4 oktyabr. Ümumdünya kosmos həftəsi və Ümumdünya memarlıq günü
Kosmos biz azərbaycanlıların yemi deyil deyə (Rusiyada fəaliyyət göstərən kosmik sfera üzrə mütəxəssislərimizi çıxmaq şərti ilə) dərhal keçək memarlara. 1985-ci ildə Beynəlxalq Arxitektorlar İttifaqının təşəbbüsü ilə təqvimə salınan bu gün ilk əvvəl bu tarixi və şərəfli peşə sahiblərinə ehtiramı ifadə etmək məqsədi güdür. Bu gün sözügedən ittifaqın sıralarında dünyanın 3,2 milyon memarı birləşir. Arxitekturada belə bir deyim var – Binaların gözəlliyini gözə çarpdırmaq üçün ən ideal fəsil payızdır. Buna görə də memarlıq günü payıza təsadüf edir.
Bizim Bakını da dünyanın arxitektura şedevrlərinə sahib olan bir şəhər kateqoriyasına aid etmək olar. İstər qədim Qız qalasını, Şirvanşahlar sarayını, İçərişəhəri, istər ötən yüzilliyin yadigarları olan qotik üslüblü hazırda Səadət sarayının, Bakı İcra Hakimiyyətinin, Elmlər Akademiyası Əlyazmalar İnstitutunun yerləşdiyi binaları, istərsə də müasir dövrdə tikilmiş ultramüasir şedevrlər sayılan Alov qüllələrini, Heydər Əliyev Mərkəzini göstərə bilərik. Ploşkolara, Xadidlərə və Əcəmi Naxçıvanidən tutmuş bütün yerli memarlarımıza alqış düşür.
4 oktyabr. Ümumdünya heyvanlar günü
World Animal Day – insanların heyvanlar üzərində dominantlıq etdiyi bir şəraitdə, hardasa, aciz sayılan heyvanların müdafiəsinə qalxma günüdür. İnsan ev heyvanları adlandırdığı bir qrup heyvanı istismar edir, ov heyvanları və quşları adlandırdığı bir qrup heyvanı ətlərini yeməkçün, başqa bir qrup heyvanı dərisindən, piyindən, dişindən, tükündən istifadə etməkçün ovlayıb məhv edir. Vəhşi adlandırdığı digər qrupu isə, təhlükəsizlik baxımından qırıb-çatır. Nəticə də çox acınacaqlı olur. Statistika dəhşət saçır: Hər saatda Yer kürəsində üç canlı növü qeyb olur. Hər gün flora və faunanın 70 növü tarixə qovuşur. Yerin bioloji müxtəlifliyi azaldıqca azalır. Heyvanların müdafiəsi üçün niyə məhz 4 oktyabrın seçilməsinin isə tarixi belədir: 1226-cı ilin bu günündə katolik ruhani Fransiska Assizsko doğulub, o kəs ki, heyvanları rəsmən ilk himayə edən şəxs sayılır. Və sonda bir maraqlı statistika: dünyada ən çox ev heyvanı saxlanılan ölkə ABŞ-dır. Əhali sayının ev heyvanlarının sayına nisbətinə görə isə dünyada ən çox ev heyvanı saxlayan çexlərdir. Ailələrin 50 faizi evində ev heyvanı saxlayır deyə şexləri heyvanların dostu adlandırırlar.
4 oktyabr. Beynəlxalq həkim günü və Xabitat günü
“Həkim qız” mahnısı xatirinizdədirmi? Həkimlər insanlığın bir nömrəli xilaskarlarıdır deyibən onları gəlin bir ağızdan təbrik edək. Nə olsun ki, içlərində Hippokratı tanımayan, onun andını içməyən, ən əsası, pasientinə alver gözü ilə baxan həkimlər də var. Yaxşılarla yanaşı pislər hər sahədə var, gəlin bunu unutmayaq. Beynəlxalq həkim günü Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının təşəbbüsü ilə təqvimə salınıb, bütün dünya həkimlərinin həmrəyliyi günü kimi, hər ilin oktyabr ayının birinci bazar ertəsində qeyd edilir.
Ümumdünya Xabitat günü – yəni yaşayış yeri günü. Xabitat – latınca yaşayış üçün münasib olan yerə deyilir. Çox təəssüf ki, bu gün dünyada milyonlarla qaçqın və köçkünlər, eləcə də evsiz-eşiksizlər var. Ofisdə şəraiti yaxşılaşdırmaq günü. Nədir mənası? Qəşəng bir ofis mebeli al, dəftərxana ləvazimatlarına bir az pul ayır, ağıllı və savadlı bir referent götür özünə. Kəsəsi, kağız-kuğaz üzərində yox, həqiqətdə bir ofisin olsun.
Britaniyalılar bu gün kitabxanalar həftəsini qeyd edəcəklər. Amerikalılar sizcə dinc durarlarmı, durmazlar. Bu günə onlarda Milli araq günüdür. Əlavə, milli adi tako günüdür. 1993-cü ilin bu günüdə 10 saatlıq hücumdan sonra Rusiyada hökumət qoşunları Ali Sovetin binasını ələ keçirdilər, antiyelsin müxalifətinin liderləri həbs olundu. 1965-ci ildə antivirus proqramının yaradıcısı Yevgeniy Kasperskiy doğulub. 1911-ci ildə dünyada ilk ekskalator istismara verilib, özü də Londonda. 1895-ci ildə sovet kəşfiyyatçısı, bakılı Rixard Zorge dünyaya gəlib. 1883-cü ildə Osmanlı İmperiyası ilə Qərbi Avropanı birləşdirən ilk “Şərq ekspressi” reysə çıxıb. 1669-cu ildə niderlandlı rəssam Rembrandt vəfat edib. 973-cü ildə dünyaşöhrətli ensiklopediyaçı alim, orta asiyalı Biruni doğulub.
Varisin “1-10 oktyabrın təqvimi” yazısından