Sirk həqiqətən gözəllikdir, sirk tamaşalarına tək uşaqlar baxmaz ki, istənilən yaş həddi üçün sirk baxımlıdır, möcüzəlidir, maraqlıdır. Hər il aprelin 21-i Beynəlxalq Sirk Günü kimi qeyd edilir. Bu bayramın təşəbbüsü Ümumdünya Sirk Federasiyası tərəfindən 2010-cu ildə irəli sürülüb. Ramazan bayramına təsadüf edən bugünkü bayram da həmişəki kimi diqqətləri çəkdi.
Bakıda sirk ötən əsrin əvvəllərindən var, bu barədə yazımızda ayrıca qeydlər var. Sumqayıt və Gəncədə isə şapitolar, yəni səyyar sirklər mütəmadi tamaşalar verirlər.
Sirk günündə müxtəlif ölkələrdə sirk həvəskarları üçün maraqlı proqramlar, festivallar, əyləncəli küçə yürüşləri və bir çox digər tədbirlər hazırlandı.
Sirk (lat. Circus – "çevrə" deməkdir) – bir qrup artist və ya müəssisə tərəfindən akrobatika, kloun, sehrbazlıq, heyvan oyunları kimi müxtəlif səhnələrlə həyata keçirilən sənət növüdür.
Sirkin yaranmasının qədim tarixi vardır. Onun kökü antik Romadan başlayır. Keçən zaman ərəfəsində sirk sənəti də inkişaf etmiş və istər xarici görünüşündə (çevik karvan və teatrsəhnələri), istərsə də atraksiyonların aparılmasında (at teatrı, pantomima) müəyyən dəyişikliklərə məruz qalıb. Sirk sənəti adətən ailə sülaləsi şəklində mövcud olub.
Klassik sirkin atası ingilis Filip Astli (1742–1814) sayılır. İllər keçdikcə sirkin inkişafına müxtəlif xalqların təsiri nəticəsində bu və ya digər sahədə öz üstünlüyünə malik milli sirklər yaranmağa başlamışdır. Avropada hələ də köçəri halda fəaliyyət göstərən sirklər mövcud olsa da bir çox Şərq ölkələrində sirk teatrları tikilib və burada mütəmadi olaraq öz proqramları ilə çıxış edirlər. Köçəri sirk ustaları avtomobil karvanlarında şəhər-şəhər gəzərək öz sənətləri ilə tamaşaçıları heyran edirlər.
İndi isə gələcək söz verdiyimiz öz sirk tariximizə.
Azərbaycanda milli sirk sənətinin tarixi çox qədimdir. Hələ qədim zamanlardan "Kovkan", "Zorxana" kimi milli xalq oyunlarında, cıdır yarışlarında, kəndirbazların və pəhləvanların çıxışlarında bugünkü peşəkar sirkin güc jonqlyorluğu, kəndirbazlıq, akrobatika, cigitlər və digər janrlarının elementləri mövcud olub. İlk peşəkar sirk – heyvanxana isə Azərbaycanda XIX əsrin 90-cı illərində məşhur Nikitin qardaşları tərəfindən tikilib. Taxtadan tikilmiş həmin sirk binası az sonra yanır. 1905-ci ildə yeni şəhərin başqa ərazisində sirk binası tikilərək istifadəyə verilib.
Bakı Dövlət Sirki 1945-ci ildə Azərbaycanın ilk milli sirk truppası kimi yaradılıb. Truppa yalnız sirk nömrələrindən ibarət olmamış, tərkibinə estrada və balet artistlərinin çıxışları da salınıb. Ənvər Quliyev, "Ulduz bacıları", kəndirbaz Əlixan və digər artistlərin nömrələrinin çıxışlarından ibarət olan truppa fəaliyyəti dövründə "Zirvədən işıq" adlı proqramla keçmiş SSRİ ərazisində, eləcə də dünyanın bir çox ölkələrində daimi qastrollarda olub.
1967-ci ildə Bakı Dövlət Sirkinin memarı E.İsmayılov və F.Leontyev olan hazırkı binası istifadəyə verilib. Həmin dövr üçün texniki imkanlarına görə çox müasir sayılan bina memarlıq baxımından bu gün də əksər dünya sirkləri ilə rəqabət aparmağa qadirdir. Ötən müddət ərzində musiqili rəqs şouları, hava gimnastlarının qeyri-adi tryukları, klounların yumor dolu çıxışları, balet şousu və transformasiya illüziyası kimi nömrələrlə zəngin olan Bakı Dövlət Sirkinin səhnəsində bu gün də dünyanın müxtəlif ölkələrindən dəvət olunan kollektivlər çıxış edirlər.
Bəli, sirk yaşasın, hamımızı sevindirsin. Gözəllik dünyanı xilas edəcək!
Şəkildə: Ən qədim sirk tamaşası. Qravüra.
“Ədəbiyyat və incəsənət”
(25.04.2023)