycanlı üçün bu insan Qarabağ müharibəsinə rəvac vermiş cinayətkardır. Amma dünya üçün o, kommunizmin məhvini labüdləşdirən siyasi liderdir.
Mədəniyyət portalı olaraq bizim əsas diqqətimizi çəkən isə, şübhəsiz, siyahıda təmsil olunan mədəniyyət xadimləridir. Yazıçılar, şairlər, rəssamlar, bəstəkarlar, filosoflar, heykəltaraşlar… Onlar kifayət qədərdir, demək, mədəniyyətin aparıcı rolu danılmazdır.
Siyahıda kimlər çatmır?
Ən azı 4 azərbaycanlı. Qul olmaqdan hökmdar olmağa qədər ucalan, Şərqdə demokratik dəyərlərə istinad edən möhtəşəm bir imperiya qurmiş Atabəy Şəmsəddin Eldəniz. Dahi filosof və şair Nizami Gəncəvi. Dahi astroloq Nəsirəddin Tusi. Dahi alim, qeyri-səlist məntiq nəzəriyyəsinin banisi Lütfi Zadə.
Şəkildə: Məhəmməd peyğəmbər dünya kinematoqrafiyasının müraciət etdiyi əsas tarixi obrazlardandır.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(07.03.2023)