30 avqust. Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa etməsinin 30 illiyi
Qəribədir, xarici təqvimlərdə bu gün Azərbaycan üçün əlamətdar bir gün kimi qeyd edilir, amma bizim təqvimlərdə bu gün qeyd edilmir. İctimaiyyətimiz öz yaxın tariximizi saxtalaşdıraraq 30 avqust gününün üstündən sükutla keçir. Amma 1991-ci il avqustun 30-u 20-ci əsrdə ikinci dəfə Azərbaycanda İstiqlal Bəyannaməsinin qəbul olunduğu gündür. 30 il öncə keçmiş Ali Sovetin növbədənkənar sessiyasında “Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında” Bəyannamə qəbul edilib. Qeyd edək ki, bu sənəd 1988-ci ildən başlanan milli-azadlıq hərəkatının nəticəsində Azərbaycan Ali Sovetində “Demokratik Azərbaycan” Deputat Blokunun təkidi ilə qəbul olunub. O zaman Ail Sovetin sessiyası zamanı daxildə “istiqlalçı” deputatalar, küçədə - ali qanunvericilik orqanının binası qarşısında isə xalqın keçirdiyi mitinq belə bir sənədin qəbul edilməsini tələb edirdi. Məhz belə bir şəraitdə bu sənəd qəbul edildi. Bu Bəyannamə 18 oktyabr 1991-ci ildə Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktının qəbul olunmasında çox mühüm tarixi sənəddir. Onu da qeyd edək ki, hazırda rəsmi olaraq müstəqillik günü olan 18 oktyabrda qəbul edilən sənəd özü də həm mahiyyəti, həm də 30 Avqust 1991-ci il tarixli sənədə etdiyi istinad ilə müstəqilliyin bərpasının 30 Avqustda reallaşdırıldığını təsdiq edir. Bununla da, aydın görünür ki, Azərbaycanın mövcudluğu səbəbi - 28 May 1918-ci il tarixdə Azərbaycanda elan edilən şərqdə ilk demokratik cumhuriyyət müəyyən müddətdə itirilmiş müstəqilliyini 30 avqust 1991-ci il tarixində bərpa edibdir.
Və bu bir tale işidir ki, Azərbaycan və Türkiyə dövlətlərinin tarixinə 30 avqust çox əlamətdar gün kimi yazılıb. Türkiyə Cümhuriyyətində də 30 avqust Zəfər Bayramı kimi qeyd edilir.
Mən istəyərdim ki, bu gün hər birimiz dövlət müstəqilliyimiz barədə Bəyannaməni oxuyaq, qürur hissi keçirək.
Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyini bərpa etmək haqqında Azərbaycan Respublikası Ali Sovetinin Bəyannaməsi
Azərbaycan Respublikasının Ali Soveti Azərbaycan xalqının ali dövlət mənafelərini rəhbər tutaraq və onun iradəsini ifadə edərək, 1918-ci ildən 1920-ci ilədək Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq birlik tərəfindən tanınmış müstəqil dövlət kimi mövcud olduğunu qeyd edərək, Azərbaycan Respublikası Konstitusiyasına, Azərbaycan Respublikasının suverenliyi haqqında və Azərbaycan Respublikasının iqtisadi müstəqilliyinin əsasları haqqında konstitusiya qanunlarına əsaslanaraq, Azərbaycan xalqının müqəddəratı və azad inkişafının təmin olunması üçün məsuliyyətini dərk edərək, Milli mənsubiyyətindən və dini etiqadından asılı olmadan Azərbaycan Respublikasının bütün vətəndaşlarının beynəlxalq aktlarda nəzərdə tutulan bütün insan hüquqlarına və əsas azadlıqlarına təminat verərək, Azərbaycan Respublikasının suverenliyini və ərazi bütövlüyü üçün təhlükəni aradan qaldırmağa çalışaraq, Azərbaycan Respublikasının təhlükəsizliyini və dövlət sərhədlərinin toxunulmazlığını təmin etmək kimi müqəddəs borcu rəhbər tutaraq, Respublikanın bütün vətənpərvər qüvvələrinin sıx birləşməsinin zəruriliyini dərk edərək, Azərbaycan Respublikasının və onun xalqının mənafeyinə zidd olmayan beynəlxalq paktları, konvensiyaları və başqa sənədləri qəbul edərək, SSR İttifaqına daxil olan bütün respublikalarla dostluq münasibətlərini bundan sonra da saxlamağı arzu edərək, Beynəlxalq birliyin üzvü olan dövlətlərlə bərabər hüquqlu münasibətlər yaratmağa hazır olduğunu bildirərək, Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin Birləşmiş Millətlər Təşkilatının nizamnaməsində, digər beynəlxalq hüquq paktlarında və konvensiyalarında təsbit edilmiş prinsiplərə müvafiq surətdə beynəlxalq birliyin üzvü olan dövlətlər və Birləşmiş Millətlər Təşkilatı tərəfindən tanınmasına ümid bəsləyərək Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpa olduğunu elan edir.
30 avqust. Türkiyə Cümhuriyyətinin Zəfər Bayramı Günü
Türkiyənin şanlı tarixində bir çox önəmli gün və bayramlar var. Bunlardan biri 30 avqust Zəfər bayramıdır. Sirr deyil ki, Türk xalqı tarix boyu özünün azadlığı və istiqlaliyyəti uğrunda qəti mübarizə aparmış, ölüm-dirim savaşına qalxmışdır. Bu savaşlar gedişində 50 milyondan artıq şəhid vermiş türk milləti hər dəfə tarixdə yeni səhifələr yazmışdır. Zəfər Bayramı Türkiyə tarixinə Birinci Dünya müharibəsindən məğlub çıxan Osmanlı dövlətinin işğalçı ölkələr arasında paylaşdırılması planlarının qarşısının alınması ilə əlamətdardır. O zaman böyük sərkərdə və dövlət xadimi Mustafa Kamal Atatürkün başçılıq etdiyi vətənpərvər qüvvələr siyasi və mənəvi iflasa uğramış sultanlıq xarabalıqları altından bugünkü Türkiyə Cümhuriyyətini dirçəltmək üçün böyük mücadilə aparıblar və qurbanlar veriblər. Möhtəşəm Çanaqqala zəfəri sonradan bütün Türkiyənin, eləcə də türk dünyasının zəfəri kimi qeyd olunmağa başlayıb.
Zəfər bayramı 1922-ci ilin 26 avqustunda başlayıb 30 avqustda Dumlupınarda Mustafa Kamal Paşanın baş komandanlığı altında qələbəylə nəticələnən “Başkomutanlıq Meydan Müharibəsi”ni anmaq üçün qeyd olunan bayramdır. İşğalçı orduların ölkə sərhədlərindən çıxması bir qədər sonra baş versə də, 30 avqust simvolik olaraq ölkə torpaqlarının geri alındığı günü ehtiva edir. Zəfər bayramı ilk dəfə 30 avqust 1923-cü ildə Afyonqarahisar, Ankara və İzmirdə qutlanıb. Rəsmi olaraq Zəfər bayramı 1936-ci ilin may ayında elan olunub. Zəfər bayramı günü bütün ölkədə təntənəli mərasimlər keçirilir. Dövlət rəsmiləri və vətəndaşlar Ankarada Anıtqəbiri, digər vilayət və şəhidlikləri ziyarət edir, Mustafa Kamal Atatürkə, silahdaşlarına, bütün əsgərlərin ruhuna dualar oxuyurlar. Bütün şəhərlərdə hərbi birliklər nümayiş keçirirlər, bundan başqa səfirliklərdə mərasimlər təşkil olunur.
Zəfər bayramın mübarək, Türkiyəmiz!
30 avqust. Beynəlxalq zorakılıqla itgin düşənlər günü
Bəli, məhz beləcə. Beynəlxalq hüquq müdafiəçiləri bildirir ki, müəyyən edilməmiş səbəblər üzərindən itkin düşən insanların sayı durmadan artır. Hər il orta hesabla 53000 insan belə halların qurbanı olur. Özü də təkcə “üçüncü ölkə” təmsilçiləri yox, hətta inkişaf etmiş ölkələrdə də bu sayaq hallara rast gəlinir. BMT-nin Baş Assambleyası 2006-cı ildə insanların zorakılıqla itkin düşmədən müdafiəsi barədə Beynəlxalq Konvensiya imzalayıb, 30 avqust gününü təqvimə salıb. Bu qlobal problem bu gün yaranmayıb, amma onu məhz bu gün həll etmək lazımdır. Praktika göstərir ki, qətiyyətlilik olanda, qüvvələr birləşəndə bütün problemləri həll etmək olar.
30 avqust. İranın pələng yox, çita sevgisinin müəmması
Tatarıstanda bu gün Respublika, Qazaxıstanda Konstitusiya, Qırğızıstanda arxiv işçiləri, Şərqi Timorda məsləhətçilər, Cənubu Sudanda atalar günüdür. Amma bu günə daha maraqlı bayramlar da təsadüf edir. Peruda Limadan olan Müqəddəs Roza günü qeyd ediləcək. Roza – Latın Amerikasında ilk katolik müqəddəsdir, 1586-1617-ci illərdə yaşayıb. Bu gün hamı kilsəyə gedib şam yandırmağa, dua etməyə borcludur. İranda milli çita günüdür. Çita pələng, bəbir, yaquar kimi xallı yırtıcılardandır, onlardan bir az balaca, amma daha sürətlidir, iranlılar niyə, tutalım, pələng kimi nəhəngi qoyub çita kimi cılızın şəninə bayram keçirirlər? Müəmmadır ki müəmmadır.
O ki qaldı amerikalılara, bu gün dünyanın əsas ölkəsində odda qızardılmış marşmellou günüdür. Marşmellou - bəyənilən qənnadı məmulatı olan zefirdir. Demə, onu qızardıb da yemək olurmuş.
Bu gün doğum günü olanlardan aktrisa Kemeron Diası (1972), Ginnesin Rekordlar Kitabına düşmüş dünyanın ən uğurlu di-ceyi Pol Okonfoldu (1963), Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenkonu (1954), dünyaca məşhur “Frankenşteyn” romanını yazan Meri Şellini (1797) qeyd edə bilərik.
Varisin “21-31 avqustun təqvimi” yazısından seçmələr